چهار مانع تحولِ اقتدارگرایان در تحویل سال

چکیده :این سخت گیری ها نشان می دهد که با وجود همه چنگ و دندان نشان دادن ها و سخت گیری ها، اقتدارگرایان هنوز از ثبات موقعیت خود مطمئن نیستند. سخت گیری یعنی تداوم ترس، وگرنه این رفتار، رفتار یک نیروی قدرتمند و پیروز نیست. نیروی قوی، قدرت انعطاف و مصالحه و تساهل دارد و یا اگر اهل رفتار بی انعطاف باشد، دست کم رفتار کجدار و مریز و بی تعادل و واکنشی و در واقع انفعالی از جنس اقتدارگرایان ایرانی را بروز نمی دهند. به واقع آنکه می ترسد، رفتارش بی تعادل است و غالبا درها را می بندد....

کلمه- علی بردبار: تعطیلات نوروز ۹۳ در حالی به پایان رسید که در آن بی سابقه ترین سخت گیری مقامات قضائی و امنیتی بر زندانیان سیاسی و نیز رهبران در حصر جنبش رقم خورد. نوروز در فرهنگ عمومی ایرانیان همواره با مفاهیمی چون زدودن کدورت و کینه ها، رواداری، مهر ورزیدن در حق یکدیگر و حتی آشتی با دشمنان دیرینه همراه بوده است. بسیاری از قهرها به آشتی می رسند و حتی برخی افراد از بعضی حقوق خود به افتخار بهار و به سود صلح و صفا می گذرند. بر همین مبنا است که در حوزه قضائی نیز در این ایام معمولا مساعدت ها و گشایش هایی در وضعیت زندانیان صورت می گیرد و به عنوان مثال مرخصی های نوروزی یا حتی عفو و کاهش حکم مشمول برخی زندانیان می شود. اما درباره زندانیان سیاسی در نوروز امسال نه تنها این اتفاق نیفتاد که شرایط سخت تری به نسبت سال های پیشین اعمال شد.

معمولا در نوروز، حتی در نوروزهای ۸۹ و ۹۰ که سال های اوج اعتراضات اجتماعی بود، تعداد نسبتا قابل توجهی از زندانی ها به مرخصی می آمدند و برخی مساعدت های دیگر در وضعیت آنها اعمال می شد. چرا امسال که نسبتا شرایط سیاسی آرام تری را پشت سر می گذاریم، سخت گیری های شدیدتری اعمال شد؟ مشکل برخی جریان ها با آرامش و حل مشکلات در کشور چیست؟ آیا این نشانه ای برای تحلیل انگیزه ها و اهداف گروه ها و افرادی خاص درون قدرت به کار می آید؟

حتما همین طور است. هر تغییری در رویه ای نسبتا ثابت می تواند مستندی برای یک یا چند فرضیه و ادعا باشد. ادعای این یادداشت بر اساس این رفتارِ خلاف انتظارات، چهار مورد است:

اولا، نان عده ای درون قدرت که مسئول تامین امنیت و کنترل تنش هستند، در ناامنی و ایجاد تنش است.

ثانیا، اقتدارگرایان در پی جا انداختن این باور هستند که دولت جدید هیچ کاره است و با رای مردم چیزی تغییر نمی کند.

ثالثا، اقتدارگرایان با همه ژست هایشان، در موقعیت ترس و ضعفند.

رابعا، جریان اقتدارگرایی در ایران کم ترین نسبت را با اخلاق و منافع ملی دارد.

تنش، آب حیات اقتدارگرایی

غالبا عرصه مناسب برای بروز و ظهور اقتدارگرایان ایرانی، موقعیت تنش سیاسی و فضای امنیتی است. آنها از ایفای نقش مثبت و رفتار اثباتی عاجزند، اما هرجا که دعوا بالا بگیرد، گویی آب به تُنگ خشکِ ماهی محتضری ریخته شود، حیات می یابند. اغلب آنها یا ردی در نهادهای امنیتی و قضائی دارند و یا دست کم با سران موثر آن همدستند. این گونه است که دستشان برای تنش آفرینی و حفظ شعله های اختلاف داخلی، غالبا باز است. از سوی دیگر فضای آرام سیاسی که در آن هنر مدعیان سیاست، ارائه برنامه برای اداره بهتر کشور است، با توجه به بی هنری اثبات شده آنها در ۸ سال فاجعه بار (۸۴ تا ۹۲) حاکمیت یکدست اقتدارگرایی، مانند قرار گرفتن یک آب ندیده در رقابت حرفه ای شناست. پس چه بهتر که فضای تنش آلود را به هر قیمت ممکن حفظ کنند. این گونه است که در حالی که در نتیجه انتخابات خرداد ۹۲، بستر مناسبی برای برد همه جناح های سیاسی (و نه امنیتی) فراهم شد، از همان زمان تلاش همه جانبه ای را برای عدم موفقیت دولت و مصلحان جامعه در ایجاد فضای آشتی ملی به کار بستند.

