گام دوم در روابط تهران – واشنگتن؟

چکیده :انچه که سیاستمداران غربی را وا میدارد که محافظه کارانه قدم های بعدی در روابط را برنامه ریزی کنند پذیرش این نکته است که همانطور که پاکستان و برزیل علی رغم خواسته ی غرب به فناوری تولید بمب هسته ای و چرخه ی سوخت کامل دست یافت باز این غرب بود که به پای میز مذاکره با انان رفت و این سناریو در مورد ایران هم قابل تکرار است که میتوان رد پای این گمان را در سخنرانی های چند سال پیش حسن روحانی که بیان کرده بود اگر روزی ایران قادر به تکمیل چرخه ی سوخت خود شود شرایط به طور کل تغییر خواهد کرد یافت. ...

کلمه- محمدامین نیکجو

گفتگوی تلفنی باراک اوباما و حسن روحانی ،با وجود نشانه هایی در روند موضع گیری ها غیر قابل پیش بینی نبود..واینک با برداشته شدن گام نخستین در ذوب کردن یخ روابط تهران- واشنگتن باید منتظر گام بعدی دولتمردان و دیپلماتهای ایرانی آمریکایی بود و پیش بینی گام بعدی در گسترش و یا بهبود این روابط کار آسانی نیست!

بعد از انتخاب حسن روحانی به عنوان رییس جمهور ایران و برآیند تمامی موضع گیری ها و سخنان وی پیش و پس از انتخابات که بیشتر انها در بستر صلح جویی ایرانیان در تعاملات بین المللی بود و وعده ی رییس جمهور منتخب به مردم ایران در خصوص گشودن قفلهای مناقشات اتمی و منطقه ای و از همه مهمتر کاهش اثرات تحریمهای بین المللی بر علیه ایران ، قبل از حضور وی در نیویورک گمانه زنی ها پیرامون نحوه ی تعامل دو کشور ایران و امریکا زیر ذره بین اکثر دیپلمات ها و رسانه ها قرار داشت.

پیش از برداشته شدن نخستین گام از سوی ایالت متحده ی امریکا برای تماس با ایران ،مجله ی Foreign Policy در تحلیلی نشانه های مثبت در رفتار ایران در نحوه ی تعامل با موضوعات مورد مناقشه ی حقوق بشری و احترامات بین الملی به حقوق سایر کشورها ونیز بیان نکته های هشدار دهنده ای پیرامون تصمیم گیری های اتی برای رسیدن توافق دیپلماتیک با دولتمردان ایرانی منتشر کرد؛ در این نوشتار این مجله ی امریکایی با خاطر نشان کردن تمامی نشانه های موجود در تغییر اشکار رفتار حکومت جمهوری اسلامی نکاتی را نیز برای یافتن پاسخ به این سوال که ایا در نهایت، غرب و ایران به یک تفاهم اغازین برای شروع مذاکرات و ذوب نمودن یخ ۳۰ ساله ی روابط خواهند رسید را با متذکر نمودن این نکته که شاخص ترین شخص به عنوان کنشگر اصلی در نحوه ی تعاملات اتی با غرب، همان تصمیم گیرنده ی نهایی در تهران رهبری جمهوری اسلامی است و تفاهم با غرب بر سر نحوه ی تعامل با غرب و پرونده ی هسته ای ایران بستگی تام به حدود اختیاراتی دارد که رهبری در قدم نخست به مسافران پرواز تهران-نیویورک و پس از ان به تیم مذاکره کننده خواهد داد دارد.

