درباره قطعنامه جدید اروپا

چکیده :پیش نویس سندی در کمیته روابط خارجی پارلمان اروپا با موضوع اولویت های اروپا در تعامل با ایران و انتشار مفادی از آن در رسانه های وابسته به نهادهای امنیتی اقتدارگرایان، فضای جدیدی را پیش روی تندروها جهت حمله به دولت و جوسازی در خصوص حمایت غرب از مخالفان سیاسی و فعالان تحول خواه جامعه مدنی فراهم کرده است ...

کلمه- فرهاد هدایتی:

پیش نویس سندی در کمیته روابط خارجی پارلمان اروپا با موضوع اولویت های اروپا در تعامل با ایران تحت عنوان  “The EU’s sterategy towards Iran” و انتشار مفادی از آن در رسانه های وابسته به نهادهای امنیتی اقتدارگرایان، فضای جدیدی را پیش روی تندروها جهت حمله به دولت و جوسازی در خصوص حمایت غرب از مخالفان سیاسی و فعالان تحول خواه جامعه مدنی فراهم کرده است تا با نسبت دادن مطالبات قانونی و دموکراتیک مردم از دولت، بر سر راه تحقق این مطالبات با برچسب مداخله خارجی سنگ اندازی کنند.

با این حال این جوسازی و تبلیغات رسانه های اقتدارگرا و مخالف سیاست خارجی تعامل گرای دولت، طبق معمول با آمیختن راست و دروغ و دوغ و دوشاب، نکاتی در خور اهمیت را از نظر مخاطبان پوشیده نگاه می دارد.

۱. پارلمان اروپا از جمله نهادهای سیاسی – اجتماعی است که حول محور ایده اروپای واحد شکل گرفته است. پارلمان اروپا ۷۸۵ عضو دارد که به شکل مستقیم توسط مردم کشورهای اروپایی به نسبت جمعیت هر کشور در جریان انتخابات برگزیده می شوند. این پارلمان که عمدتا به مسایل کلان پدیده نوظهور “شهروند و جامعه اروپایی” می پردازد حق اصلاح، تایید یا رد قوانین اتحادیه اروپا را در موضوعاتی همچون گردش آزاد کارگران، آموزش، بازار مشترک اتحادیه اروپا و حفاظت از محیط زیست دارد. کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیز باید در حوزه قانونگذاری در برخی مسایل همچون مهاجرت و پناهندگی با پارلمان مشورت کنند، اما ملزم به پیروی از رای این نهاد نیستند. همچنین پارلمان اروپا در زمینه سیاست خارجی اتحادیه اروپا نقشی غیرنهایی و مشورتی دارد. پارلمان همچنین کمیته های تخصصی مختلفی دارد که از آن جمله کمیته روابط خارجی است.

۲. تهیه سندهای توصیه ای با عنوان ” The EU approach towards…” که محصول مطالعات و رایزنی های اعضای پارلمان است، امری معمول و از جمله کارویژه های این نهاد است. اسنادی که در حوزه سیاست خارجی نیز درخصوص کشورهای مختلف طراحی و تدوین می شود. این قطعنامه ها در واقع به مثابه نقشه راهی غیرالزام آور برای کارگزاران سیاست خارجی کشورهای اروپایی و به منظور هماهنگ سازی رویکردها و رفتارها، عمل می کنند.

۳. ارزش ها و استانداردهای جهانی حقوق بین الملل بشر بدون شک از جمله پارامترهای تعیین کننده و اعلام شده سیاست خارجی هماهنگ اروپایی طی دو دهه گذشته است، فارغ از آنکه در مقام عمل آیا از این استانداردها استفاده ابزاری می شود یا خیر. بنابراین به طور کلی طرح مساله حقوق بشر در سند ۷ صفحه ای اخیرالتصویب امری خارق العاده، بی سابقه و حتی منحصر به جمهوری اسلامی ایران نیست و یا آنگونه که برخی مدعی شده اند نشانه ای از دخالت در امور داخلی کشورمان. اساسا باید توجه داشت که امروزه دغدغه حقوق بشر به عنوان پدیده ای جهانی در مباحث روابط بین الملل و دیپلماسی مطرح است.

این تحول نیز نتیجه این رویکرد جدید است که تضمین حقوق افراد تنها متوجه دولتهای متبوع آنها نیست، بلکه حقوق نوع بشر تعهدی پیش روی هر دولتی است. موضوعی که حتی طی سالهای گذشته در سیاست خارجی رسمی جمهوری اسلامی نیز وارد شده است و حتی تاکید قانون اساسی بر دفاع از حقوق مظلومان در صحنه سیاست خارجی نیز تاحدی نشات گرفته از همین نظریه است.

۴. اما این استراتژی جدید اروپا در قبال ایران حاوی چه پیامی است؟ برای پاسخ واقع بینانه به این پرسش طبیعی است که در مقام قیاس بایستی به سندی مشابه این سند با عنوان ” The EU’s approach towards Iran(2010/2050(INI قابل مشاهده در اینجا رجوع کرد.

