میرحسین موسوی؛ بزرگمردی که از نو باید شناخت/ قسمت دوم و پایانی

کلمه – حسین مجتبایی قسمت اول یادداشت را اینجا بخوانید. قرائن و شواهد گوناگون حاکی از آنست که نگاه جامعه و افکار عمومی بخصوص در این دهسال نسبت به وی حتی با نگاه آنها در ایام انتخابات ۸۸ تفاوت کرده و دراین مدت هم بدلیل صداقت و راستگویی او و باقی ماندن بر عهد خویش […]

جامعه عقیم اما امیدوار

تا به خودمان آمدیم محصولات عقیم دانشگاه ها و مراکز بی اعتبار علمی و مهمتر از همه حوزوی ها تمام مناصب و پست های کلیدی را گرفته بوده بودند. در این شرایط جامعه کاملا از ریل توسعه و پیشرفت خارج و به سرعت به سمت پرتگاه های عمیق می رفت. مدیران و متخصصین به دلیل ضعف بنیه علمی و مهم تر از همه پایبندی به ارزش های ویرانگر ،ناتوان تر از آن بودند که برای نجات از آن شرایط نابهنجار کاری بکنند.

«شهادت» بر کشته‌گان آبان ۹۸

روایت، احضار کردن «مرده» است در خلال موج‌های سوگوار بدن‌های زنده که با کوبیدن بر پاها و زاری‌ها با هم هماهنگ می‌شوند. سرودن شعرهایی که در آن بر سر هر بند نام جان‌باخته تکرار می‌شود. گویی هم‌زمان که شهادت زندگی‌ست بر ناگزیری مرگ، «هل من مبارز» طلبیدن هم هست در برابر آن. با توسل به نامیرایی روایت.

میراث سی ساله آقای خامنه‌ای پوچ کردن ارکان نظام است

تلاش رهبری نظام برای کنار زدن اصلاح‌طلبان و بی‌معنا کردن انتخابات و نهادهای انتخابی، خواسته و ناخواسته معطوف به تقویت رهبری سلطنت‌طلبان و مجاهدین است. آقای خامنه ای خود در این زمینه سنگ تمام گذاشت. او رفتار بیرحمانه گزمگانش با مردم عاصی را «تقابل نظام با رضا پهلوی» وانمود کرد. تو گویی او دیگر ابا ندارد – به جای چهره‌های مردمی و محبوبی چون آقایان موسوی و کروبی و خاتمی – این مردم گرسنه و عاصی، شاهزاده رضا پهلوی و خانم مریم رجوی را از جنس خود یا «فرشتگان نجات» بپندارند.

ریخت‌شناسی ناآرامی‌های اخیر ایران

بی‌قراری‌های اخیر ایران جنبش اجتماعی یا ناجنبش اجتماعی نیستند، بلکه برعکس، حاصل غیبت طولانی جنبش‌های اجتماعی مؤثر و در عین حال، ناامن شدن بستر آرام و مستعد برای ناجنبش‌های اجتماعی، خصوصا در وضعیت طلاق عاطفی جامعه و سیاست‌اند. با توضیح این نکته در این قسمت، امیدوارم اندکی روشن شود چرا این بی‌قراری‌ها هم خصلتی آکاردئونی دارند، هم تناسخی اند، و هم خودانگیخته.

مقایسه پرمعنی از کنج حصر

تعداد زیاد کشته های تظاهرات مسالمت آمیز اخیر که یقینا بیش از دویست نفر است در جمهوری اسلامی یک رکورد است. چه بسا تعداد زیاد این کشته ها صدای میرحسین را بعد از نُه سال سکوت در آورد و منجر به صدور این بیانیه شجاعانه شد. ثانیا او آدمکشی دو رژیم قبل و بعد از انقلاب را با هم مقایسه کرده: رژیم غیر دینی پهلوی و حکومت دینی جمهوری اسلامی.

