یک سال با رسانه ها/ چهار فصل سخت برای روزنامه نگاران ایران زمین
چکیده :سال ۱۳۹۱ برای اهالی رسانه با تلخیهای فراوان تمام شد. در این سال یک وبلاگ نویس در زندان کشته شد و در ماههای آخر سال، با هجوم نیروهای امنیتی به تحریریههای رسانههای اصلاح طلب، ۱۹ روزنامه نگار بازداشت شدند و علاوه بر این در طول سال نیز فشارها و محدودیتها بر رسانهها و روزنامه نگاران ادامه پیدا کرد. درحالی سال 92 را آغاز می کنیم که هنوز روزنامه نگاران زیادی دربند هستند ویا در مرخصی زندان به سر می برند ، و هر لحظه منتظر بازگشت به زندان هستند و روزنامه نگاران دیگر هم مدام با محدودیتهای تازه روبرو می شوند....
سال ۱۳۹۱ برای اهالی رسانه با تلخیهای فراوان تمام شد. در این سال یک وبلاگ نویس در زندان کشته شد و در ماههای آخر سال، با هجوم نیروهای امنیتی به تحریریههای رسانههای اصلاح طلب، ۱۹ روزنامه نگار بازداشت شدند و علاوه بر این در طول سال نیز فشارها و محدودیتها بر رسانهها و روزنامه نگاران ادامه پیدا کرد.
در این گزارش سعی شده است برخی از اتفاقهای مهم سال گذشته به صورت فصل به فصل بررسی شود. همچنین تیترهای مهم رویدادهای مربوط به رسانه ها در این سال ارائه شده است.
فصل بهار؛ فصل اجرای احکام روزنامه نگاران
در بهار ۱۳۹۱، حکم چهار روزنامه نگار شامل مهران فرجی، مهسا امرآبادی، رحمان بوذری و منیژه نجم عراقی اجرا شد. که حضور هر یک از این افراد در زندان نشان دهنده محدود شدن آزادی ها بود .
البته پیش از اینها، خبری که یخ خبررسانی روزهای تعطیل اول سال را باز کرد، خبر تعلیق فعالیت رویترز در ایران بود. این خبرگزاری در خبری که آن را روی خروجیاش قرار داد، از تعلیق فعالیت خود در ایران به دستور ادارهکل رسانههای خارجی وزارت ارشاد خبر داد و اعلام کرد که کارت خبرنگاری ۱۱ تن از پرسنلش در ایران توسط این ادارهکل توقیف شده است.
رویترز همچنین در خبر خود آورده است که این اتفاق، بعد از پخش گزارشی از فعالیت یک باشگاه زنان ایرانی موسوم به «نینجا» رخ داده است.
البته این خبرگزاری انگلیسی اذعان کرده که بخشی از اطلاعات گزارش مذکور نادرست است و به همین خاطر، آن بخشها را سریع اصلاح کرده بود.
با وجود این بازنگری اما این خبرگزاری به دادگاه هم رفت و محکوم شد و فعالیتهای آن تاکنون در تعلیق است.
از سوی دیگر در بهار ۹۱، دانشگاه علامه طباطبایی تهران اعلام کرد برای سال تحصیلی ۹۲ در رشته روزنامهنگاری دانشجو نمیپذیرد. این دانشگاه در سال ۹۰ نیز از پذیرش دانشجو در رشته روزنامهنگاری خودداری کرده بود.
دانشگاه علامه طباطبایی تهران، بزرگترین دانشگاه علوم انسانی ایران است که ۱۵ هزار دانشجو دارد. در این دانشگاه ۱۴۰ رشته علوم انسانی، آموزش داده میشود.
ظاهراً حذف رشته روزنامهنگاری در چارچوب اسلامی کردن رشتههای علوم انسانی در دانشگاههای ایران صورت گرفته است.
