چگونه اسلام گرایی فقاهتی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی غلبه یافت (بخش دوم)

چکیده :طی مطالعات اخیر خویش، به این جمعبندی دست یافتم که این اسلام گرایان ایدئولوژیک، کم و بیش در مرام نامه ای نانوشته و به صورت ادراکی به ویژگی هایی از ایدئولوژی اسلام معتقد بودند که بسیاری از آنها با ویژگی های ۳۰ گانه ای که مطهری برای ایدئولوژی اسلام برشمرده بود، مشترک...

مرضیه حاجی هاشمی

اولین مرحله در فرآیند غلبه اسلام گرایی فقاهتی به گونه ای بود که بخشی از غیر اسلام گراها و اسلام گراهای سوسیالیست به نفع اسلام گراهای مکتبی یا ایدئولوژیک از گردونه ایفای نقش در پایه ریزی ساخت قدرت حکومت بعد از پیروزی انقلاب عقب رانده شدند و آن هم عدول از ایده تشکیل مجلس مؤسسان وعده داده شده از سوی رهبر انقلاب بود. در این مرحله اسلام گرایان مکتبی یا ایدئولوژیک، تصور نمی کردند که حرکتی که آغاز شده است به کجا می انجامد؛ لذا به سمت اتحاد گسترده با اسلام گرایان فقاهتی پیش می روند.

در این راستا امام خمینی چندین سخنرانی تأثیرگذار دارند. سخنان امام خمینی رأی مردم را در مقابل رأی یک مجلس ششصد نفری (مجلس مؤسسان) قرار می دهد، ششصد نفری که بیشتر، نمایندگان احزاب و گروه ها و جریان های مختلف بودند، امام خمینی در اینجا از اینکه اکثریت مجلس به دست غیر اسلامگراها و اسلام گرایان سوسیالیست بیفتد نگران بود. با قیاس رأی یک ملت ۵۳ میلیونی با رأی ششصد نفر، به رأی مستقیم ملت، مشروعیت می دهد و مجلس مؤسسان را در برابر رأی ملت از مشروعیت می اندازد و طرح تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی مورد اقبال قرار می گیرد.

«در آستانه تشکیل مجلس خبرگان قانون اساسی به امام گزارش های نگران کننده ای رسیده بود، نگران بود، کسانی که با اسلام سازگاری ندارند به مجلس بروند. امام گفت، نیروها را یکی کنند. ائتلاف هایی تشکیل دهند تا بحث ها در مجلس خبرگان با هماهنگی مطرح شود و طرفداران فکر اسلامی، آن قدر آرایششان بالا برود که دارندگان آن افکار، اصلا احتمال نوبت رسیدن، برایشان نباشد».

این توصیه امام خمینی، تأثیرات بسیار زیادی بر ائتلاف های قبل از انتخابات، آرایش های درون، منازعات بیرون و حتی مذاکرات مجلس خبرگان قانون اساسی و نیز ساخت قدرت نظام جمهوری اسلامی و حتی نهادهای آن و روابط آن نهادها با هم دارد و نقطه عطفی برای یک چرخش بزرگ از سوی ائتلاف انقلابی به سمت اسلام گرایان مکتبی است که تجمع اصلی آنها در درون حزب جمهوری اسلامی است.

طی مطالعات اخیر خویش، به این جمعبندی دست یافتم که این اسلام گرایان ایدئولوژیک، کم و بیش در مرام نامه ای نانوشته و به صورت ادراکی به ویژگی هایی از ایدئولوژی اسلام معتقد بودند که بسیاری از آنها با ویژگی های ۳۰ گانه ای که مطهری برای ایدئولوژی اسلام برشمرده بود، مشترک است، این ویژگی ها شامل این موارد است: همه جانبگی، اجتهاد پذیری، سماحت و سهولت، زندگی گرایی، اجتماعی بودن، حقوق و آزادی فرد، تقدم حق جامعه بر فرد، اصل شورا، منتفی بودن ضرر، اصالت فایده، اصالت خیر در مبادلات، حرمت سود هر سرمایه ی خارج شده از فعالیت، بطلان معاملات بدون آگاهی طرفین، ضدیت با ضد عقل، ضدیت با ضد اراده، کار بهترین عامل سازنده، قداست شغل و حرفه، ممنوعیت استثمار، پرهیز از اسراف و تبذیر، توسعه در زندگی، محکوم بودن بودن دادن و گرفتن رشوه، ممنوع بودن احتکار، درآمد بر پایه مصلحت نه مطلوبیت، قداست دفاع از حقوق، اصلاح جویی و مبارزه دائم با فساد، توحید، الغای وسایط، امکان همزیستی با اهل توحید، مساوات، دو جنسی بودن حقوق و تکالیف و مجازات ها.

ادامه دارد