در زمان انتشار سند پیشین در سال ۲۰۱۱ رسانه های اقتدارگرا حتی سطری از این سند را منتشر نکردند. سندی که با اشارات مکرر به تقلب در انتخابات ۸۸ و شعار رای من کجاست شهروندان، به شکل گیری جنبش سبز پرداخته و از وعده های عوامفریبانه احمدی نژاد سخن می گوید. اظهارات تنش آمیز احمدی نژاد را بارها محکوم می کند و با اشارات متعدد به تخلف ایران در برنامه هسته ای و قطعنامه های شورای امنیت خواستار فشار بیشتر بر شرکای غیر اروپایی ایران برای گسترش تحریم های اقتصادی می شود و با اشاره به نقش مخرب سیاست های ایران در منطقه خاورمیانه، طبق روال موارد متعدد و گسترده نقض حقوق بشر از حق حیات تا بیکاری فزاینده و سانسور هنر در ایران را متذکر می شود. با این حال به یاد داریم که سعید جلیلی مذاکره کننده پیشین و کاندیدای مورد نظر اقتدارگرایان با شعار سیاست خارجی مقاومتی، حتی تا هفته های پایانی منتهی به انتخابات ریاست جمهوری به تور مذاکراتی بی حاصل خود همراه با نماینده سیاست خارجی اروپا خانم کاترین اشتون در نقاط مختلف آسیا و اروپا ادامه می داد و حتی یک ضیافت را در استانبول تنها برای تهیه فیلم تبلیغاتی اش با حضور اشتون تدارک دید.

۵. با نگاه بی طرفانه و تخصصی به سند جدید اروپایی می توان گفت که این رویکرد تازه در واقع یک دستاورد مشترک برای دستگاه سیاست خارجی دولت تدبیر و امید و فعالان دموکراسی خواه در ایران است.

علیرغم سند قبلی در اینجا در حوزه پرونده هسته ای از توافق ژنو و سیاست جدید ایران استقبال شده و بر دستیابی به راه حل نهایی تاکید شده است و دیگر سخنی از تحریم و فشار بیشتر در این رابطه در میان نیست. در موضوع نقش منطقه ای ایران علیرغم دیدگاه های قبلی، اروپا خواستار مشارکت ایران در حل سیاسی بحران سوریه شده و در خصوص روابط و تعاملات اروپا با ایران، خواستار گسترش روابط شده و درحالی که تا چند ماه پیش کمتر سفیر اروپایی در ایران باقی مانده بود، اکنون طرح ایجاد دفتر اتحادیه اروپا توصیه می شود. این سند در خصوص انتخابات ۹۲ با توضیح اینکه انتخابات استانداردهای لازم را نداشته که در واقع اشاره ای به ردصلاحیت ها و از جمله کنایه ای به حصر نامزدهای انتخابات قبل و ردصلاحیت آیت الله هاشمی رفسنجانی است، از نتیجه انتخابات و شعارهای نامزد پیروز یعنی حسن روحانی در رابطه با ترمیم روابط ایران و غرب آشکارا ابراز خرسندی می کند.

از سوی دیگر این سند حکایت از آن دارد که جنبش سبز، رهبران در حصر آن، زندانیان سیاسی و به طور کلی فعالان تحول خواه جامعه مدنی ایران علیرغم سرکوب شدید چهارسال گذشته توانسته اند نجیبانه صدای آزادی خواهانه خود را به گوش جهانیان برسانند. این قطعنامه ثابت می کند که جامعه مدنی ایران نه تنها حذف نشده است بلکه به نیرویی سیاسی در مناسبات سیاست داخلی و خارجی بدل شده است که هیچ قدرتی توان نادیده انگاشتن آن را ندارد. و از همین روست که پارلمان اروپایی هر ماموریت دیپلماتیک اروپایی در ایران را منوط به دیدار با منتقدان داخلی، فعالان جامعه مدنی و دسترسی به زندانیان سیاسی می کند.

در واقع علیرغم ادعای نخ نمای اقتدارگرایان مبنی بر حمایت و همدستی دولتهای خارجی با جنبش سبز، این مواضع و رویدادها نشان می دهد که اعتبار و آبروی این جریان نزد ملت آزاده ایران آنچنان است که هر قدرت خارجی و داخلی که بخواهد حرف اش نزد مردم ایران اعتباری داشته باشد ناگزیر از ادای احترام به ارزش های دموکراتیک این حرکت ملی و حمایت از رهبران و زندانیان مظلوم آن است. این نوع ادای احترام بدون شک نشانگر عقلانیت سیاسی و محاسبه واقع بینانه اروپایی هاست و جای آن دارد که قدرتمندان داخلی نیز با کنار گذاشتن منافع کوتاه مدت شخصی و گروهی و دوری از کینه ورزی، نسبت به مطالبات سبز ملی ادای احترام کنند.