آسیب‌های اجتماعی و سرمایه اجتماعی

چکیده :هر جامعه یا کشوری که چنین رویکردی داشته باشد برای نخبگان جذاب خواهد بود و مهاجرت نخبگان به آن سو صورت می‌گیرد؛ پراکندگی نخبگان در دنیای امروز خود گواه این ادعاست....

محمد داوری

دیگر در هزاره سوم برای کمتر کسی تردیدی باقی مانده است که بزرگ‌ترین و ارزشمندترین سرمایه یک جامعه «نیروی انسانی» آن جامعه است و این اصل مسلم را هم تجربه‌های بشری به اثبات رسانده‌اند و هم پژوهش‌های دانشگاهی مورد تایید قرار می‌دهند.

نظریه‌پردازان توسعه نیز بر این باورند که توسعه همه‌جانبه و پایدار با اتکا به نیروی انسانی و سرمایه اجتماعی قابل تحقق است. سرمایه‌ای که یک‌شبه به دست نمی‌آید و دارای ابعاد مختلفی است؛ در دنیای امروز دیگر تعلق‌های هویتی و کشش‌های خونی و خاکی شکل‌‌دهنده و جذب‌کننده این سرمایه نیست بلکه شرایط آزاد و خلاقیت‌محور که تامین‌کننده آزادی، آرامش، امنیت و رفاه افراد باشد موجب شکل‌گیری و جذب نیروهای انسانی توانمند و خلاق خواهد شد. به عبارتی آب حیات توسعه به اقیانوس آزادی و امنیت و رفاه خواهد ریخت.

لذا هر جامعه یا کشوری که چنین رویکردی داشته باشد برای نخبگان جذاب خواهد بود و مهاجرت نخبگان به آن سو صورت می‌گیرد؛ پراکندگی نخبگان در دنیای امروز خود گواه این ادعاست.

حال با وجود اینکه نیروی انسانی و سرمایه اجتماعی و توسعه انسانی اصل زیربنایی توسعه است نخستین اولویت جامعه باید تربیت و آموزش و حفظ و ارتقای این سرمایه باشد و در این راستا کودکان و نوجوانان بیش از جوانان و بزرگسالان باید مورد توجه قرار گیرند چراکه تامین سرمایه فردا و استمرار توسعه امروز در گروی توانمندسازی آنهاست.

آموزش و پرورش به عنوان دستگاه و نهاد مسوول در آموزش و تربیت کودکان و نوجوانان هم‌راستا با وظایفی که برای توانمندسازی دانش‌آموزان بر عهده دارد موظف است آنها را در مقابل آسیب‌های اجتماعی حفظ کند.

بی‌تردید دوره کودکی و نوجوانی همان گونه که بهترین زمان برای آموزش و تربیت است تاثیرپذیرترین دوره در مقابل آسیب‌های اجتماعی نیز است. کودکان و نوجوانان همانند جوانه‌ها و شکوفه‌های بهاری به شدت آسیب‌پذیر هستند و هرگونه شرایط یا اتفاقات ناملایم ذهن و روان آنها را متاثر می‌سازد.

مقابله با آسیب‌های اجتماعی و توانمندسازی دانش‌آموزان در این زمینه بیش از تربیت و آموزش آنها اهمیت دارد چرا که نیروی انسانی دارای مهارت و دانش سالم می‌تواند تامین‌کننده و تضمین‌بخش توسعه باشد و برعکس نیرویی که ذهن و روانش آسیب‌دیده باشد به شدت برای توسعه مخرب است. تجربه هم نشان داده است چنین افرادی وقتی در جایگاه مدیریتی و کلان جامعه قرار می‌گیرند چقدر مخرب هستند. متاسفانه آمارها بسیار نگران‌کننده است و هشدارهای کارشناسان و دلسوزان هم راه به جایی نبرده است. روز به روز حوزه نفوذ آسیب‌های اجتماعی گسترده‌تر می‌شود و عمق تاثیر آن نیز افزایش می‌یابد.

در دنیای امروز و در شرایطی که توسعه امکانات و فناوری‌های ارتباطی کارکرد دوگانه یافته است مقابله با آسیب‌های اجتماعی هم می‌تواند ساده باشد و هم می‌تواند مشکل تلقی شود چرا که اگر نگرش درستی وجود داشته باشد و مبتنی با آن نگرش دانش‌آموزان برای مقابله با آسیب‌ها آموزش ببینند، می‌شود آنها را توانمند ساخت. آموزشی که علاوه بر اصلاح و تغییر نگرش‌های دانش‌آموزان منجر به شکل‌گیری بینشی صحیح گردد و کنش‌ها واکنش‌های آنها را جهت‌دهی نماید. آن وقت است که می‌توانیم به داشتن سرمایه اجتماعی برای امروز و فردا امیدوار باشیم.

منبع: روزنامه اعتماد