دعوت به مفاهمه و درک متقابل، برای مقابله با تندروی و خشونت

چکیده :لازم است در داخل ایران جهت برون رفت از بن بست سیاسی موجود و پیش‌گیری از مشکلات بیشتر، ائتلافی متشکل از اصولگرایان متعهد و اصلاح طلبان صادق بر مبنای مفاهمه و درک متقابل شکل بگیرد و در منطقه نیز منادیان مفاهمه و درک متقابل همدیگر را پیدا کنند زیرا تجربه سال‌های اخیر به خوبی نشان داده است که رویدادهای ایران اثرات سرنوشت سازی بر دیگر کشورهای خاورمیانه گذارده است. در نتیجه تقویت میانه روی، اعتدال و گفتمان مفاهمه در ایران نهایتا اثرات بسیار مهمی بر منطقه خواهد گذارد چنان‌که شکست اصلاحات و میانه‌روی در ایران سبب تقویت تندروی و خشونت در منطقه گردید. ...

کلمه – علی بردبار:

اخیرا گفتگوی کوتاه و بسیار مختصر جناب آقای خاتمی رئیس جمهور اسبق کشورمان با سردبیر السفیر لبنان بازتاب شایان توجهی در منطقه و داخل ایران داشت. نکته بسیار مهم آن است که سردبیر السفیر لبنان اظهارات فردی را منتشر می‌ساخت که به‌عنوان رئیس‌جمهور اسبق ایران، سمبل میانه روی اسلامی و منادی گفتگو در منطقه و جهان شناخته می‌شود در حالی‌که یک چنین فردی در داخل ایران زیر شدیدترین فشار گروه‌های تندرو در حاکمیت قرار گرفته است به گونه‌ای که حتی انتشار تصویر او در رسانه‌ها با مجازات دستگاه قضائی ایران مواجه خواهد شد. خاتمی در این فرصت بسیار کوتاهی که بصورت اتفاقی به دستش آمد تا صدایش را به دنیا برساند بدون کمترین اشاره به ظلم‌ها و تنگ نظری هایی که در داخل ایران در حق او و دوستانش رفته است تنها بر اهمیت گفت‌وگو و مفاهمه به عنوان کلید حل مشکلات منطقه و جهان اسلام تاکید کرد.

وضعیت گفتمان مفاهمه و گفت‌وگو در منطقه خاورمیانه درست مانند وضعیت خاتمی در داخل ایران مهجور افتاده است؛ وضعیت الان به گونه‌ای شده است که نه تنها کسی حق ندارد از مفاهمه میان مسلمانان سخنی بگوید بلکه در برخی اوقات انتشار مطالب مروج مفاهمه و درک متقابل، با مجازات و سخت‌گیری‌های فراوانی در کشورهای اسلامی خاورمیانه مواجه خواهد شد (درست شبیه انتشار تصاویر و اقوال خاتمی در داخل ایران)! بدیهی است که نقطه مقابل مفاهمه و درک متقابل، تشدید رویارویی و جنگ افروزی در میان مسلمانان خواهد بود و همانطور که خاتمی در گفتگوی کوتاهش با السفیر بدان اشاره نمود چنین وضعیتی تنها به سود اسرائیل و دیگر دشمنان امت اسلامی خواهد بود. به قول خاتمی اشتباهاتی از جانب اطراف گوناگون در منطقه رخ داده و لازم است همه در شیوه‌های خود بازنگری کنند. پر واضح است که هر گونه مداخله خارجی در منطقه اعم از آمریکا، ناتو، روسیه یا چین نه تنها به نفع مسلمین نخواهد بود بلکه قطعا سبب وخامت اوضاع و تشدید ناامنی و مشکلات برای کشورهای منطقه خواهد شد و البته بسیار ساده لوحانه است اگر فکر کنیم که ایران از گزند تشدید ناامنی و وخامت اوضاع مصون خواهد ماند.

