از حمایت‌های ابتکاری برای مشاغل خانگی خبری نیست/ داستان سامانه‌ای که جدی گرفته نشد

چکیده :در شرایطی که صاحبان مشاغل خرد و کوچک به شدت از شیوع کرونا آسیب دیده‌اند، پیش‌بینی می‌شد شهروندان از هر ابتکار عملی برای خروج از بن‌بست موجود استفاده کنند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد استقبال چندانی از سامانه مذکور نشده...

شهروندانی که به شدت از شیوع کرونا آسیب دیده و در مواردی تمامی درآمد خود را از دست داده‌اند، انتظار دارند دولت با اجرای طرح‌های ابتکاری به کمک‌شان بیاید؛ اتفاقی که وزارت کار با مشارکت در راه‌اندازی سامانه خرید و ارسال محصولات مشاغل خرد، کوچک و خانگی قصد انجامش را داشته، اما طرح مذکور تاکنون موفق نبوده است.

به گزارش خبرنگار ایلنا، حدود دو هفته از اعلام این خبر که سامانه خرید و ارسال محصولات مشاغل خرد، کوچک و خانگی راه‌اندازی شده است، می‌گذرد. ۱۶ فروردین امسال عیسی منصوری (معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) گفت: با مشارکت جهاد دانشگاهی تلاش شد با بهره‌گیری از ظرفیت بخش خصوصی، علاوه بر بسترسازی لازم برای تولید ماسک، گان و مواد ضدعفونی کننده، امکان خرید محصولات و دریافت خدمات از سامانه‌های معتبر و دارای مجوز اینترنتی تحت پوشش سامانه www.ohop.ir را فراهم آورند.

در شرایطی که صاحبان مشاغل خرد و کوچک به شدت از شیوع کرونا آسیب دیده‌اند، پیش‌بینی می‌شد شهروندان از هر ابتکار عملی برای خروج از بن‌بست موجود استفاده کنند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد استقبال چندانی از سامانه مذکور نشده است.

گمنامی یک سامانه

برای پیگیری وضعیت سامانه‌ای که مسئولان وزارت کار آن را اقدامی ابتکاری در راستای حمایت از مشاغل خرد و خانگی معرفی می‌کنند، به آدرس اعلام شده، می‌رویم. صفحه اول سامانه را شعار‌های مربوط به کرونا که این روز‌ها زیاد در تلویزیون، سایت‌های خبری، شبکه‌های اجتماعی و حتی بیلبورد‌های شهری می‌بینیم، پر کرده است؛ #کرونا-را-شکسست- می-دهیم، در خانه بمانیم و شعار‌هایی از این قبیل. تفاوتی که می‌توان در تبلیغات این سایت و سایر تبلیغات درباره مقابله با کرونا یافت، این است که کسانی که این سامانه را راه انداخته‌اند، مدعی هستند راهکاری هم برای در خانه ماندن دارند.

دولت به دلیل شرایط اقتصادی و وجود تحریم‌های شدید امکانات مالی کمی دارد. ما در یک سال اخیر در زمینه فروش نفت که تامین‌کننده بخش زیادی از منابع مالی دولت است شدیدا مشکل داشته‌ایم و درآمد‌هایی مانند درآمد‌های مالیات هم که ب توجه به شرایط اقتصادی به سختی وصول می‌شود. در نتیجه دولت برای کمک منابع و امکانات کمی دارد و در مواردی هم مشاهده می‌شود همین منابع و امکانات کم در جای درست صرف نمی‌شود

