عرفه و مظلومیتِ رسول الله

چکیده : آیا هنوز در روز عرفه ، وقت آن نرسیده در کنار این همه ترغیب به تشکیل و شرکت در مراسم دعای عرفه ، و تبلیغ زیارت حضرت اباعبدالله (ع) ، به آن نکات مهم سخنان پیامبر در همین روز عرفه توجه نماییم ؟!...

هادی سروش

به نام خدا

عرفات چنان مهم است که نامش در قرآن ذکر شده :
《فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْکُرُواْ اللّهَ عِندَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْکُرُوهُ کَمَا هَدَاکُمْ وَإِن کُنتُم مِّن قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّآلِّینَ》. (بقره/۱۹۸)
مفاد آیه این است ؛ در سفر حج از آن فضل و رحمت پروردگار روزى خود را بجویید ، وقتی از عرفات کوچ نمودید خدا را در مشعر الحرام یاد کنید . خدا بود که شما را از آن بی راهه ای که در آن بودید به “راه” فرا خواند.

روز قبل عرفه “ضیوف الرحمن” و زائران بیت الله الحرام از مکه خارج میشوند و به بیابان عرفات میروند ، یعنی از حرم خارج میشوند تا دوباره با پاکی وارد حرم شوند .
پس باید “بیرون رفت” و بعد “داخل شد” . اینجاست که ضیافت و پذیرائی  معنا میشود.
وهمه چیز همین جاست . در روایاتی که شیعه و سنی نقل کرده اند ، آمده ؛ تمام حج و هویت حج به عرفه و عرفات است :
«الحجُّ عرفه» یا «الحَجُّ عرفات» .

این موقعیت ؛ باید نقطه دلدادگی حاجیان باشد که پشت به مکه و سردر بیابان میشوند تا به منزل یار راه پیدا کرده و از رحمت و فضل او پذیرایی شوند.

واما ما که دوریم ؛
زوایای مختلفی میتواند اقبال ما و نفس و جان ما را به خود جلب کند .

برای بعضی ؛ مهم درباره  “عرفه” پرسش درباره علت نامگذاری آن است ، این موضوع در عصر ائمه (ع) مسبوق به سابقه است .
امام (ع) در پاسخ میفرماید : آدم  و حوّا (به خاطر آن درخت) از هم جدا بودند و زندگی میکردند، در این مکان همدیگر را یافتند و همدیگر را شناختند و در حق یکدیگر معرفت پیدا کردند و به مناسبت این معرفت و شناخت، این مکان  «عرفات» یعنی محلّ معرفت و شناخت، نامیده شد. (علل الشرائع)
در روایت دیگری درپاسخ به این نامگذاری امام صادق فرمود:
روز عرفه، جبرئیل حضرت آدم را به این سرزمین آورد و چون ظهر شد، به آدم دستور داد: به گناه خویش اعتراف کن و مناسک و اعمال حجّ را بیاموز، و چون جبرئیل گفت: إعْتَرِفْ بِذَنْبِکَ، فَاعْتَرَفَ، سُمّیَتْ عَرَفات.
پس طبق این حدیث علت این نام گذاری به “اعتراف نمودن آدم” بازمیگردد.
این زاویه از “عرفه” فقط ارزش علمی دارد و نه چیزی بیشتر.

عرفه و به “دعا نشستن”

این زاویه از عرفه بسیار مهم است .
با دعا میتوان به همه برکات فوت شده در گذر زمان های گذشته را جبران کرد .
حضرت صادق(ع) فرمود : “عرفه” برای جاماندگان از درجات و برکات ماه رمضان است.
در اهمیت دعا در روز عرفه ، همین یک حدیث تا قیامت همه مومنان را کافی است ؛
سدیر نقل می کند که از امام باقر (ع) درباره روزه روز عرفه پرسیدم و عرض کردم:
فدایت شوم آنها (اهل سنت) گمان می کنند روزه آن روز برابر روزه یک سال است؟
فرمود: پدرم آن روز را روزه نمی گرفت من هم نمی گیرم.
عرض کردم: فدایت شوم چرا؟
فرمود: روز عرفه روز دعا و درخواست از خداست بیم آن دارم که ضعف روزه حال دعا را از من بگیرد؛ 《انّ یوم عرفه یوم دعاء و مسأله، فاتخوف ان یضعفنی عن الدعاء》.(علل الشرایع)

در تاثیر دعا ، این فقره دعای عرفه امام حسین را ملاحظه کنید؛
” هو للدّعوات سامع وللکربات دافع و للدرجات رافع و للجبابره قامع..”
او دعای بندگان را می شنود و سختی های ایشان را از بین می برد و مقامشان را بالا می برد و گردن کشان را سرکوب می کند.

و امام صادق(ع) فرمود:
«الدُّعاء کهف الإجابه کما أنّ السّحاب کهف المطر» همان‏طور که ابر، مبداء و قرارگاه باران است، دعا نیز قرارگاه اجابت است و همانطور که باران در درون ابر تعبیه شده است در دعا ، هم اجابت است.
عارفان بااستفاده ازاین احادیث بر این باورند که ؛  اجابت در درون دعا قرار داده شده است و محال است دعائی بدون اجابت بماند.

عرفه و دلدادگی به زیارت امام حسین

از امام صادق(ع) روایت است که؛خدا قبل از اینکه نظر به اهل عرفات فرماید به زوار امام حسین نظرمیفرماید، 《انّ اللّه تبارک و تعالی یتجلّی لزوّار قبر الحسین (ع) قبل اهل العرفات و یقضی حوائجهم و یغفر ذنوبهم و یشفّعهم فی مسائلهم ثمّ یأتی اهل عرفه..》.(کامل الزیارات)
البته نکته ای در حدیث است که مورد غفلت نباید قرار گیرد و آن اینکه ؛ “خدا تجلی میکند” !
این مقام ، یعنی ؛ زائر امام حسین به نقطه ای از معرفت برسد که خدا را بیابد و خدا در قلبش مشاهده کند ، حرف سنگینی است.