همانطور که شکست رویکرد گفت‌وگو و مفاهمه در دولت اصلاحات در ایران همینطور امتناع حاکمان جبار و ستمگر کشورهای عربی در منطقه خاورمیانه از اصلاحات و برآورده ساختن مطالبات شهروندان خود سبب بروز مشکلات فراوان و ظهور تندروی در منطقه گردید بنابراین تداوم وضعیت موجود یعنی بلند بودن صدای تمامیت‌خواهی و رجزخوانی و خاموش ساختن ندای مفاهمه و همکاری متقابل حتما سبب وخامت اوضاع در آینده ای نه چندان دور خواهد شد. به قول آقای ظریف وزیر خارجه کشورمان نباید کسی به راه حل حاصل جمع جبری صفر برای بحران‌های منطقه فکر کند به این معنا که نباید به کسی اجازه داد خودش را پیروز مطلق در بحران‌ها و منازعات خاورمیانه تلقی نماید. متاسفانه ریشه اصلی بحران‌ها در خاورمیانه که به صورت دمل چرکین و بسیار خطرناک بحران سوریه سرباز نموده آن استکه حاکمیت‌های ناکارامد منطقه که توان حل مشکلات کشورشان و برآورده ساختن نیاز شهروندانشان را ندارند به راهکار فرافکنی و صدور بحران به خارج روی آورده‌اند در نتیجه ماجراجویان منطقه‌ای و جهانی در صحنه سوریه با همدیگر برخورد کرده‌اند و البته اغلب این ماجراجویان بخاطر حفظ بقا مجبور به جنگیدن در سوریه شده‌اند.

در این راستا سیاست‌بازان ماجراجو در منطقه بمنظور جلب حمایت ملی از ماجراجویی‌هایشان در خارج از کشور به ابزار و گفتمان‌های کهنه و فرسوده تاریخی متوسل شده و هم‌زمان هر نوع صدای همگرایی و مفاهمه را خاموش می‌سازند. در حالی‌که ایران در میان افکار عمومی اهل سنت در جهان اسلام متهم به شیعه‌گری و صفوی گری و عدول از راهبرد کلیدی وحدت اسلامی شده است، ترکیه نیز آشکارا راهبرد عثمانی‌گری پیشه ساخته بدون آنکه توان بازیابی و احیای امپراطوری عثمانی را داشته باشد. علاوه بر آنها بدیهی است که نه سعودی کمترین صداقتی در دفاع از امت اسلامی دارد و نه روسیه توان بازیابی مجد و عظمت اتحاد جماهیر شوروی! و صد البته ایالات متحده که همچنان در منجلاب ماجراجویی‌های حاکمان تندرو قبلی در عراق و افغانستان گیر افتاده است دیگر توان چندانی برای حل مشکلات سوریه یا جاهای دیگر ندارد.

در چنین شرایطی قطعا راه‌کار مشکلات سیاسی در داخل ایران بلکه منطقه محیط زیست ما، مفاهمه و فقط مفاهمه متقابل و دوری از جنجال آفرینی‌های بی مورد است، بنابراین لازم است در داخل ایران جهت برون رفت از بن بست سیاسی موجود و پیش‌گیری از مشکلات بیشتر، ائتلافی متشکل از اصولگرایان متعهد و اصلاح طلبان صادق بر مبنای مفاهمه و درک متقابل شکل بگیرد و در منطقه نیز منادیان مفاهمه و درک متقابل همدیگر را پیدا کنند زیرا تجربه سال‌های اخیر به خوبی نشان داده است که رویدادهای ایران اثرات سرنوشت سازی بر دیگر کشورهای خاورمیانه گذارده است. در نتیجه تقویت میانه روی، اعتدال و گفتمان مفاهمه در ایران نهایتا اثرات بسیار مهمی بر منطقه خواهد گذارد چنان‌که شکست اصلاحات و میانه‌روی در ایران سبب تقویت تندروی و خشونت در منطقه گردید. کلام آخر آنکه در صورت بلندتر شدن صدای خشونت و تندروی در میان مسلمانان، قطعا در مراحل بعدی کارآمدی گفتمان اسلام سیاسی در کشورهای اسلامی شیعی و سنی بلکه سرنوشت امت اسلامی و میراث و تمدن اسلامی به مخاطره خواهد افتاد.