مشروعه‌خواهی ناتمام مصباح یزدی

چکیده :امروز نیز طرفداران ناب دیدگاه او در تلاش برای به سرانجام رساندن تلاش‌های فکری و عملی او هستند و مخالفان او که به مشروطه کردن قدرت تعلق خاطر دارند و در آخرین انتخابات خبرگان، پیام اقلیت محض بودنش را به رویش آوردند، سر دیگر طناب را به سمت حقوق مردم...

حسین نورانی‌نژاد

آنچه آیت الله مصباح یزدی را از بسیاری همفکرانش متمایز می‌ساخت، صراحت او در بیان باورها و تکلیف روشنش با تناقض‌هایی بود که برخی سعی وافر در جمع بین آنها دارند.

او به صراحت ولایت مطلقه فقیه را حاکم بر همه امور دنیوی از جمله قانون می‌دانست و آن را بدون تایید ولی فقیه، کاغذ‌پاره‌ای بیش نمی‌دانست.

او مشروعه‌خواهی بود که طبعا جمهوری اسلامی موجود نمی‌توانست مطلوب غایی او باشد. او مانند مخالفان و رقبایش تلاش می‌کرد تا نظام موجود را به سمتی ببرد که صلاح و حق می‌دانست. صلاح و حقی که در آن شهروندان، مکلفانی رعیتند و میزان رای ملت نیست. مصباح یزدی به صراحت می‌گفت که مردم چه حقی دارند برای اموری چون تعیین رییس جمهور؟ او این امور را جزو حقوق ولی فقیه می‌دانست که تنها با اذن او مشروعیت می‌یابد.

سمت رادیکالی که او ایستاده بود، به رغم احترام فراوانی که از حاکمیت می‌دید و برخلاف تصور بسیاری از منتقدان، از توان هاضمه مقدورات موجود خارج بود و واقعیت آن است که او و همفکرانش به آنچه مطلوب آرمانی‌شان بود و هست، نرسیده‌اند.

نشانه سیاسی‌اش این که کاندیدای مطلوب او، باقری لنکرانی در انتخابات ریاست جمهوری رد صلاحیت می‌شود و نشانه دیگرش این که نتوانست بر الیگارشی سنتی روحانیت و حوزه غالب شود و در حد و حدودی خاص باقی ماند و به خصوص در سال‌های اخیر که هواداران و حواریون ویژه‌ای را دور خود جمع کرد که بدون در نظر گرفتن ملاحظات و مناسبات خاص، دنبال تکروی بودند و چه بسا برای آینده هم داعیه‌هایی فراتر از این پیدا می‌کردند، تا حدی مهار شد.

امروز نیز طرفداران ناب دیدگاه او در تلاش برای به سرانجام رساندن تلاش‌های فکری و عملی او هستند و مخالفان او که به مشروطه کردن قدرت تعلق خاطر دارند و در آخرین انتخابات خبرگان، پیام اقلیت محض بودنش را به رویش آوردند، سر دیگر طناب را به سمت حقوق مردم می‌کشند.

هر دو این جریان‌های مشروطه‌خواه و مشروعه‌خواه پایگاه‌هایی کم و بیش در جامعه دارند و رد پایی نابرابر در قدرت.

البته کسانی هم هستند که خارج از این کشاکش، سودای یک جمهوری ناب یا سلطنتی دیگر و … را در سر دارند. هر چند بسیاری از مشروطه‌خواهان نیز در نهایت جمهوری‌خواهند. اما مقدورات موجود را برای این هدف کافی نمی‌دانند.

دیروز راس فکری تندترین ضلع مشروعه‌خواه کشور درگذشت و شاید این اتفاق، در کاهش برخی نگرانی‌های الیگارشی حاکم و به خدمت در آوردن بی‌دغدغه بدنه این جریان برای تحولات آتی موثر باشد./ امتداد