در ایران مانند بسیاری از کشور‌های دیگر با شیوع ویروس کووید ۱۹ ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های زیادی ایجاد شد. بسیاری از کسب‌و‌کار‌ها تعطیل شدند و اکثر کارگران و کارمندان خانه‌نشین، دورکار و برخی اخراج. دامنه آسیب‌های کرونا آنقدر زیاد بود که مشاغل خرد و کوچک مانند کسب‌و‌کار‌های خانگی نیز کساد شدند. ماجرا فقط در خانه ماندن نیست، مردم می‌ترسند خرید کنند یا ترجیح می‌دهند در حال حاضر فقط اقلام ضروری را بخرند تا خطر رفع شود. به وجود آمدن این شرایط باعث شده افرادی به فکر حمایت از کسب‌و‌کار‌های خانگی بیفتند. به هر حال این کسب‌و‌کار‌های خرد، معیشت شمار قابل توجهی از شهروندان را تامین می‌کنند که در بین آنها اقشار آسیب‌پذیر مانند زنان سرپرست خانوار هم دیده می‌شوند. راهکار ارائه شده اعتماد‌سازی و استفاده از امکانات فضای مجازی برای عرضه محصولات تولید شده بود. راه افتادن کمپین‌های متعدد در فضای مجازی نشان داد که بهترین روش یا شاید هم تنها روش خروج کسب‌و‌کار‌های خرد و خانگی از بن بست موجود، فروش آنلاین است. با وجود این و در شرایطی که خیلی‌ها چشم امیدشان به اینترنت است، چرا سامانه ایجاد شده توسط وزارت کار و جهاد دانشگاهی با استقبال زیادی رو‌به‌رو نشده است. در رسته‌های مختلف کمتر از ۱۰۰ صاحب کسب‌و‌کار در سامانه مذکور ثبت‌نام کرده‌اند که این برای کشوری ۸۰ میلیونی با صد‌ها هزار کسب‌و‌کار خرد و خانگی بسیار کم است. راز این عدم اسقبال را شاید باید در این جست‌و‌جو کرد که ایجادکنندگان سامانه هم مثل صاحبان مشاغل خانگی، طرح را چندان جدی نگرفته‌اند و امیدی به بازدهی آن ندارند.

ابهام در حمایت از مشاغل خرد و خانگی

گشواد منشی‌زاده (کارشناس روابط کار) در گفتگو با ایلنا می‌گوید: نیاز به تشریح خسارت‌هایی که کرونا به اقتصاد کشور به ویژه مشاغل خرد و خانگی وارد کرده، نیست. می‌دانیم هزاران نفر متضرر شده‌اند و می‌دانیم که در چنین شرایطی باید حمایت‌های ویژه‌ای صورت گیرد.

او ادامه می‌دهد: در بعد کلی وقتی حرف از حمایت می‌زنیم مشکلات اقتصادی به یادمان می‌آید. دولت ایران به دلیل شرایط اقتصادی و وجود تحریم‌های شدید امکانات مالی کمی دارد. ما در یک سال اخیر در زمینه فروش نفت که تامین‌کننده بخش زیادی از منابع مالی دولت است، شدیدا مشکل داشتیم و درآمد‌هایی مانند درآمد‌های مالیاتی هم  باتوجه به شرایط اقتصادی به سختی وصول می‌شود، در نتیجه دولت برای کمک منابع و امکانات کمی دارد و در مواردی هم مشاهده می‌شود همین منابع و امکانات کم در جای درست صرف نمی‌شود.

این کارشناس روابط کار با اشاره به سامانه خرید و ارسال محصولات مشاغل خرد، کوچک و خانگی عنوان می‌کند: مشکل عمده ناشناخته ماندن این سامانه است. وقتی از صاحبان کسب‌و‌کار‌های خرد یا کسانی که مشاغل خانگی دارند می‌پرسیم نظرشان درباره سامانه مذکور چیست، عنوان می‌کنند اولین بار است که اسم سامانه را می‌شنوند. این در حالی است که امکان معرفی سامانه در سطح گسترده وجود داشت. وقتی معرفی به درستی صورت بگیرد تازه باید سراغ مشکلات دیگر سامانه رفت و آنها را رفع کرد.

او توضیح می‌دهد: خیلی‌ها هستند که سامانه را می‌شناسند، اما امیدی به آن ندارند و حتی در آن ثبت‌نام نمی‌کنند. اولین سوالی که آنها می‌پرسند این است که سامانه قرار است چه کمکی به آنها کند؟ یعنی اینکه چه حمایتی صورت می‌گیرد و امتیاز ثبت‌نام در این سامانه چیست؟ اگر امتیازی وجود نداشته باشد شهروندان به جاهای شناخته شده می‌روند و سعی می‌کنند از فضاهای دیگری که اینترنت در اختیارشان می‌گذارد، بهره بگیرند.

