دریافت زیرمیزی توسط پزشکان

چکیده :دريافت زيرميزي توسط برخی پزشکان همواره يکي از چالش‌هاي پيش روي مديران نظام سلامت و بيماران است و باوجود اینکه تاکنون راهکارها و برنامه‌هاي مختلفي براي حذف اين پديده زشت تدوين و تعريف شده است اما همچنان شاهد دريافت مبالغی دربخش درمان کشور هستيم که شأن و منزلت جامعه پزشکي را زير سوال مي‌برد. ...

آیدین مولازاده*

«اکنون که با عنایات و الطاف بیکران الهی در شرف پذیرفتن مسئولیت خطیر پزشکی قرار گرفته‌ام… در برابر قرآن کریم به خداوند قادر متعال… سوگند یاد می‌کنم که به احکام مقدس اسلام و حدود الهی با دیده احترام بنگرم، از خیانت و تضییع حقوق بیماران به طور جدی پرهیز کنم… و خدا را در همه حال حاضر و ناظر شئون خود بدانم.»

اینها بخشی از سوگندنامه‌ای است که پزشکان در ابتدای شروع کار خود آن‌را قرائت کرده و با خود عهد می‌بندند که برای تسکین آلام بشر، خدمت نمایند که معمولا با گذر زمان و پیدایش مفاهیمی مادی چون پول و ثروت، آپارتمان‌ مجلل، سفرهای خارجی و… سبب می‌شود تا حق‌الناس ومفاهیم آن برای برخی رنگ باخته و شرف وانسانیت به بهای اندکی فروخته شود.

البته مفاهیم و آسیب‌های دیگری همچون عدم توجه به زیرساخت‌های راه‌سازی در جاده توسط پیمانکار، تایید استحکام ساختمانی که قرار است طفلی در آن با خانواده‌اش زندگی کند توسط مهندس ناظر بدون انجام آزمایشات لازم، فروش اجناس تقلبی، قاچاق داروهای حیاتی و مورد نیاز بیماران و بدتر از اینها اخذ مبلغی زاید بر تعرفه‌های درمانی توسط برخی جراحان به نام زیرمیزی، همه اتفاقات ناخوشایندی است که شاید در طول روز بارها با مصادیق آن برخورد کرده‌ایم‌.

دریافت زیرمیزی توسط برخی پزشکان همواره یکی از چالش‌های پیش روی مدیران نظام سلامت و بیماران است و باوجود اینکه تاکنون راهکارها و برنامه‌های مختلفی برای حذف این پدیده زشت تدوین و تعریف شده است اما همچنان شاهد دریافت مبالغی دربخش درمان کشور هستیم که شأن و منزلت جامعه پزشکی را زیر سوال می‌برد. این در حالی است که پزشکان نیز بروز این پدیده زشت را نمی‌پسندند و خواستار برخورد با آن عده قلیل از پزشکانی هستند که بنا به مقتضیات و شرایطی که دارند، حاضر می‌شوند این قبیل پول‌ها را دریافت کنند‌. تبعات بروز چنین مشکلاتی علاوه بر اینکه مردم را دچار استرس واضطراب می‌کند، بیمارستان‌ها را نیز تحت تاثیر قرار داده و مراکز درمانی دولتی همیشه در تامین هزینه‌های خود با مشکلات عدیده مالی مواجه بوده و نمی‌توانند آن طور که لازم است به بیماران خدمات ارائه دهند.

متأسفانه مجموع مشکلات موجود در حوزه سلامت دست به دست هم داده و باعث می‌شود که برخی پزشکان و حتی غیرپزشکان برای تامین هزینه‌های زندگی خود به سمت ایجاد رابطه مالی با بیمار بروندکه این موضوع در سال‌های اخیر شدت بیشتری در نظام سلامت گرفته و به تدریج تبدیل به عرف رایج میان برخی ( دلالان سلامت) شده که البته انحصار در واردات و توزیع کالاهای پزشکی و یا ایجاد شبکه مافیایی اجبار بیماران به خرید لوازم کمک درمانی و جراحی از یک شرکت خاص نیز می‌تواند اقدامی خلاف قانون در این راستا ارزیابی شود.

درخصوص آسیب‌شناسی این موضوع و مشکلات ناشی از آن وراهکارهای پیشنهادی، مطالبی چند قابل توجه است:

۱ – کاهش سهم مردم در پرداخت هزینه‌های درمان‌، از جمله برنامه‌های نظام سلامت کشور است که تدابیر و سیاست‌های اتخاذ شده نه‌تنها نتوانسته گره‌ای از مشکلات آن را بگشاید، بلکه روز به روز بر حجم پرداخت مردم در چرخه سلامت از طریق گرانی دارو، خدمات درمانی و… افزوده شده و ادامه این روند، استرس‌های تامین هزینه‌های بیمارستانی را بر دوش بیماران رنجور افزوده است‌. مقام معظم رهبری بارها براین نکته تأکید داشته اند که روال درمان در کشور باید به نحوی باشد که بیمار به غیر از رنج بیماری نباید درد و رنج دیگری متحمل شود‌.