آنانیکه به این مقام رسیده اند ، قبل اینکه خود به ضیوفش در عرفات نظر کند به وی نظر رحمت میفرماید.
این مقام از آنِ همه ی زائران کربلا نیست و صدالبته که به این سادگی ها هم نمیتوان به آن واصل شد.
درروایات تعبیر “عارفاًبحقه” بدین جهت است.

والاترین زاویه دلدادگی به عرفه

به باور این قلم ، در عین اینکه ؛ دعا و زیارت امام حسین در روز عرفه دارای فضلیت خاص خود است و ما بدان مومنیم ، اما مقدمه ای برای درک مهمترین زاویه “عرفه” میباشد ،  و آن بهرمندی از رسول خاتم (ص) که صاحب مکه و منا و عرفات و کربلا است ، میباشد.
در این زاویه باید دلداده خطبه رسول خدا (ص) شویم‌.
آن خطبه ای که حضرت(ص) در حجّهالوداع در عرفات، در مسجد کوچکى به نام «مسجد الصَّخَرات» که در پایین کوه بوده و گفته شده پیامبر در آنجاسخنرانی فرموده ، دل دهیم .
این خطبه ، از اهمیت بسیارى برخوردار بوده و حاوى نکات بسیار مهمی است؛ نکات مهم آن ؛ بدون رودربایسی ،مشکل امروز ما و حتی کارگزارن نظام و تمام جهان اسلام است!

مهمترین فرازهای خطبه رسول الله(ص) در روز عرفه و در صحرای عرفات و در آخرین حج شان :

۱ ) لزوم رعایت حرمت مال و جان یکدیگر‌ و بازگرداندن امانت مردم در نزد هر کسى که هست. ؛ 《ان دماءکم و اموالکم حرام علیکم…》

۲ ) رعایت حرمت ماههاى حرام و از بین بردن تغییراتى که در ماههاى سال براى جابجایى ماههاى حرام انجام می دادند. و لغو حقوق مربوط به خون هائی که در جاهلیت ریخته شده و میتواند سبب اختلافات بین مسلمین شود؛《..الا کل شى‏ء من امر الجاهلیه موضوع تحت قدمى، و دماء الجاهلیه موضوعه》

۳ ) منع از معاملات رَبَوی که دارای زیاده “ربا” هستند و طلبهاى رَبَوى.《 و ربا الجاهلیه موضوع..》

۴ ) رعایت حقوق زنان از سوى مردان که زنان امانتهای خدا هستند و باید نیازهای آنان را تامین نمایید. ؛《و اتقوا الله فى النساء فانکم اخذتموهن بامانه الله .. و لهن علیکم رزقهن و کسوتهن بالمعروف》.

۵ ) توجه عملی به قرآن واهلبیت (ع) ؛  《و قد ترکت فیکم ما لن تضلوا بعدى ان اعتصمتم به: کتاب الله و سنه نبیه [و در «تاریخ‌ یعقوبی‌» ج‌۲ ص۱۱۱: کتاب‌ الله‌ و عترتی‌ أهل‌ بیتی‌ ، آمده و البته خیلی از منابع اهل سنت ، کلمه عترت را حذف کرده اند !!]

در پایان پیامبر(ص) از آنان سوال نمود ، آنچه گفتم شنیدید چون فردایی از شما سوال خواهند کرد ؟ پاسخ دادند : آری و پیامبر دعا نمود و خدا را برآن شنید و اقرار شاهد گرفت  ؛ 《 و انتم تسالون عنى فما انتم قائلون؟ ! قالوا: نشهد انک قد بلغت و ادیت و نصحت!  فقال باصبعه السبابه، یرفعها الى السماء و ینکتها على الناس: اللهم اشهد! اللهم اشهد! اللهم اشهد! ثلاث مرات》.

آیا هنوز آن روز عرفه نرسیده در کنار این همه ترغیب به تشکیل و شرکت در مراسم دعای عرفه ، و تبلیغ زیارت حضرت اباعبدالله (ع) [ که حق است] ، به آن نکات مهم سخنان پیامبر در همین روز عرفه توجه نماییم ؟
آیا به تشخیص واهی یک نفر ؛ فردی از حقوق شهروندیش محروم نمیشود ؟!
آیا در بیت المالی که امانت است برخی دزدان مذهبی نما ، اختلاس نمیکنند ؟!
آیا اقتصاد سالمی که دنیا ان را تجربه کرده و اسلام مغایر نیست و فاقد رباخواری و مظلوم کشی است ، فراگیر شده ؟!
آیا هنوز که هنوز است این اخلاق عصر جاهلیت که زوم کردن بر زخم های کهنه قبیله ای بود ، امروز بشکل تکیه بر زخم های کهنه سیاسی بین جناح ها گروکشی نمیشود؟!
آیا زنان در جامعه اسلامی از همه حقوق قطعی خود حق مستفاد دارند؟!
و آیا حرمت قرآن و اهلبیت (ع) توسط افراد ، حتی توسط افراد بظاهر مذهبی و ولایتی ، بخاطر “توهم گوئی” هائی مانند خواب دیدن ها و مقایسه افراد عادی با آنان و .. تضییع نمیشود؟!
بله اگر این خطبه رسول الله (ص) را بصورت جدی و نه شعاری ، عمل میکردیم ، بدین ناکجا آباد رهسپار نبودیم !