انتخابات امر ایدئولوژیک نیست

چکیده :هر چند تحریم انتخابات از موضع فعال می‌تواند راهکار باشد ولی این امر در جامعه‌ای جوابگو است که نهادهای مدنی قدرتمند و اصناف جایگاه خود را داشته باشند و قوه قضاییه هم مستقل باشد. پس تحریم انتخابات از سوی اپوزسیون از موضع سنت تاریخی و سیاسی، تا به حال امری مؤثر نبوده و نخواهد بود. زیرا آرای قومی و سلیقه‌ای و نیز دولتی بودن طبقه متوسط، باعث می شود تا نتیجه بخش نباشد و تنها تسکین دهنده باشد....

کلمه – مرتضی سیمیاری:

۱- همگان بر ماجرای سقیفه نظر دارند. اختلافی در انتخاب حاکم صورت گرفته که شیعه آن را خطایی بزرگ در تاریخ اسلام می داند. اما سقیفه را نباید کینه ای نازدودنی برای همیشه کرد. زیرا اگر چنین اتفاقی بیفتد تا ابد باید شیعیان با همه فرقه‌های اسلامی در جنگ باشند. درصورتی‌که آیت الله بروجردی پذیرفت شیعه در چارچوب چهار مذهب دیگر قرار گیرد، زیرا تعصب غیرمعقول است.

آمده است که حضرت علی (ع)، مشاور خلفا بود و با وجود آنکه تاریخ شیعه مدعی ظلم بر رأی سقیفه و نیز مهندسی رأی شورای خلافت است، او از حکومت قهر نکرد و به‌عنوان ناظر فعال در جامعه نبوی حاضر و حتی در انتخاب خلیفه هم حاضر بود. حضرت علی حتی با مخالف خود در دوره قدرت هم از موضع کینه برخورد نکرد و بر جنازه طلحه و زبیر نماز خواند و برای آنها گریست.

۲- در دوران حیات امام صادق (ع) وی از قیام زید بن علی با وجود ستم فراوان، دفاع نکرد و منطق او تعامل و نه تقابل در برابر حکومت بود و از موضع قهر و قیام نظامی برنیامد و چه در دوران خاندان عبدالملک و چه ابوالعباس سفاح و چه ابوجعفر منصور، قیام شیعه را آتش می‌دانست و در موضع تعامل با خلفا و گسترش جامعه مدنی بود.

۳- دکتر مصدق در تمام دوران صدارت و دوران حصر در موضع تشکیل جمهوری نبود و اصالت مشروطه را ترجیح می‌داد و نزدیکی جبهه ملی به امینی نیز در ادامه همین منطق بود.

۴- اعضای نهضت آزادی ایران، پس از فراز و نشیب‌های فراوان، هیچ‌گاه در موضع انقلاب نسبت به حاکمیت نبوده و همواره از موضع ارشاد یا مشارکت و حضور در عرصه عمومی به پنجره‌ای در سیاست نگریسته است.

ارائه چنین مثال‌هایی که حکایت از تسامح و مدارا و عدم کینه‌پروری در تاریخ سیاسی جهان اسلام و نیز ایران دارد، بی‌شمار است. به‌عنوان آخرینش می‌توان از خانواده رهبران در حصر جنبش سبز و خانواده قربانیان و حتی زندانیان نام برد که همگی با وجود صدمات بسیار، بدون کینه و بغض و نیز درک موضوع، از شرکت در انتخابات می‌گویند. گویی بار حامل ایران، از جنس شیشه است و اگر ضربه‌ای به آن بخورد، با توجه به شرایط خاورمیانه، تکه تکه می‌شود.

به‌جا است تا یادی از مهندس سحابی شود که در کلاس تاریخ به ما می‌گفت: «در تحلیل مسایل سیاسی، ابتدا ایران را ببینید، بعد حزبتان و بعد خودتان را.» نگرشی بزرگوارانه که باید میل به آن را در ایران زیاد کنیم.

به این ترتیب در فضای شتاب‌زده ایران، باید سیر تحلیل تاریخی درست صورت گیرد. به‌خصوص که جامعه مدنی ایران در برابر سیرحوادث، لرزان است. لذا ممکن است دچار برخورد احساسی و ایدئولوژیک با تحولات شود. یکی از این مسائل، شرکت یا عدم شرکت در انتخابات است که موضوع روز هم است.

انتخابات امر سیاسی بر اساس تحولات روز است، لذا نباید آن را در درگیری‌های تاریخی درگیر کرد. بنابراین:

الف) اصولاً انتخابات در هیچ کجای دنیا عادلانه نیست و منطق سرمایه و کمپین‌های پر هزینه، آن را مدیریت می‌کند. پس با این دید، شرکت در انتخابات یا عدم شرکت در آن از موضع تاریخی- سیاسی به کل زیر سؤال است.

ب) انتخابات در ایران ایجابی نیست، زیرا اصولاً علاوه بر نکته بالا، رأی مردم سرنوشت‌ساز نیست اما همواره تأثیرگذار بوده است.

ج) انتخابات در ایران به علت نبودن نهادهای مدنی مؤثر، فقط بیدار شدن از خواب زمستانی احزاب است اما همین باز کافی است تا یک‌سری مطالبات زیر خاکستر را برای مدتی روشن کند.

د) انتخابات پیش‌رو رأی سلبی در برابر رأی ایجابی است، یعنی تلاش برای بیان نخواستن‌ها در برابر خواسته‌های تلنبار شده یک قرن در ایران.

اصولاً ما صد سال است که از نداشتن دولت قانونمند، عایده نفت برای ملت و جامعه مدنی قدرتمند در رنج هستیم. از آن سو حافظه تاریخی قوی هم نداریم. لذا منطقی نیست سر بزنگاه و فرصت‌های محدود، خودمان را از عرصه دور کنیم.

هر چند تحریم انتخابات از موضع فعال می‌تواند راهکار باشد ولی این امر در جامعه‌ای جوابگو است که نهادهای مدنی قدرتمند و اصناف جایگاه خود را داشته باشند و قوه قضاییه هم مستقل باشد. پس تحریم انتخابات از سوی اپوزسیون از موضع سنت تاریخی و سیاسی، تا به حال امری مؤثر نبوده و نخواهد بود. زیرا آرای قومی و سلیقه‌ای و نیز دولتی بودن طبقه متوسط، باعث می شود تا نتیجه بخش نباشد و تنها تسکین دهنده باشد.

نکته مهم دیگر آن است که جامعه مدنی سودای هیچ حکومتی را ندارد بلکه پایبند حکومت قانون است و به‌دنبال مشروطه‌سازی حتی به قید قطره چکانی است، پس پارلمانتاریسم مهم‌ترین راهکار حفظ و تقویت آن است.

در نهایت آنکه انتخابات می‌تواند عرصه رقابت ایدئولوژیک باشد اما نفس خود انتخابات دارای جهان بینی نیست، پس هر فرد، به قدر توان خود باید از کوتاه فرصت‌ها در جهت تقویت جامعه مدنی استفاده کند.