آیت الله منتظری و ولایت فقیه

چکیده :اوج نقد رهبر وقت از سوی آقای منتظری مربوط به اعدام های دهه ۶۰ به ویژه مردادماه بود که با انتشار مشکوک و مهندسی شده آن در ۵ فروردین ۶۸ از طریق برنامه شبانگاهی بی بی سی، موجبات خشم رهبر وقت را فراهم آورد و نامه تند ۶ همان ماه به تقریر درآمد...

مجتبی لطفی

یکی از نقدهایی که موافق و مخالف آیت الله منتظری مطرح می کنند این است که ولایت فقیه، اختیارات آن و ورود آن به قانون اساسی بیش از همه دست پخت ایشان است. آیت الله منتظری از این موضوع غافل نبود چنانچه در کتاب انتقاد از خود ص۱۷۰ می‌نویسد:
” نقد دیگری که چه بسا بیش از همه متوجه من گردد این است که در تدوین قانون اساسی، بیشتر اختیارات را برای مقام رهبری قرار دادیم و تقریبا قدرت را در وی متمرکز کردیم، بدون اینکه برای پاسخگویی و نظارت واقعی و مردمی بر عملکرد رهبر تمهیدی جدی تر بیندیشیم… آنچه از فقیه به عنوان فقیه انتظار می‌رود، استنباط احکام شرعی و نظارت بر اسلامی بودن قوانین است در جامعه‌ای که مردم خواستار پیاده شدن احکام اسلامی هستند و حدود این نظارت دارای ضمانت اجرا باید توسط قانون مشخص گردد”. ایشان با وقوف به امکان تفسیر و بسط این نظارت در ادامه می‌نویسد:
“و نباید موجب دخالت در حیطه ها و حوزه‌های دیگر شود”

چند نکته اینجا وجود دارد اول اینکه گرچه به نوشته ایشان در کتاب ولایت فقیه بر همین تمرکز قوا در شخص والی تاکید شده( نظری که از آن عدول کرد) اما نظر ایشان بر انتخاب حاکم از ناحیه مردم بود و شکل حکومت با نظر و رای آنان قابل اجرا و نه تنها مقبول بلکه بالاتر، و مشروع است. با این وصف اگر مردم از تمرکز قوا و عملکرد والی ناراضی باشند و در عمل نیز تمرکز و عدم پاسخگویی و نظارت بر رهبر موجب ناکارآمدی در اداره کشور شود، خودبخود مشروعیت زیر سوال خواهد رفت.

نکته دیگر اینکه آیت الله منتظری با اینکه آیت الله خمینی- مصداق اتم ولی فقیه- را تا پایان با احترام یاد می‌کرد اما حتی در زمان حیات ایشان به شهادت سیره عملی خود، رهبر را عاری از خطا در حکم یا موضوع نمی‌دانست. نامه‌های انتقادی وی به آقای خمینی گرچه در دهه ۶۰- دهه اوج کاریزمای آقای خمینی و ذوب جامعه در ایشان- محرمانه بود اما پس از انتشار آن در کتاب خاطرات آیت‌الله منتظری در دهه ۷۰ نشان از آن داشت که وی به ولایت مطلقه فقیه اعتقاد نظری و عملی نداشت و گرنه در قدرت می‌ماند و از این امکان وسیع برای رهبری پسا خمینی که بر دوش او می‌نشست، بهره‌ها می‌برد.

اوج نقد رهبر وقت از سوی آقای منتظری مربوط به اعدام های دهه ۶۰ به ویژه مردادماه بود که با انتشار مشکوک و مهندسی شده آن در ۵ فروردین ۶۸ از طریق برنامه شبانگاهی بی بی سی، موجبات خشم رهبر وقت را فراهم آورد و نامه تند ۶ همان ماه به تقریر درآمد و…

تهمتی نابخشودنی است اگر برخی بخواهند انتقادهای دلسوزانه او را به ماجرای سیدمهدی هاشمی گره بزنند زیرا علاوه بر عاری بودن او کینه و لجاجت مرسوم در دعواهای سیاسی؛ و توقف وی در باب قضاوت این ماجرای حل نشده، به لحاظ تاریخی قبل از این ماجرا نیز نقدهایی به برخی از شیوه‌های حکمرانی داشت که اگر فضای رسمی اجازه چاپ رسمی نامه های آیت الله منتظری را می‌داد، قضاوت‌های ناصواب، محلی برای جولان نداشتند.

از باب نمونه به نامه ۵ مهر ۱۳۶۰ خطاب به آیت الله خمینی می‌توان مراجعه کرد.