دو اندیشه راهبردی در بیانیه اخیر موسوی

در این روزها در باره بیانیه موسوی تحلیل های گفتاری و نوشتاری پر شمار و غالبا مفیدی ارائه شده و من در اینجا فقط می خواهم دو محور مهم تر را برجسته کنیم و به گمانم این دو محور اندیشه جدید و راهبردی این پیشگام جنبش سبز را نشان می دهد.

«میرحسین»؛ بیانیه‌ای برای همه و هیچ‌کس

بیانیه‌ی کوتاه میرحسین موسوی، رهبر در حصر جنبش سبز، با همه‌ی روشنی و صلابت و سادگی، دچار خوانش اصلاح‌طلبانه، براندازانه و حتی اصول‌گرایانه(حکومتی) شده است. در همان‌حال همین بیانیه چندخطی و صریح، از سوی برخی از اصلاح‌طلبان، طرفداران براندازی و اصول‌گرایان ( هواداران آقای خامنه‌ای) مورد نقد و حتی حمله قرار گرفته است.

خدا گریست، ما هم گریستیم

حکّام جائر و سنگدل ایران هم اشتباه شاه را تکرار نکنند و آزموده را دوباره نیازمایند و تا مجالی برای توبه باقی‌ست توبه کنند و دست از خونریزی بردارند و با خلق ستمدیده و آزرده و تبعیض‌کشیده و اشتلم‌شنیده و جوان‌باخته از درِ آشتی در آیند و در مقابل خلق نرمشی قهرمانانه و مهربانانه کنند و نصرت را با ارعاب نخرند و امنیّت را به بهای استبداد نفروشند و آزادی و عدالت را که حق مردم است از آنان دریغ ندارند و نعمت ثروت و قدرت را عادلانه توزیع کنند، به رسانه‌ها و انتخابات آزاد تمکین کنند، اسیران سیاسی و محصوران دلیر را رها کنند و ریه‌های جامعه را از هوای رهایی پرکنند و به صدای مردم که صدای خداست، گوش بسپارند.

هشدار میرحسین بر قدرت، ولایت

از طریق اسخفاف و ارعاب حکومت کردن عین خودکامگی و فرعونیت است و این همان نکته سنجی میرحسین موسوی است که از پس حصارها به دقت آن را شناسایی کرده و به مردم و نخبگان؛ تنبه و تمرکز می دهد و تا پیش از بیانیه او هیچ فرد و یا گروهی به این دقت و روشنی و کوتاه به تبیین اتفاقات دهشتناک نپرداخت.

از نام شهدا برای خودمان نان آغشته به حرام پختیم

مهم نیست که به چه کسی دروغ بستیم. فرقی نمی‌کند که کدام دستگاه را به شلاق تهمت بستیم. مهم این است که از نام شهدا، برای خودمان نان پختیم و الان که معلوم شده آن نان آغشته به حرام بود، حاضر نیستیم نه از شهرداری که از شهدایی که به نام شان، نان خوردیم عذرخواهی کنیم مااصولگراها.

عوامل ایجاد فشار در جنبش‌های اجتماعی و بررسی آن در اعتراضات ایران (مقاومت، جمعیت، خسارت، خشونت)

در جنبش اعتراضی با هدف تحول خواهی بنیادین به دلیل عمق و پهنای اثرگذاری یک جنبش میتوان از هر چهار عامل جمعیت، مقاومت، خسارت و خشونت بهره برد. به ظنّ قریب به یقین در شرایطی کنونی جمعیت ناراضی از وضع موجود قریب به ۹۰ درصد جمعیت بالغ کشور است.

بیانیه‌ای برای اجماع بر سر نقاط مشترک

شاید در نگاه نخست، کوتاهی بیانیه و جای خالی بحث «چه باید کرد» ابهاماتی را در ذهن مخاطبان آن ایجاد کند. من اما مفهوم و کارکرد اصلی بیانیه را جمع‌بندی و نشانه‌گذاری تمام «نقاط مشترک» منتقدان وضعیت موجود می‌دانم. یعنی از چپ‌ترین گروه تا راست‌ترین، از برانداز و سلطنت‌طلب و منتقد و سبز و چپ و راست، اگر بخواهیم یک فصل مشترک بگیریم، دقیقا باید این فصل مشترک را در فهرست گزیده‌ای که میرحسین فراهم کرده جستجو کنیم.