۲ – واقعی نبودن تعرفه‌های درمان دولتی و فاصله زیاد آن با تعرفه‌های بخش خصوصی از علل اصلی رواج پدیده زیرمیزی می‌تواند باشد. ازطرفی در بیشتر موارد این واقعه مربوط به درمان دولتی و آن هم در اعمال جراحی است که اکثر مراجعان به بخش دولتی از قشر محروم جامعه هستند. به‌عنوان مثال برای سرطان معده که یک عمل جراحی ۴ تا ۵ ساعته بوده و از طرف دیگر بیماری خطرناکی محسوب واحتمال فوت در آن هم وجود دارد، دولت ۱۲۰ هزار تومان تعرفه در نظر می‌گیرد که فقط ۳۰ درصد آن به پزشک می‌رسد!!

۳ – با گذشت حدود ۱۶ سال از تصویب بند «هشت» ماده یک قانون بیمه خدمات همگانی که بر اساس آن دستگاه‌های اجرایی مکلف شده‌اند قیمت تمام شده تعرفه‌های درمان دولتی را اعلام کنند، قانون مذکور هنوز به صورت کامل محقق نشده و شرایط برای درمان بیماران در حالی روز به روز سخت‌تر می‌شود که سازمان‌های بیمه‌گر همچنان با بهانه تکراری «کمبود منابع» از واقعی شدن تعرفه‌های درمان و حمایت کامل از بیماران خودداری کرده و در نهایت این بیماران هستند که با وجود پرداخت حق بیمه، برای درمان خود مجبور به فروش وسایل زندگی‌شان می‌شوند.

۴ – کمیسیون بهداشت و درمان مجلس لغو اختیارات سازمان نظام پزشکی درتعیین تعرفه‌های بخش خصوصی در برنامه پنجم توسعه را تصویب کرده که گرفتن این حق از جامعه پزشکی، اثرات منفی می‌تواند به‌همراه داشته و نابسامانی در تعرفه‌ها، شفاف نبودن تعرفه‌های غیردولتی و گسترش پدیده زیرمیزی را به دنبال داشته واین امر در نهایت منجر به تضعیف جایگاه نظارتی سازمان نظام پزشکی نیز خواهد شد.

۵ – سرانه درمان هر ایرانی، که هر سال در بودجه کل کشور لحاظ می‌شود‌، به صورت واقعی ارائه و تصویب نشده و اختلاف فاحش ومعناداری با واقعیت‌ها و قیمت‌های درمانی دارد. اگر سرانه درمان درست تعیین شده باشد و سهم سلامت در بودجه کشور به طور منطقی پیش‌بینی شود، بیمه‌ها کارآمد شده و با پرداخت کافی به مراکز درمانی موجب کاهش سهم بیمار از هزینه‌های درمان می‌شوند.

۶ – ماده ۱۱ قانون تعزیرات حکومتی وقوانین انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور مراجع قانونی برای برخورد با این پدیده زشت در صورت شکایت اشخاص هستند ولی باید توجه کرد که انداختن توپ به زمین پزشکان و مقصر جلوه دادن آنها تنها راهکار برون رفت ازاین مشکل نمی‌باشد‌. نباید فراموش کرد که سهم سلامت از هدفمندی یارانه‌ها هنوز به طور کامل و آنچه که وعده داده شده بوده محقق نشده و بسیاری از مراکز درمانی در تأمین حداقل نیازهای مالی خود با مشکلات متعددی مواجه هستند‌.

۷ – جدا از چند پزشک خاصی که در روزهای اخیر نام آنها به‌عنوان گیرندگان زیرمیزی اعلام شده است‌، باید توجه داشت که قاطبه جامعه پزشکی کشور ازاین اقدام مبرا بوده و با مشکلات متعددی دراین حوزه دست و پنجه نرم می‌کنند‌. عدم پرداخت حقوق مکفی در بیمارستان‌های دولتی‌، غیرواقعی بودن تعرفه‌ها به خصوص در بخش جراحی و از همه مهم‌تر تأخیرهای بسیار طولانی در پرداخت کارانه پزشکان طرف قرارداد که گاه تا یکسال هم در برخی استان‌ها می‌رسد‌، شرایطی متناسب و مناسب با حرفه سنگین و پرمسئولیت پزشکی ایجاد نمی‌کند‌.

براین اساس به نظر می‌رسد، استفاده از نهادهای تخصصی در تعیین تعرفه‌های واقعی‌، گسترش همه‌جانبه نظام تامین اجتماعی و بیمه‌، حذف رابطه مالی بین بیمار و پزشک از طریق تقویت صندوق‌های بیمه‌، پرداخت به موقع کارانه‌ها‌، تأمین سرانه مناسب نظام سلامت عمومی در کشور، پرداخت سهم سلامت از محل هدفمندی یارانه‌ها ونیز فعالیت بیش از پیش نهادهای نظارتی انتظامی در حوزه پزشکی وتصویب قوانین جامع برای نظام سلامت، می‌تواند در کاهش رخدادهای زشتی چون زیر میزی موثر باشد‌.

*مشاور کمیسیون شوراهای مجلس و استاد دانشگاه

منبع: روزنامه قانون