جنبش دانشجویی در ایران و غرب: از مقایسه‌های غلط بپرهیزید

چکیده :وضعیت جنبش دانشجویی در ایران جدا از وضعیت سیاسی اجتماعی کشور نیست. بین دانشگاه دانشجو و محیط همیشه کنش وجود دارد و متاثر از همدیگر هستند. اهمیت دانشجویان به ارزشها طبیعی است چون بُعدِ زندگی انتلکتوئلی در آنها قوی تر از زندگی پراتیک...

مجتبی نجفی

این تصویر نشریه دانشجویی زمزمه، ارگان انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه علامه مرتبط با رخدادهای سال هشتاد و دوست. خود تیترها آنقدر وحشتناک هستند که وضعیت جنبش دانشجویی را در یک برهه خاص زمانی آنالیز کنند. اما هدف نقد گزاره هایی از این دست است: دانشگاه نباید سیاسی باشد”” بروید درستان را بخوانید” اما هیچکس “تعریف نمی کند سیاسی یعنی چه؟

دانشگاه باید مدنی باشد. اصلا باید نداریم، دانشگاه خود به خود به عنوان یک نهاد اجتماعی بسته به نوع و شدت مسائل یک جامعه واکنش نشان میدهد. مسلما اگر در جامعه ای حکمرانی نامطلوب مساله باشد و در یک کشور دیگر به عنوان مثال محیط زیست مساله باشد سطح واکنش متفاوت است. نوع واکنش و حساسیت دانشگاه را مسایل عمومی یک جامعه تعیین میکند.

در بررسی گفتمانی اولین چیزی که به ما یاد می دهند خطای در نظر نگرفتن کانتکستی است که در آن جنبشی رخ می دهد یا پیامی صادر میشود. اکثر کسانی که به مقایسه میان وضعیت دانشجویان در ایران و سایر کشورها به خصوص اروپایی امریکایی می پردازند به این خطای فاحش دچار میشوند.

وضعیت جنبش دانشجویی در ایران جدا از وضعیت سیاسی اجتماعی کشور نیست. بین دانشگاه دانشجو و محیط همیشه کنش وجود دارد و متاثر از همدیگر هستند. اهمیت دانشجویان به ارزشها طبیعی است چون بُعدِ زندگی انتلکتوئلی در آنها قوی تر از زندگی پراتیک است. اینکه دانشگاه باید محل تولید علم باشد بدیهی است اما منافاتی با جنبش در دانشگاه ندارد، اینکه دانشگاه نمی تواند علم تولید کند ربطی به جنبش دانشجویی ندارد به خاطر حکمرانی نامطلوب در ایران است که کارکرد نهادهای اجتماعی را از مسیر خود خارج میکند.

اگر حکمرانی نامطلوب نبود صورت مساله بسیاری از دانشجویان تغییر می کرد. وقتی در کشور فعالان مدنی و سیاسی زندان نباشند کدام نادان به این مساله اعتراض میکند؟

میگویند در دانشگاه های غرب همه دنبال درسند . من تمام مقاطع تحصیلی فرانسه را از لیسانس تا دکترا گذرانده ام و این دومین سالی است که تدریس دارم و طبیعتا چون بحث ارتباطات و تصویر است به بحث جنبش های سیاسی اجتماعی به خصوص در شبکه های اجتماعی مربوط میشود. با قاطعیت می گویم این گزاره کاملا غلط و انحرافی است. همیشه درصدی از دانشجویان هستند که در اعتراض به مسایل از محیط زیست گرفته تا خشونت خانوادگی تا خشونت پلیس و مسائل بین المللی مثل ” جرج فلوید” شرکت میکنند. در دانشگاه؟ نه لزوما در خیابانها، در تظاهرات سندیکاها در شبکه های اجتماعی. چرا چون اینجا عرصه عمومی گسترده است. دانشگاه تنها محل اعتراض نیست و حتی شبکه های اجتماعی تنها نمود اعتراض نیستند.

حالا شما تصور کنید دولت فرانسه مثل خبری که در عکس میبینید مانند مورد من با اسلحه یک فعال دانشجویی را برباید و مدتها خانواده اش در بی خبری باشند؟ می دانید چه غوغایی می شود در دانشگاههای فرانسه؟خوابگاهی را به خاک و خون بکشد؟ انقلاب میشود. پس دست به مقایسه های نادرست نزنید.

صحبت من این است: جنبش دانشجویی باید در کانتکست ایران بررسی شود و لا غیر باقی مقایسه های خطاهای روشی دارند. در تعریف سیاسی بودن دقت شود و حجم و شکل اعتراض در دانشگاه را مسایل عمومی یک کشور مشخص میکند.

نقطه اصلی انتقاد من به دخالت امنیتی حاکمیت در دانشگاه است. به انحراف زندگی در مسیر بسیاری فعالان. در متوهم کردن برخی. اما دانشکاه غیر سیاسی نه ممکن است نه مطلوب. حرف عجیبی است بی پایه است.
چرا که همیشه درصدی از دانشجویان به مسایل سیاسی علاقه دارند و درصد بسیاری نه. بسیاری به مسایل اجتماعی و برخی زندگی کاملا شخصی و درسی. ما نمی توانیم برای تنوع نگاه در دانشگاه نسخه بپیچیم.

آخر اینکه توصیه من به دوستان جوانتر فعال در حرکت های دانشجویی است به فعالیت دانشجویی فقط به عنوان تجربه سیاسی اجتماعی نگاه کنید. نه شما محور عالمید نه کس دیگری. با نشستن بر فراز این تجربه در جستجوی هویت صنفی علمی و جایگاه خود به عنوان کنشگر مدنی باشید و در گذشته متوقف نشوید.