شروع تغییر از خود یا از نظام سیاسی؟

چکیده :در یک نظام سیاسی*باز*و غیرمداخله گر در همه شئون زندگی تغییر رویکرد در گروه های مرجع مانند معلمان،اساتید،نویسندگان، هنرمندان و برخی اقشار دیگر باعث تغییرات تدریجی در نظام سیاسی میشود و این تغییر به نوبه خود بر زندگی،رفتار و عادات سایر مردم اثر...

ابوالفضل رحیمی شاد

حتما همه ما بارها این جمله را شنیده ایم “تا زمانی که خودمان را تغییر ندهیم تغییر نظام سیاسی بی فایده است”قائلان به این نظر را میتوان به دو گروه کلی تقسیم کرد.

گروه اول کسانی که بجای نگاه تبادلی یا شبکه ای نگاه خطی به تغییرات اجتماعی دارند و فرهنگ را نقطه آغاز تغییر در نظام سیاسی میدانند.و گروه دوم کارگزاران و هواداران جمهوریپ اسلامی.

مخاطب این نوشتار گروه اول است که برخلاف گروه دوم بدنبال تغییر در نظام سیاسی است اگرچه باور آنها ناخواسته موجب تداوم حکومت کنونی میشود.

این گروه با توجه به رویکردشان به تغییرات اجتماعی بدنبال ایجاد یک تغییر مثبت،پایدار و برگشت ناپذیر در نظام سیاسی هستند اما توجه ندارند که نظام سیاسی*سلطانی_ایدئولوژیک*با ایجاد مانع در برابر هر نوع تغییر و اصلاح و سلطه بر سایر بخشهای نظام اجتماعی(فرهنگ و اقتصاد) و با از بین بردن تاثیر اراده عمومی بر سیاست گذاری ها و جهت گیری های حکومت امکان تحقق خواست مردم را بطور کامل از میان برده است.

آنها میگویند اگر ما تغییر نکنیم هر نوع تغییری در نظام سیاسی منجر به برپایی استبداد و فساد میشود.از آنها باید پرسید این تغییر در مردم چگونه باید حاصل شود؟دروغگویی،قانونگریزی، خرافه پرستی،علم گریزی،دلال صفتی،دخالت در امور نامربوط،خشونت ورزی،سلب آزادی و استقلال از همسر و فرزند گرفته تا کل جامعه، دورویی،فریبکاری،مسئولیت گریزی،راحت طلبی، مجیز گویی، رشوه دادن و گرفتن،پارتی بازی،بی توجهی به حقوق دیگران، سلطه گری،سلطه پذیری،مدارا گریزی و صدها ویژگی منفی دیگر چگونه در ما باید اصلاح شود؟آیا ما از نظام آموزشی آزاد برخورداریم؟آیا اندیشمندان، کارشناسان،سیاستگذاراران و برنامه ریزان فرهنگی برای اصلاحات رفتاری فرصت و اجازه فعالیت آزاد و مستقل دارند؟آیا رادیو،روزنامه،تلویزیون، اینترنت و فضای مجازی آزاد و مستقل وجود دارد؟اصلاحات فرهنگی در جامعه ای مانند ما که اختیار همه امور در دست حکومت است چگونه امکان دارد؟ قطعا این افراد مقصودشان از اینکه اول خودمان را اصلاح کنیم این نیست که از امشب تصمیم بگیریم تا از فردا صبح عادتهای نادرست مان را با رفتارهای درست جایگزین کنیم.مثلا اگر به شهرداری و اداره دارایی میرویم دیگر نه دنبال پارتی بگردیم و نه به رشوه دادن فکر کنیم. یا برای کاهش تورم مدتی هیچ کالایی نخریم و یا از حقی که قانون برای سلب آزادی و استقلال همسر و فرزند بویژه دختران در اختیارمان قرار داده چشم پوشی کنیم و مواردی مانند اینها.اگر کسی چنین تصوری از تغییر *خود* دارد باید گفت زهی خیال باطل!زیرا اگرچه خواست مردم بعنوان کنشگران صاحب اراده در تغییر و تحولات اجتماعی نقش انکار ناپذیری دارد اما بایستی در نظر داشت که اعمال این اراده به میزان فرصت و محدودیتی که ساختارها در مقابل کنشگران قرار میدهند بستگی دارد.نظام سیاسی در دنیای امروز موثرترین ساختار در ایجاد این فرصت یا محدودیت برای شهروندان هرجامعه است.در یک نظام سیاسی*باز*و غیرمداخله گر در همه شئون زندگی تغییر رویکرد در گروه های مرجع مانند معلمان،اساتید،نویسندگان، هنرمندان و برخی اقشار دیگر باعث تغییرات تدریجی در نظام سیاسی میشود و این تغییر به نوبه خود بر زندگی،رفتار و عادات سایر مردم اثر میگذارد.اما ما امروز در شرایطی هستیم که نه فعالان سیاسی تحول خواه یا دگراندیشان مذهبی و دگرباشان جنسی بلکه حتی برگزارکنندگان کارگاه های توان افزایی مهارتی و اقتصادی برای زنان و کلاسهای آموزش حقوق زنان براساس قوانین جمهوری اسلامی مانند نجمه واحدی و هدی عمید به احکام طویل المدت زندان محکوم میشوند.
در چنین جامعه ای که هیچ رسانه و نهاد مدنی و آموزشی مستقل امکان فعالیت ندارد سخن از تقدم تغییر*خود* بر تغییر نظام سیاسی سخنی است نابجا که نتیجه ای بجز تداوم رژیم کنونی و افزایش ناهنجاری های رفتاری و اجتماعی درپی ندارد.آنچه در این شرایط بایستی همه مردم بویژه اقشار ناراضی بدانند این است که ریشه*همه مشکلات ما*در نابرخورداری از آزادی،برابری،مدارا و عقلانیت و قوانینی است که این ارزشها را محقق ساخته و از آن دفاع نماید.نظام سیاسی سلطانی،بسته، ایدئولوژیک و وفادار سالار کنونی به هیچ وجه اجازه تحقق چنین ارزشهایی را نمیدهد.بنابراین برای شروع تدریجی رفع مشکلات،استقرار یک نظام سیاسی سکولار، دموکراتیک و غیرفردگرا لازم و ضروری است.البته توقع استقرار نمونه کامل چنین نظامی در آغازین روزهای تغییر دور از واقع است.اما به دلیل رشد آگاهی مردم بخصوص در یک دهه اخیر بواسطه رسانه های مجازی پس از باز شدن فضای سیاسی میتوان به ایجاد و گسترش نهادهای مدنی و حرکت گام به گام بسوی اصلاح امور در همه زمینه ها از جمله رفتارها و عادات ناپسند فردی و جمعی و متقابلاً به هر چه دموکراتیک تر شدن نظام سیاسی و بهبود وضع زندگی مردم امید داشت.