تسلیت در حصر؛ تراژدی مصیبت و صبر

چکیده :هر زندانی در هر جای جهان دارای حق ملاقات با عزیزانش است. محصوران ما اما زندانی محسوب نمی شوند و قانون مشخصی آنها را حمایت نمی کند. نهادهای قدرت این توانایی را دارند که در هر لحظه تمام سختی ای را که آنها متحمل می شوند، انکار کنند. این انکار وقتی پررنگ تر می شود که بدانیم وضعیت آنها وضعیتی ثبت نشده است که هیچ نهاد ملی یا بین المللی خود را ملزم به پاسخ گویی در برابر آن نمی داند. این وضع در یک نمودار سینوسی وقتی شرایط بدتری پیدا می کند که یکی از این عزیزان بیمار شود یا یکی از از عزیزانش را از دست دهد. ...

کلمه – محمود مولودی:

انسان ها در هر جای جهان آیین های مختلفی برای “مرگ” برگزار می کنند. شرکت در مراسم عزیزان از دست رفته به آرامش بازماندگان متوفی و خود شخص کمک می کند و از سوی دیگر نوعی میثاق آخرین است با فردی که ممکن است با او خاطره ها داشته باشیم و با او در واقع قسمتی از گذشته مان، زندگی مان را به خاک می سپاریم. آیین خاکسپاری فرد درگذشته در واقع نوعی صله ی ارحام با آن دیگران هم هست: “من هستم در کنارتان”.

به طور مشخص حصرشدگان در ایران فاقد حقِ آخرین ملاقات با عزیزان از دست رفته شان هستند. این مسئله زمانی معنادارتر می شود که بدانیم با عدم موافقت با شرکت یک محصور در مراسمِ ختمِ اقوامش، در واقع نه او که تمام یک خاندان را تحت فشار قرار می دهیم. “مرگ” به خودی خود محزون کننده است و وقتی این همراه می شود با عدم اجازه برای شرکت یک انسان در مراسم، فشار بر اطرافیان تازه درگذشته مضاعف می شود. چنین وضعیتی در واقع برای اطرافیان تنها می تواند بیش از پیش “ناامید کننده” باشد.

به طور مشخص در مورد ثلاثه ی محصوره جنبش سبز، عزیزانی که دارای همراهان بسیار هستند، چنین وضعی و امید هر باره به “اجازه”ی شرکت در مراسم و ناامید شدن این امید تنها می تواند به دلسردی طیف عظیمی از مردم منتج شود. این در حالی است که تا باز شدن فضا و امکان پژوهشِ بی طرفانه، به هیچ وجه نمی شود این فرضیه را نیز از نظر دور داشت که حصر این عزیزان، دوری و نگرانی یکی از اسباب مرگِ اطرافیانشان نباشد. به ویژه در مورد والدین سالخورده و اقوام درجه یک که تنش و نگرانی و فقدان حاصل از حصر می تواند بیماری ها را تشدید کرده باشد.

هر زندانی در هر جای جهان دارای حق ملاقات با عزیزانش است. محصوران ما اما زندانی محسوب نمی شوند و قانون مشخصی آنها را حمایت نمی کند. نهادهای قدرت این توانایی را دارند که در هر لحظه تمام سختی ای را که آنها متحمل می شوند، انکار کنند. این انکار وقتی پررنگ تر می شود که بدانیم وضعیت آنها وضعیتی ثبت نشده است که هیچ نهاد ملی یا بین المللی خود را ملزم به پاسخ گویی در برابر آن نمی داند. این وضع در یک نمودار سینوسی وقتی شرایط بدتری پیدا می کند که یکی از این عزیزان بیمار شود یا یکی از از عزیزانش را از دست دهد. خلا قانون دقیقا در اینجا نمایانگر می شود.

فرای خلا قانونی، جلوگیری از وداع یک محصور با یک عزیز از خشن ترین مصادیق رفتار سیاسی می تواند باشد. نمونه ی چنین ظلم مضاعفی نخستین بار در وداع مهندس موسوی با پدر مرحومش روی داد. این نخست مرگِ یک عزیز پس از حصر با دخالت ماموران که حتی نتوانستند یک وداع ساده پدر و فرزندش را تاب آوردند، به یکی از سمبل های مقاومت جنبش سبز بدل شد. اما از سوی دیگر یکی از عریان ترین وجوه خشونت را نشان داد. همین وضعیت در جلوگیری از شرکت بانو رهنورد در مراسم مرحوم پدرش و عدمِ شرکت جناب کروبی در مراسم خواهرانشان بازنمود یافت. چنین وضعی تنها می تواند امکان گفت و گو را کمرنگ و کمرنگ تر سازد و بحران موجودِ حصر را تنها پیچیده تر کند.

با درگذشت اخوی محترم جناب آقای کروبی این سوال باز مطرح شده است. یا قسمتهایی از نهادِ قدرت تلاش خواهند کرد از ناامیدی و دلسردی بیش از پیش همراهان و دوستداران این عزیزان جلوگیری کنند یا با عدم اجازه به جناب کروبی برای شرکت در مراسم ختم برادرش، این فضای سرد را سردتر و امکان گفت و گو را کمرنگ تر خواهند کرد. این در شرایطی است که مطمئنا بسیاری از ایرانیان از خود خواهند پرسید آیا ساختار قدرت اینقدر ضعیف شده است که از شرکت شخصی در مراسم ختم عزیزی از دست رفته بهراسد؟ پاسخ این سوال اگر مثبت باشد، مسلما جز با یاس بیشتر همراه نخواهد بود.

به نظر می رسد این بار باز ساختار و نهادهای قدرت خود را در مقابل آزمونی دیگر قرار داده اند. جلوگیری از سوگواری و شرکت در ختم عزیزان، برای ایرانیان که احترام ویژه ای برای از دنیارفتگان قائل اند، مطمئنا تنها تصویرِ مظلومیت محصوران را پررنگ تر خواهد کرد و یکی از بخت های دیگر بازگشت به گفت و گو را از نهاد قدرت خواهد ستاند و تنها بر بسته شدن فضا خواهد افزود.