بازتولید اندیشه قجری

چکیده :امر بر ممنوعیت تصویر آقای خاتمی، حصر غیرقانونی، زندانهای طویل المدت، ایجاد و گسترش فضای امنیتی، ضمن اینکه دلالت بر حسادت ذاتی دارد و شکست سنگین خود را در انتخابات از این ناحیه می بینند و نیز به این نتیجه منطقی رسیده اند که در انتخابات بعدی هم به واسطه حضور رهبر اصلاحات آقای سید محمد خاتمی و اعتماد و گرایش مردم به وی و اصلاح طلبان و حمایت از محصورین، بلاشک شکست دیگری را تجربه خواهند کرد لذا چاره را در آن می بینند تا همچنان به شیوه و رویکرد قجری روی آورده و به حذف رقیب بپردازند....

کلمه – علیرضا کفایی:

ایلیاتی های قجری از نژاد مغول بودند و در زمان لشکرکشی چنگیزخان همراه او از مغولستان به آسیای غربی آمده و در کشور ایران نزدیکی ارمنستان ساکن شدند.

ایل قاجار وقتی به قدرت رسیدند همان خلق و خوی خشن چنگیزی و زندگی عشیره ای را حفظ کردند و چون تعریف خاصی از حکومتداری نداشتند و نیز از روابط اخلاقی و انسانی بی بهره بودند و از طرفی نسبت به مناسبات جهانی از آگاهی لازم برخوردار نبودند و یا اساسا قدرت درک روابط بین المللی را نداشتند و در روابط داخلی متکی به زور و شمشیر بودند لذا قائل به حق و حقوقی برای همنوع و حتی هموطن خود نبودند.

در تفکر قجری “اطاعت از رئیس قبیله ، اصل است و بروز خلاقیتهای فردی تابع رای و نظر رئیس قبیله است. واگذاری نقش ها در نظام اجتماعی و نظام سیاسی بر مبنای تعلقات خویشاوندی است …. در این نظام قابلیتهای فردی عرصه ای برای بروز و ظهور نمی یابد . به تعبیری ” فرد شهروند در برابر دولت و نهاد های سیاسی تنهاست ” …. در این نظام هرگونه تغییر بعنوان انحراف و ینت شکنی تلقی می شود.” (۱)

از نمودهای پررنگ زمان قاجار که شاید کمتر به آن توجه شده است، ضعف در اندیشه و اخلاق، خشونت و ویرانگری، غارت و چپاول و سرکوب شدید هر صدای مخالف بود به طوری که حتی برادران تنی هم در خانواده سلطنتی به یکدیگر رحم نمی کردند و با اندک بهانه ای و برای سهم بردن بیشتر از غارت بیت المال به روی هم خنجر می کشیدند و خون می ریختند.

“حذف رقبا، روش سرکوب برای حل و فصل اختلافات، بی اعتمادی نسبت به یکدیگر، فرد محوری در حد مطلق، قانون گریزی، فقدان امنیت مشاغل و حاکمیّت دیوان سالاری مبتنی بر خویشاوندی، واگذاری سمت‌های کلیدی به افراد بی‌لیاقت” شاخصه فرهنگ سیاسی قاجاریه است . روسای ایل تحمل هیچگونه انتقاد یا مخالفت علیه خود را نداشتند و در برخورد با معترض و مخالف و منتقد از طریق نظامی وارد می شدند.” (۲)

در عصر کنونی و با توجه به گسترش علم و فن آوری و دنیای ارتباطات و آگاهی های سیاسی، اجتماعی و مناسبات و روابط بین المللی مضحک است که ادعا کنیم امروز اندیشه و رفتار قجری را ممکن است در جایی شاهد باشیم، اما با کمال تاسف باید به این طنز تلخ تاریخ اعتراف کرد که امروز برخی همان پلیدی های قجری را بازتولید و باز تعریف می کنند و در رفتار و کردار خود به نمایش می گذارند.

نگاهی به رفتار فریبنده بعضی از سیاسیون و حاکمان در دولت سابق و احکام قضایی که برای بالاترین رده دولتی آنها صادر شده است و حتی مجلسی که باید مدافع حقوق ملت باشد و اکنون در مظان اتهام است و برخی از راه یافتگان که انگار نماینده مردم نبوده اند و فقط برای خود کیسه دوخته بودند با اجکام محرومیت و دریافت پول و حق السکوت روبرو شده اند، تنها گوشه ایی از همان شیوه قجری است.

تاسف بیشتر آن است که گرچه با تدبیر اصلاح طلبان و رای و نظر مردم، آن دولتمردان کنار گذاشته شدند و بینش و نگرش دیگری منتخب شد اما ظاهرا گروههایی رای و انتخاب مردم را بر نمی تابند و سعی می کنند تا با همان شیوه های قجری ملت را به سوی تسلیم، تملق، سیاست گریزی و بی اعتمادی به نخبگان سیاسی برده و با احکام خود ساخته فقهی به حذف رقیب و مخالف سیاسی همت گماشته اند.

امر بر ممنوعیت تصویر آقای خاتمی، حصر غیرقانونی، زندانهای طویل المدت، ایجاد و گسترش فضای امنیتی، ضمن اینکه دلالت بر حسادت ذاتی دارد و شکست سنگین خود را در انتخابات از این ناحیه می بینند و نیز به این نتیجه منطقی رسیده اند که در انتخابات بعدی هم به واسطه حضور رهبر اصلاحات آقای سید محمد خاتمی و اعتماد و گرایش مردم به وی و اصلاح طلبان و حمایت از محصورین، بلاشک شکست دیگری را تجربه خواهند کرد لذا چاره را در آن می بینند تا همچنان به شیوه و رویکرد قجری روی آورده و به حذف رقیب بپردازند.

خاتمی علاوه بر اینکه مورد وثوق و اعتماد و رای و نظر وی برای مردم حجت است، اندیشه اصلاحی او می تواند راهگشای عبور از بن بست ها و تنگناهای موجود باشد.

امیدواریم تنگ نظران قاجاری اندیش به تکاملی در اندیشه برسند تا انشاءالله روزی بتوانند به این اصل مترقی دموکراسی خواهانه که آقای خاتمی انشاء و املاء فرمودند پای بند گردند که “زنده باد مخالف من” و در تفکر خود به این باور برسند که برای رای مردم ارزش قائل شوند و آن را تزئینی ندانند بلکه بعنوان حق الناس به آن نگاه کنند.

بعون الله والمنه

۱ – سریع القلم – مبانی عشیره ای فرهنگ سیاسی ایران ۱۳۷۷

۲ – بشیریه – موانع توسعه سیاسی در ایران ۱۳۸۱