در بهار ۹۱، سازمان گزارشگران بدون مرز نیز اعلام کرد «سید محمد حسینی»، وزیر فرهنگ وارشاد اسلامی و دو همکارش «محمد جعفر محمدزاده» معاون مطبوعاتی و اطلاع رسانی و «محمد جواد اقاجری» مدیر کل رسانههای خارجی این وزارتخانه، مسوول مستقیم، احضار روزنامهنگاران به محل این وزارتخانه و بازجویی آنها از سوی ماموران وزارت اطلاعات و یا سپاه پاسداران هستند. برخی از همکاران رسانههای خارجی در ایران نیز در این وزارتخانه بازجویی شدهاند. این بازجوییها در اغلب اوقات پرخشونت و برخی از روزنامهنگاران قربانی بدرفتاری بازجویان شدهاند.
اما خبر مهم دیگر مربوط به شروع موج آزار و اذیت خانوادههای روزنامه نگاران فعال در رسانههای خارج از کشور در داخل ایران توسط نهادهای امنیتی بود که این امر واکنش مسئولان رسانهها را در پی داشت.
رادیو آزادی با انتشار بیانیهای از افزایش فشارها بر خانوادههای کارکنان رادیو فردا در ایران، خبر داد. در این بیانیه آمده است که تعدادی از خانوادههای کارکنان رادیو فردا مورد بازجویی و تحت فشار قرار گرفتهاند.
این بیانیه میافزاید که در یک سال گذشته، دستکم در ۲۰ مورد وابستگان کارکنان رادیو فردا در ایران مورد بازجویی قرار گرفته و تهدید شدهاند. در مواردی بازجوییها تا چند ساعت به طول انجامیده است.
در همین زمینه، آرمان مستوفی، مدیر رادیو فردا روز جمعه، ۱۱ خرداد ماه توضیح داد که روند اعمال فشار بر نزدیکان کارکنان رادیو فردا بیش از یک سال است که آغاز شده است و تا کنون در مجموع ۱۰ خانواده درگیر آن بودهاند.
مدیر رادیو فردا گفت که بازجویان، خانوادههای کارکنان را تهدید کرده و خواستهاند تا ارتباط خود را با نزدیکانشان در رادیو فردا قطع کنند و در مواردی نیز از خانوادهها خواستهاند تا به نزدیکانشان در رادیو فردا بگویند از همکاری با این رسانه دست بکشند و به ایران بازگردند.
کمبود کاغذ گریبان روزنامهها را گرفت/ بازداشتها ادامه پیدا کرد
موج بازداشت فعالان سایبری در خرداد ماه ۱۳۹۱ انجام شد اما خبر رسانی این اتفاق یک ماه بعد از آن یعنی در تیر ماه رخ داد.
تمامی این بازداشتها با اتهاماتی همچون فعالیت اینترنتی و یا توهین به مقدسات در فضای مجازی انجام گرفت و خانوادههای این جوانان به شدت توسط ماموران زندان و بازجویان تحت فشار بودند تا اخبار این دستگیریها رسانهای نشود
حدود ۲۰ نفر در این مدت با همین اتهام از استانهای مختلف کشور دستگیر شدند به طوریکه در میان بازداشت شدگان علاوه بر تهران، جوانانی از شهرهای ایلام، مشهد، کرمانشاه، رشت، کرج، زنجان و خوزستان وجود دارند. بسیاری از این افراد چندین روز در زندان شهرهای خود سپری کردهاند و بعد از چندین روز به زندان اوین منتقل شدهاند.
نگاهی گذرا به اتفاقهای تابستان ۱۳۹۱ نشان میدهد روند احضار و محدودیت برای روزنامه نگاران باقی مانده بود و علاوه بر اینها خبرهایی مبنی بر بازداشت جوانان و فعالان اینترنتی منتشر شد. در شهریور ماه سال گذشته ژیلا بنی یعقوب،روزنامه نگار با حکم یک سال زندان و ۳۰ سال محرومیت از حرفه روزنامه نگاری راهی زندان شد و شیوا نظر آهاری ، وب نگار نیز یک هفته بعد از این روزنامه نگار به زندان رفت .
حدود ۲۰ نفر در این مدت با همین اتهام از استانهای مختلف کشور دستگیر شدند به طوریکه در میان بازداشت شدگان علاوه بر تهران، جوانانی از شهرهای ایلام، مشهد، کرمانشاه، رشت، کرج، زنجان و خوزستان وجود دارند. بسیاری از این افراد چندین روز در زندان شهرهای خود سپری کردهاند و بعد از چندین روز به زندان اوین منتقل شدهاند.
