مصدق و پرسش امروز ما

چکیده :در کودتای بیست و هشت مرداد اشتباه مصدق خالی کردن خیابانها از حامیانش بود تا استخدام شدگان کروملیت روزولت و ام آی سیکس بریتانیا که دربار وابسته را در این عملیات رهبری میکردند مهر توقف بر نهضت ملی شدن بزنند و رویای استقرار دولتی بر آمده از مردم با شاه مشروطه و نه مطلقه را بر باد دهند که در این میان برخی اشتباهات راهبردی مصدق و یارانش کمکرسان استبداد...

مجتبی نجفی

امروز سالگرد تولد مصدق است و دعوای قدرت در ایران به بحرانی اساسی اشاره دارد که تا حل نشود قطار توسعه کشور کج و معوج حرکت میکند. آن معضل هم یگانه کردن سیستم حکمرانی و اجتناب از تعدد مراکز قدرت در ایران است. مصدق به خوبی میدانست اگر شاه بخواهد شاه مشروطه باشد چرا باید رییس نیروهای مسلح باشد؟ چون قدرت تفنگ، شاه را نه به عنوان نماد حکومت که در قامت ارباب ملت معرفی میکند. مصدق با زور اجتماعی و بسیج هوادارانش در خیابانها توانست ریاست نیروهای مسلح را از شاهنشاه پس بگیرد تا تعارض میان دولت منتخب نمایندگان مردم و شاه انتصابی را حل کند.

او به خوبی میدانست شاه با خواهش و تمنا عقب نشینی نمیکند پس برای عقب راندن او به نیروی مردمی حامی اش تکیه کرد تا قیام سی تیر به عنوان یکی از درخشانترین دوره های تاریخ معاصر که در آن اراده ملت بر اراده ارباب، حاکم شد ثبت شود. در کودتای بیست و هشت مرداد اشتباه مصدق خالی کردن خیابانها از حامیانش بود تا استخدام شدگان کروملیت روزولت و ام آی سیکس بریتانیا که دربار وابسته را در این عملیات رهبری میکردند مهر توقف بر نهضت ملی شدن بزنند و رویای استقرار دولتی بر آمده از مردم با شاه مشروطه و نه مطلقه را بر باد دهند که در این میان برخی اشتباهات راهبردی مصدق و یارانش کمکرسان استبداد شد.

اما غرض از این یادآوری تاریخی همان مشکل همیشگی تقابل اراده ملت و اراده شاه است که امروز در قالب ولی مطلقه فقیه در شکلی سختتر و سازمان یافته تر بازنمایی شده. پس درس گرفتن از آن تاریخ لازم و آن هم اهمیت سازماندهی و حفظ نیروهای حامی تغییر بر اساس دو اصل استقلال و آزادی است. چرا که با این تعریف، نیرویی که مبارزه شرافتمندانه برای حقوق ملت را به منبع ارتزاق از دولت های بیگانه تبدیل کرده از دایره آزادیخواهی خارج میشود چرا که آزادی را بی استقلال نمی توان تعریف کرد و بالعکس. پس با یادآوری مصدق فقط نمی خواهیم از مبارزات چهره نمادین عالی ترین ارزشهای ملی میهنی یاد کنیم می خواهیم پرسش کنیم چرا مصدق زمانی با تسخیر خیابان ،مجلس و دولت، شاهنشاه مستبد را سر جایش نشاند و زمانی قربانی کودتای شاهنشاه فراری از مملکت شد.

سیر بررسی این دگردیسی نشان می دهد تا چه اندازه حل مساله تعارض اراده ملت و ارباب دشوار است و نسخه های پاسخ باید چند وجهی و متناسب با شرایط روز باشد. این تعارض با اصل صد و ده قانون اساسی و ورود گسترده نظامیان بی درایت به سیاست پیچیده تر هم شده در انتخابات امروز با قدرت حذف رقبا یا کم اثرکردن آنها از سوی رهبری نمایانتر است.

هر نیروی سیاسی خواهان تغییر باید به این پرسش پاسخ دهد در برابر اختیارات روز افزون شاه جدید چگونه میتواند از قدرت نیروهای حامی تغییر در سطح جامعه که از تنوع و پراکندگی قابل توجهی برخوردار هستند استفاده کند. اگر این پروبلماتیک اساسی برای نیروهای حامی تغییر مطرح نباشد بیان مطالبات در سطح انشاهای زیبا و قابل احترام باقی خواهد ماند.