یک روز تازه

حکومتی که تا دیروز حتی به یک کشته اعتراف نکرده بود امروز رسما اعلام کرد که «رسانه‌های بین‌المللی در تعداد قربانیان مبالغه می‌کنند»، یعنی پذیرفت که معترضان را کشتیم ولی نه آنقدر! وزارت اطلاعات هم بیانیه داد: «افرادی که اقدام به ارسال اطلاعات به شبکه ایران‌اینترنشنال کردند» را شناسایی کرده! یعنی ما اینترنت را بستیم که پشت درهای بسته آدم بکشیم اما یک عده فیلم آدم‌کشیِ ما را به بیرون فرستادند.

موسوی و مرزبندی سه‌گانه

به‌صراحت در برابر حکومت جائر می‌ایستد و در تله‌ی دوگانه‌ی «معترض-اغتشاش‌گر» گرفتار نمی‌شود و هشیار است که غرض اصلی از برساختن این دوگانه آن است که اولاً چشم بر نقش پررنگ عوامل حکومتی و دست‌پروردگان حسین همدانی در تخریب و خشونت ببندد، و ثانیاً با توجه به محدودیت‌های فراوانی که در مسیر بیان اعتراض وجود دارد، آن را به «اغتشاش» تحویل برده و باب اعتراض را ببندد، و راه تنها برای هواداران حکومت باز بماند که در مواقع لازم، به‌فرموده، پا به خیابان بگذارند.

رانت و فساد در حکومت‌ها

به دلیل شاخصه های ویژه ای که تفکر ایدئولوژیک در تعیین یک شخص به عنوان حاکم و رهبر حکومت دارد و این که اختیار و قدرت بی حد و حصر به آن شخص می دهد و نیز برای متولیان آن ایدئولوژی حقوق ویژه ای قایل می شود.

شورش با طعم خیزش

شورش شدید فرودستان و محذوفان همراه با خیزش نسبی بخشی از طبقه متوسط در آغاز حرکت به نحوی بود که احتمال فروپاشی نظام را مطرح کرد. به‌منظور جلوگیری از آن لازم دیدند با برعهده گرفتن مسئولیت افزایش قیمت، از دولت حمایت شود تا چالش‌های درونیِ سه رکن نظام را فعلا متوقف کند.

عبدالکریم سروش: حاکمیت در مقابل مردم نرمش نشان دهد و به طرف انتخابات و مطبوعات آزاد برود

اعتراضی از آن آرام‌تر، از آن معتدل‌تر، از‌آن حق‌خواهانه‌تر در کشور ایران دیده نشده بود. جمعیتی میلیونی برای دفع و کشف تقلب به خیابان آمدند و کم‌ترین تعرضی به کوچک‌ترین دستگاهی، بانکی ، مغازه‌ای نکردند، اما متاسفانه مورد سرکوب شدید قرار گرفتند و رهبران آن نهضت هنوز در حصرند.

جامعه بسته و عوارض آن

برای همه امور و قوانین نمی توان همیشه و در همه حال عطف به ماسبق کرد و از نوآفرینی و نوآوری و نواندیشی و درک شرایط جدید غافل بود و بر آن اصرار ورزید. دنیا و جامعه جدید با ابهامات و مجهولاتی که پیش خواهد آمد با معلومات و بینش قدیم قابل حل نخواهد بود. اندیشه ورزی ، خلاقیت فکری و تحقیقات علمی می طلبد تا مجهولات جدید پیش آمده را معلوم نمود و برای خدمت به جامعه ساز و کار مناسبش را ارائه دهد.

آنها نگران «میدان» بودند نه قرآن

انسان جدید حق ندارد حتی برای «خونریزی، راهزنی، اختلاس، دزدی و نسل‌کشی» به خشونتی از جنس صلیب و قطع دست و پا متوسل شود. آن کارشناس قرآن اگر برای آمدن به تلویزیون، سوار شتر شد آنوقت حق دارد به تفسیر شتُری از قرآن بپردازد!