اما خبر مهم دیگر در تابستان ۱۳۹۱ مربوط به بحران در بازار کاغذ بود که مشکلات بسیاری را برای روزنامهها ایجاد کرد.
بیشترین بخش کاغذ مورد نیاز روزنامهها از خارج از کشور تامین میشود و تنها کارخانه تولید کاغذ در داخل، کارخانه چوب و کاغذ مازندران است که حالت نیمه تعطیل دارد.
این مشکلات بیشتر به خاطر بحران اقتصادی داخلی و مسائل مربوط به نوسانات ارزی ایجاد شد. به طوریکه مدیرمسئول روزنامه کار و کارگر در این زمینه به ایلنا گفت: تا قبل از اجرای طرح هدفمندی یارانهها، قیمت کاغذ روزنامه کیلویی ١۵۰ تومان بود. پس از اجرای این طرح، قیمت کاغذ به کیلویی ١۷۰۰تومان رسیده است. این درحالی است که مبلغ بسیار ناچیزی بهعنوان یارانه حذف شده به روزنامهها پرداخت میشود. با تمام این مشکلات حتی همان کاغذ کیلویی ١۷۰۰ تومان را هم نمیشود به آسانی در بازار پیدا کرد. با این شرایط مجبوریم روز به روز تیراژ روزنامه را پائین بیاوریم. البته عوامل دیگری مثل بالا رفتن قیمت دلار و وجود جریان دلالی در این بازار را هم میشود در این افزایش شدید قیمت موثر دانست.
وبلاگ نویس زندانی در زندان کشته شد
فصل پاییز برای رسانهها و اهالی آنها فصل پر از حاشیه و خبری بود. علاوه بر اجرای حکم برخی از روزنامه نگاران، یک وبلاگ نویس در زندان شکنجه و کشته شد و خبرنگار پرس تی وی نیز در سوریه به قتل رسید. همچنین فشار و محدودیت بر روی خبرنگاران و فعالان اینترنتی شهرستانی و رسانههای محلی بیشتر از گذشته افزایش پیدا کرد.
به طوریکه در مهر ماه حکم محکومیت پنج جوان سیرجانی به اتهام انتشار مطالب خلاف قانون در فیس بوک صادر و به آنان ابلاغ شد.
گرچه حکم دقیق آنها توسط رسانههای حکومتی به طور دقیق اعلام نشد اما آنها به اتهام تبلیغ علیه نظام و توهین به مسوولان عالی رتبه دستگیر شده بودند.
در پاییز ۹۱، به یکباره جی میل و گول در کشور فیلتر شدند و البته بعد از مدتی جنجال رفع فیلتر آنها انجام شد.
مقامهای دولتی اعلام کردند که این کار «به علت انتشار بخشی از فیلم توهین آمیز درباره پیامبر اسلام در سایت یوتیوب و از آنجا که این سایت به گوگل وابسته است» صورت گرفته است.
اما بعد از یک هفته از این اتفاق در تاریخ نهم مهر ماه این فیلترینگ برطرف شد.
روزنامه شرق نیز در پاییز ۹۱ توقیف شد. کاریکاتور «چشم بندان» این روزنامه نه تنها از سوی برخی از چهرهها و رسانههای اصولگرا توهین قلمداد شده و زمینه ساز توقیف روزنامه، زندانی شدن مدیر مسئول و احضارکاریکاتوریست را فراهم کرد، بلکه مخالفان طرح با شدت هر چه تمامتر به اعتراضات خود ادامه دادند و سخنرانیها و مقالات تند و تیزی را در مذمت آن ارایه دادند.
یکی از مهمترین اتفاقهای سال ۹۱ که در پاییز رخ داد، مرگ ستار بهشتی وبلاگ نویس ایرانی در زندان بود.
وی در تاریخ ۱۶ آبان کشته شد و خانواده وی در این روز از سوی پلیس احضار و به آنها اعلام شده بود که روز بعد برای تحویل پیکر فرزندشان به پرشکی قانونی کهریزک مراجعه کنند. وی بر اثر اعمال خشونت به هنگام بازجویی به قتل رسید.