بررسی سامانه مذکور نشان می‌دهد که فقط جایی برای معرفی محصولات ایجاد شده؛ چیزی که افراد به صورت فردی و با ایجاد سایت و درگاه فروش هم می‌توانند انجام دهند.

منشی‌زاده تصریح می‌کند: در سال‌های اخیر و به دنبال فراگیر شدن استفاده از اینترنت شاهد استفاده شهروندان از فضای تلگرام، اینستاگرام و … برای عرضه محصولات تولیدی بوده‌ایم. این فضا حالا دیگر برای بسیاری از شهروندان شناخته شده است. برخی افراد برای خرید آنلاین در اینستاگرام جست‌و‌جو می‌کنند. وقتی این فضا هست افراد چرا باید در سامانه دیگری ثبت‌نام کنند؟ مزایای این سامانه چیست؟

با مشارکت جهاد دانشگاهی تلاش شد با بهره‌گیری از ظرفیت بخش خصوصی، علاوه بر بسترسازی لازم برای تولید ماسک، گان و مواد ضدعفونی کننده، امکان خرید محصولات و دریافت خدمات از سامانه‌های معتبر و دارای مجوز اینترنتی تحت پوشش سامانه www.ohop.ir را فراهم آورند

او می‌گوید: شکی نیست که صاحبان مشاغل خرد و کسب‌و‌کار‌های خانگی نیازمند حمایت هستند، اما طرح‌هایی که اجرا می‌شود نباید چیز‌هایی برای گزارش‌دهی و احیانا دریافت بودجه باشد. شهروندان نیازمند حمایت‌های واقعی هستند و باید کار‌های ابتکاری صورت گرفته و به افراد در خروج از بن بست به وجود آمده کمک شود.

بازنگری در روش‌های سنتی

فراگیر شدن استفاده از اینترنت باعث پوست‌اندازی مشاغل در سراسر جهان شده است. اینترنت بر شیوه کار شاغلان در ایران هم تاثیر گذاشته است. نمود آن را در عرضه محصولات خانگی می‌بینیم. ۱۰ سال پیش اگر یک زن سرپرست خانوار محصولی غذایی تولید می‌کرد یا مجبور بود آن را به مغازه‌دار بدهد یا اینکه خودش با دستفروشی یا دایر کردن مغازه و غرفه محصولش را بفروشد، حالا دیگر به راحتی می‌توان محصول را در اینترنت عرضه کرد، قیمت داد، مشتری پیدا کرد و عملیات نقل و انتقال پول را انجام داد. با وجود این، شیوع کرونا که منجر به متوقف شدن روش‌های سنتی عرضه محصولات شد، نشان داد آنقدر‌ها هم در این زمینه‌ها پیشرفت نکرده‌ایم. هنوز راه درازی پیش‌روست، اما فقط نمی‌توان انتظار داشت خود شهروندان با استفاده از بستر‌های موجود راهی پیدا کنند. لازم است سامانه‌های جدید و کارآمدی ایجاد شود تا به ویژه تولید‌کنندگان محصولات خانگی به راحتی مشتری پیدا کنند و درآمدی داشته باشند.

سامانه ایجاد شده از طرف جهاد دانشگاهی که وزارت کار در آن مشارکت دارد، گام مناسبی است، اما لازم است اشکالات بر طرف شود و تبلیغات مناسبی صورت گیرد تا شهروندان از آن استفاده کنند. اگر بنا باشد فقط برای دادن گزارش اعلام شود سامانه‌ای راه افتاده، کاری جز هدر دادن منابع صورت نگرفته است. عدم استقبال از چنین سامانه‌ای منجر به عقیم ماندن طرح و درجا زدن در عرضه محصولات و حمایت از کارآفرینان می‌شود.