این جمله آشنا که “چیزی عوض نشده است” در واقع قافیه ثابت همه برنامه هایی است که آنها در پی تداوم فضای امنیتی پس از سال ۸۸ دنبال می کنند. به بیان دیگر، تلاش آنها برای این نیست که واقعا تهدیدی امنیتی در کشور وجود دارد، بلکه حاصل آن است که پایان فضای امنیتی، پایان کار آنهاست. (این بحث کوتاه به معنای القای ترس از قرار گرفتن در میدان تنش سیاسی نیست. گاهی تنش ناگزیر است و سماجت و پایداری بر مواضع حتی به قیمت درگیری با زورگویان، سازنده فضای پایدار برای آرامش سیاسی با حضور همه نیروهای متکثر سیاسی است.)

القای ناتوانی و ناکارآمدی دولت

بزرگ ترین تفاوت نوروز ۹۳ با چهار نوروز پیشین که در آن زندانیان بیشتری به مرخصی آمدند، روی کار آمدن دولت جدید است که مطلوب اقتدارگرایان نیست. لذا بخشی از برنامه اقتدارگرایان برای تخریب جایگاه دولت، سخت تر شدن وضعیت حامیان موفقیت دولت و رای دهندگان به رئیس جمهور جدید است. در این بین اگر دولت نتواند حداقل تفاوت موضعش را با این رفتار اقتدارگرایان نشان دهد، ممکن است که اقتدارگرایان بتوانند به بخشی از اهداف خود در میان بخشی از نیروهای حامی دولت برسند و آنها را نسبت به تداوم حمایت از دولت ناامید کنند.

آنکه می ترسد، می بندد

این سخت گیری ها نشان می دهد که با وجود همه چنگ و دندان نشان دادن ها و سخت گیری ها، اقتدارگرایان هنوز از ثبات موقعیت خود مطمئن نیستند. سخت گیری یعنی تداوم ترس، وگرنه این رفتار، رفتار یک نیروی قدرتمند و پیروز نیست. نیروی قوی، قدرت انعطاف و مصالحه و تساهل دارد و یا اگر اهل رفتار بی انعطاف باشد، دست کم رفتار کجدار و مریز و بی تعادل و واکنشی و در واقع انفعالی از جنس اقتدارگرایان ایرانی را بروز نمی دهند. به واقع آنکه می ترسد، رفتارش بی تعادل است و غالبا درها را می بندد.

واقعیت آن است که اقتدارگرایان قدرت سختشان از سبزها و اصلاح طلبان بیشتر است. آنها توانستند افراد بسیاری را بکشند، بازداشت کنند، احکام سنگین صادر کنند و حتی برخلاف تصور اولیه بسیاری از ناظران سیاسی، احکام صادره را با توجه به پایداری بر مواضع زندانیان سبز، تمام و کمال اجرا کنند. حتی گفته می شود که توطئه ای در کار است تا برخی از زندانیان سیاسی شاخص را با صدور احکام جدید، از آزادی شان جلوگیری کنند. اما همه اینها نه تنها نشانه قدرت فائقه آنها نیست، که نشانه ضعفشان است. آنها نه توانسته اند بازی را ببرند و نه آن را آنطور که می خواهند تمام کنند. برخلاف ظاهر بازی در میدان امنیتی، در فضای سیاست و جامعه، سبزها موقعیت بسیار برتری بر اقتدارگرایان دارند. آنها می توانستند در بازی برد – بردی که اکثریت ملت پیش پای آنها گذاشت، در یک فرایند مصالحه ملی هم موقعیت خود را در فضای سیاسی اجتماعی بهبود بخشند و هم به منافع ملی و تحقق عدالت در کشور کمک کنند. اما آنها به دلایلی که در بندهای پیشین گفته شد، تنها بازی برد – باخت را در زمین امنیتی بلدند و از ایفای نقش مثبت و مدنی در فضای سیاسی و اجتماعی تا حد زیادی عاجزند و در نتیجه از آن می ترسند.

اقتدارگرایان بی اخلاق، مقابل منافع ملی اند

آنچه مسلم است، فیصله مصلحانه و عادلانه موضوع حصر و حبس های پس از ۸۸، کاملا در خدمت منافع ملی است. گسترش بذر کینه و نفرت میان فعالان کشور و آحاد جامعه، جز لطمه به همبستگی ملی و حفظ آتش زیر خاکستر اختلاف های سنگین، دستاورد دیگری برای کشور ندارد. متقابلا آزادی زندانیان سیاسی، به خصوص پس از تحولات خرداد ۹۲ و انتخابات ریاست جمهوری نه نشانه ضعف نهادهای امنیتی و قضائی محسوب می شد و نه کشور را به سوی تنش های تازه می برد. همه دستاورد فیصله این استخوان لای زخم، برکت محض برای شادابی و امید در فضای سیاسی و اجتماعی کشور و بهره گیری از توان بیشتر نیروهای مختلف برای پیشبرد اهداف توسعه ای کشور بود. اما اقتدارگرایان به بهای پا گذاشتن بر اخلاق جوانمردی، قانون، عدالت و انصاف، منافع ملی را هم بازیچه منویات کوته بینانه خود کرده اند، غافل از آنکه کشتی را سوراخ می کند که خود مسافر آن هستند.