وی در تاریخ ٩ ابان ماه ١٣٩١ در منزلش از سوی پلیس فتا (پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات) به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی از طریق فعالیت در شبکه اجتماعی و فیس بوک» بازداشت و به مکانی نامعلومی منتقل شد. به گفته نزدیکان خانواده، در تاریخ ١٧ آبان ماه پیکر این وبنگار بدون آنکه اعضای خانوادهاش بتوانند برای آخرین بار او را ببینند، از سوی ماموران امنیتی به خاک سپرده شده است.
برای وی کمیته تحقیق در مجلس شکل گرفت. اما در نهایت بدون محاکمه و مجازات عاملین این قتل، پرونده وی بسته شد. مسئول پیگیری پرونده وی گفت: شوک روانی و فیزیکی دلیل مرگ ستار بهشتی است.
مهدی دواتگری در گفتگو با باشگاه خبرنگاران، درباره آخرین جزئیات مربوط به مرگ ستار بهشتی گفت: علت مرگ ستار بهشتی در گزارشات کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس عنوان شده و به عبارتی این پرونده بسته شده است.
همچنین در آذر ماه «کمیته حمایت از روزنامهنگاران» در گزارش سالانه خود از ترکیه، ایران و چین را به عنوان بزرگترین زندان خبرنگاران و روزنامهنگاران در جهان نام برد.
در گزارش سالانه این سازمان مدافع حقوق روزنامهنگاران که مقرش در نیویورک است، ایران با داشتن ۴۵ روزنامه نگار زندانی در رده دوم جهانی قرار دارد. ترکیه با حبس ۴۹ روزنامهنگار، بزرگترین زندان روزنامهنگاران در سال ۲۰۱۲ شناخته شده است.
زمستان سخت روزنامه نگاران با بیش از ۳۰ بازداشت
زمستان ۱۳۹۱ را باید فصل بازداشت روزنامه نگاران نامید چراکه علاوه بر ۱۹ روزنامه نگار تهرانی که در این فصل بازداشت شدند، بیش از ده روزنامه نگار ایلامی احضار، بازجویی و بازداشت شدند. سه روزنامه نگار کرد هم در اسفند ماه بازداشت شدند. البته از سوی دیگر هم تعدادی از روزنامه نگاران که چندین سال در زندان بودند بالاخره توانستند از حق قانونی مرخصی استفاده کنند و به مرخصی زندان بیایند.
در یکشنبه سیاه ۸ بهمن ۱۳۹۱، نیروهای امنیتی به روزنامههای بهار، شرق، اعتماد، آرمان و هفته نامه آسمان ریختند و برخی از روزنامه نگاران این رسانهها را به طور دسته جمعی بازداشت کردند. شب قبل از این اتفاق نیز دو نفر دیگر از روزنامه نگاران بازداشت شده بودند. در مجموع در بهمن و اسفند ۱۳۹۱، نوزده روزنامه نگاری که در رسانههای سراسری فعالیت میکردند بازداشت شدند و البته بعد از بازجویی در بند امنیتی ۲۰۹ زندان اوین با قرار وثیقه آزاد شدند.
در مدت بازداشت این روزنامه نگاران، وزارت اطلاعات که مرجع بازداشت آنها بود سه اطلاعیه صادر کرد که در هر سه اطلاعیه این افراد را متهم به همکاری با رسانههای فارسی زبان خارج از ایران و به خصوص بیبی سی کرد درحالیکه این افراد همه در تحریریه رسانههای داخل کشور فعال بودند.
علاوه بر اینها در روزهای آخر بهمن، خبر رسید که بیش از ده نفر از روزنامه نگاران ایلامی توسط اطلاعات سپاه این شهر بازداشت شدند.
یکی از خبرنگاران ایلامی درباره بازداشت این افراد به «خبرنگاران ایران» گفت: دوازده روزنامه نگار ایلامی که در ماهنامه «وریا» و هفته نامه «کوشک» و دو هفته نامه «نجوا» فعالیت میکردند بازداشت شدند.
