اعتراضات به تعطیلی حرم‌ها نشان از فرهنگ سیاسی مدرن جامعه و دستاورد تاریخ اجتماعی ماست

چکیده :حتی اعتراضات به تعطیلی حرم‌ها در قم و مشهد از سوی بنیادگراترین و سنتی‌ترین گروه‌های مذهبی در ایران نشان از فرهنگ سیاسی مدرن جامعه و دستاورد تاریخ اجتماعی ماست؛ که جامعه‌ای مثل عربستان از آن برخوردار نبوده است....

امین بزرگیان

وقتی کعبه و بیت‌الله الحرام به سبب خطر کرونا تعطیل شد هیچ اعتراض و تجمعی نسبت به این تصمیم از عربستان گزارش نشد.
اعتراضات به تعطیلی حرم‌ها در ایران توسط گروهی از بنیادگرایان مذهبی نشان از این است که اعتراض و نافرمانی نسبت به فرامین و اقدامات حاکم در ایران در متن جامعه و تاریخ آن درونی شده است. حتی همین اعتراضات احمقانه، نشان‌دهنده تفاوت‌های اجتماعی و سیاسی بین ایران و کشورهای منطقه و تجربه مدرنیته در ایران است.
‏

جامعه‌ای که اعتراض، انقلاب و شورش نسبت به فرامین دولتی و حکومتی را در فرهنگ سیاسی خود دارد، می‌تواند مدعی این شود که سوژگی مدرن را در خود ذخیره کرده است. فرم‌های زندگی، بخش مهمی از حیات مدرن‌اند؛ فرم‌هایی مثل انقلاب، نافرمانی، اعتراض، تک همسری، آداب، طرز حرف زدن و لباس پوشیدن، تکنولوژی و …. از این فرم‌ها البته همه گروه‌ها برای محتواهای مدرن استفاده نمی‌کنند و چه بسا برای بدترین چیزها و غیر مدرن‌ترین اهداف بهره ببرند؛ خطری که ‏در کل پروژه مدرنیته تا امروز وجود داشته است.

می‌دانیم که بسیاری از اوقات فرم‌های مدرن در خدمت محتواهای ارتجاعی مثل فاشیسم، ترامپیسم، نژادپرستی، بنیادگرایی مذهبی، اسلام سیاسی و غیره بوده‌اند.

حتی اعتراضات به تعطیلی حرم‌ها در قم و مشهد از سوی بنیادگراترین و سنتی‌ترین گروه‌های مذهبی در ایران نشان از فرهنگ سیاسی مدرن جامعه و دستاورد تاریخ اجتماعی ماست؛ که جامعه‌ای مثل عربستان از آن برخوردار نبوده است.

اگر در جامعه‌ای افراد در درون فرهنگ سیاسی مدرن باشند، یعنی سوژه سیاسی در میان آنان شکل گرفته باشد و آن را در شکل اعتراض و نافرمانی و آزادی‌خواهی مدام نشان داده باشند، چنانچه در آن جامعه اماکن مقدسی مثل کعبه و کلیسا تعطیل شوند و اعتراضی وجود نداشته باشد، این کلیت نشان‌دهنده این است که ما با جامعه مدرنی روبرو هستیم که توانسته بر عقاید مذهبی افسار بزند. اما ما با کشورهایی (مثل عربستان) روبروییم که نه تنها در بقیه موارد که حتی در این مورد – و تعطیلی مکان‌های مذهبی- هم شاهد اعتراضی از سوی گروه‌هایی از جامعه نسبت به حاکم نیستیم (مثلا سلفی‌ها). این واقعیت می‌گوید که علاوه بر استبداد حکومتی، این سکوتِ به ظاهر مدرن همگان نسبت به تعطیلی اماکن مذهبی، نشاندهنده ‌‎وضعیت خود جامعه و فقدان سوژه سیاسی در آنهاست.

در ایران مدرن همه‌ی گروه‌ها از مدرن و پست مدرن گرفته تا بنیادگرا و حزب‌اللهی، مواجهه‌ی سیاسیِ اعتراضیِ علنی نسبت به دستورات حکومت داشته‌اند. هیچیک از آنها با تمام حکومت بطور کامل منطبق نمی‌شوند و این عدم انطباق را از کم تا زیاد بیان می‌کنند. این واقعیت، وضعیت فرهنگ سیاسی یک جامعه را که محصول تاریخی دویست ساله است، نشان می‌دهد.

حتی در پس این اعتراض‌های جاهلانه به تعطیلی حرم، ردی از آنچیزی می‌توان دید که در آینده همچون اسلحه و نیرویی برای سکولاریسم بکار می‌آید.

*تیتر انتخاب کلمه است.