او این نشریهها را نشریههایی به زبان کردی- فارسی معرفی میکند و میگوید: دو نفر از افراد بازداشت شده سردبیر بخش کردی این نشریهها بودند.
خسرو کردپور، مدیر آژانس خبری موکریان و قاسم احمدی، سردبیر فصل نامه «روژه» مهاباد نیز در اسفند ماه با حضور ماموران امنیتی در این شهر دستگیر شدند. مسعود کردپور از روزنامه نگاران و فعالان مدنی کرد و برادر خسرو کردپور هم دو روز بعد از بازداشت برادرش در زمانیکه پیگیر وضعیت خسرو بود بازداشت شد. این دو برادر هنوز در بازداشت هستند اما قاسم احمدی چند روز پیش آزاد شده است.
در زمستان ۹۱ همچنین ساخت پروفایلهای جعلی فیس بوک و وبلاگهای قلابی منتسب به روزنامهنگاران شاغل در رسانههای خارج ازایران، جدیدترین دور اقدامات فعالان سایبری جمهوری اسلامی بود که عموما به نام ارتش سایبری و یا افسران جنگ نرم شناخته میشوند.
دهم دی ماه، بیش از ۱۰۰ روزنامهنگار با تقبیح آزار خانوادههای روزنامهنگاران شاغل در رسانههای خارج از ایران، آن را دور تازهای از اعمال فشار بر رسانهها و روزنامهنگاران «خارج از حیطه کنترل و محدودیتهای معمول داخل ایران» دانستند. «گزارشگران بدون مرز» هم تاکید کرد که «دهها مورد شهادت در مورد اعمال فشارهای تهوعاور و حقیر از سوی جمهوری اسلامی علیه خبرنگاران و گزارشگران و خانوادههای آنها دریافت کرده است.»
از سوی دیگر رادیو فردا در اطلاعیهای اعلام کرده است که ۱۵ روزنامهنگار رادیو فردا، هدف حملههای سایبری در فضای آنلاین قرار گرفتهاند.
در این بیانیه که روز چهارشنبه ۱۱ بهمن منتشر شد، آمده است: «اقدامات تازه جمهوری اسلامی در فشار بر رسانههای مستقل که نمونه اخیر آن بازداشت ۱۵ روزنامهنگار در ایران بوده، به خارج از مرزهای ایران نیز کشیده شده است. این حملات در خارج از مرزهای ایران از جمله شامل حملات سایبری در فضای آنلاین به دست کم ۱۵ خبرنگار رادیو فردا بوده است.»
از سوی دیگر «سازمان گزارشگران بدون مرز» روز چهارشنبه ۱۱ بهمن فهرست شاخص سالانه آزادی مطبوعات در جهان برای سال ۲۰۱۳ را منتشر کرد که در آن رتبههای آزادی مطبوعات در ۱۷۹ کشور جهان دیده میشود.
در این فهرست، ایران از نظر آزادی مطبوعات در میان تعداد کشورهای یادشده در رتبه ۱۷۴ام قرار گرفتهاست. برپایه اطلاعات این جدول، تنها چهار کشور سومالی، سوریه، ترکمنستان، کره شمالی و اریتره در زمینه آزادی مطبوعات جایگاه بدتری نسبت به ایران دارند.
در گزارشی که «سازمان گزارشگران بدون مرز» به پیوست این فهرست منتشر کرده آمدهاست که ایران ازجمله ۱۰ کشور قعر این فهرست است که «کمترین احترام را برای آزادی رسانهای» دارند.
روزنامه نگارانی که در سال ۹۱ درگذشتند
در سال ۱۳۹۱، تعدادی از روزنامه نگاران پیشکسوت و حتی جوان درگذشتند. از جمله پیشکسوتان روزنامه نگاری که دیگر در بین اهالی رسانه نیستند «محمود عنایت» بود. محمود عنایت فعال سیاسی و روزنامهنگار ایرانی بود. وی دارای مدرک دکترای دندانپزشکی از دانشگاه تهران بود، ولی از جوانی به فعالیت مطبوعاتی روی آورد. در جوانی از هواداران حزب ایران بود، در دوران قبل از انقلاب مسئول تهیه برنامهای رادیویی به نام پنج و سه دقیقه بود که بعدها به همه روز، همین ساعت، همین جا تغییر نام داد. این برنامه انتقاداتی را به حکومت وارد میکرد و برنامهای پرطرفدار بود.
وی بعدها سردبیری نشریه ایرانآباد را بر عهده گرفت، و از اسفند ۱۳۳۴ سردبیری نشریه فردوسی را نیز عهدهدار شد. وی در این نشریه با افرادی چون ابراهیم گلستان، جلال مقدم، فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو که اکثراً از مخالفان شاه بودند، همکاری میکرد.
محمود عنایت در ۲۸ دی ماه ۱۳۹۱ در سن ۸۰ سالگی در آمریکا در گذشت.
«سیما کوبان» را با نام نخستین ناشر زن ایرانی میشناسند که روزنامه نگاری کرد. مترجم بود. استاد دانشگاه، نویسنده و هنرمند نیز بود که در خرداد ۱۳۹۱ در سن ۷۳ سالگی در استراسبورگ درگذشت.
مسعود فقیه، ذیگر روزنامه نگاری بود که در سال ۱۳۹۱چشم از جهان فرو بست.
وی کهزاده سال ١٣١۴ در تهران بود فعالیت هنری و مطبوعاتی خود را از اواخر دهه١٣٣٠ و با روزنامه اطلاعات آغاز کرد.
همچنین «شیما خاکدامن» خبرنگار جوان ایلنا و سرپرست خبرگزاری کار ایران (ایلنا) در استان البرز در سال گذشته در اثر حمله قلبی دار فانی را وداع گفت.
وی متولد سال ۱۳۶۳ و دارای لیسانس ارتباطات بود و از ۸ سال قبل کار خبرنگاری را آغاز کرده بود. خاکدامن پیش از سرپرستی ایلنا در البرز خبرنگار حوزه بورس گروه اقتصادی این خبرگزاری در تهران بوده است.
همچنین «ناصر حسنی»، روزنامه نگار جوان و فعال کردستانیدر اثر حمله قلبی دارفانی را وداع گفت.
وی مدیر بخش کردی هفته نامه محلی سیروان بود که در محل کار دچار حمله قلبی شد و با وجود انتقال وی به بیمارستان توحید سنندج، درگذشت.
ناصر حسنی متولد ۱۳۵۲ هجری شمسی، عضو خانه مطبوعات کردستان به مدت ۸ سال در هفته نامه سیروان دبیر بخش کُردی و از شورای نویسندگان این هفته نامه بود، چند سالی نیز در بخش کردی شبکه جهانی سحر مشغول فعالیت بود و همچنین وی به مدت یک سال سمت سردبیری بخش کُردی خبرگزاری کردپرس را عهده دار بود.
علاوه بر تمام این اخبار در سال ۱۳۹۱ تعدای از روزنامه نگاران و عکاسان مانند «مجید سعیدی» ، «مانا نیستانی» ، «بهروز مهری» و … موفق به دریافت چند جایزه بین المللی شدند. از سوی دیگر در این سال تعدادی از روزنامه نگاران به دلیل محدودیت های موجود در کشور مجبور به مهاجرت شدند.
درحالی سال ۹۲ را آغاز می کنیم که هنوز روزنامه نگاران زیادی دربند هستند ویا در مرخصی زندان به سر می برند ، و هر لحظه منتظر بازگشت به زندان هستند و روزنامه نگاران دیگر هم مدام با محدودیتهای تازه روبرو می شوند که وضعیت اخیر اینترنت در کشور و کندی و بستن پورتهای وی پی ان از این جمله است .چرا که دسترسی روزنامه نگاران را به اطلاعات آزاد مدام محدودتر میکند . خبرنگاران در سال ۹۲ و با توجه به انتخابات پیش روی ریاست جمهوری حکومت ایران همچنان سال سختی را پیش رو دارند .
منبع: خبرنگاران ایران
Deprecated: File پوسته بدون comments.php is deprecated since version 3.0.0 with no alternative available. لطفاً یک قالب comments.php در پوستهی خود قرار دهید. in /var/www/html/kaleme.com/wp-includes/functions.php on line 6085