مقاله ی امریکایی اذعان دارد که روند رو به بهبود روابط و موضع گیری های نهادهای قدرت در جمهوری اسلامی ایران بعد از انتخابات ریاست جمهوری به حد رسایی روشن و واضح است و این تغییر موضع و یا تعبیر دیگرش “نرمش قهرمانه” پیش ازهر چیز ناشی از تاثیر تحریمهای سخت و مخرب بین المللی بر اقتصاد ایران ناشی شده از بن بست مذاکرات هسته ای می باشد.مقاله با بر شمردن علائم این تغییرات ،مواضع ایران را برای بهبود و التیام اعتماد بین المللی و در راس انها غرب که منجر به مذاکره ی رود روی وزرای خارجه و تماس تلفنی میان بالاترین شخصیت های سیاسی ایران و امریکا شد را همراه با نکاتی برای شفاف سازی در یافتن پاسخ به این سوال که ایا زمان برای حل اختلافات بیش از سه دهه ی ایران و ایالات متحده ی امریکا فرا رسیده است ویا اصولا قدم بعدی چه میتواند باشد به رشته ی تحریر درآورده است: به زعم نویسندگان مجله Foreign Policy تاکید پیوسته ی حسن روحانی تقریبا در تمامی سخنرانی هایش مبنی بر جلب توجه سران کشورهای دنیا به پیام مردم در انتخابات ریاست جمهوری ایران در خرداد ۹۲ سرآغاز همه ی تلاش جدی جمهوری اسلامی برای رقم زدن نحوه ی دیگری از تعاملات با کشورهای اروپایی و ایالات متحده و نیز خاور میانه است.

به زعم ساختار مقاله ی Foreign Policy نشانه هایی که به وقوع پیوستن نخستین گام در ذوب نمودن یخ روابط طلسم شده ی تهران –واشنگتن انجامید را میتوان به دو دسته تقسیم کرد.
– دسته ی نخست این شواهد به موضع گیری های شخص اول جمهوری اسلامی ایران، آیت الله خامنه ای بر میگردد؛آزاد سازی۱۱نفر از سرشناس ترین زندانیان عقیدتی سیاسی و از جمله وکیل حقوق بشر ،نسرین ستوده و به اذعان رسانه های داخلی ایران تعداد بیشتری هم در روزهای اینده و در تقارن با عید قربان از مهم ترین اعیاد مسلمانان به دستور آیت الله خامنه ای آزاد خواهند شد، سپردن تصمیم گیری در مورد رسیدگی به پرونده ی حصر رهبران جنبش سبز، میرحسین موسوی،زهرا رهنورد، مهدی کروبی به شورای عالی امنیت ملی از سوی رهبری جمهوری اسلامی که به نظر میرسد خود نشانه ی گشایشی در روند این پرونده باشد ، از موارد دیگر سخنان آیت الله علی خامنه ای ،رهبری جمهوری اسلامی در اخرین سخنرانی عمومی خود از تعبیر نرمش قهرمانه به عنوان استراتژی جدید ایران برای از سرگیری مذاکرات هسته ای سود جست.

– دسته ی دیگر در موضع گیری های شخصی رییس جمهوری ایران قابل تامل است.رفتاری چون:
انتخاب یک کابینه ی معتدل متشکل از مدیران و وزرای با سابقه که بسیاری از انان تجربه ی حضور در کابینه ی اکبر هاشمی رفسنجانی موسوم به کابینه ی سازندگی را داشته اند.

اذعان بر عدم تمایل ایران به ساخت و دستیابی بمب هسته ای و انتشار مقاله در در واشنگتن پست خطاب به رهبران جهان ،نظر انها را به پیام روشن ملت ایران در انتخابات ریاست جمهوری جلب کرد و اذعان داشت که که دولت او آماده ی کمک جهت برقراری گفتگوهای سازنده میان طرف های درگیر در سوریه است. سخنرانی تامل برانگیز حسن روحانی در میان فرماندهان سپاه پاسداران پیش از سفر به نیویورک و تاکید بر اینکه ایران به تصمیم مردم سوریه در انتخاب سرنوشت رهبری کشورشان حتی در شرایطی که بشار اسد این گزینه نباشد احترام خواهد گذاشت. محکوم کردن استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه در پیامی خطاب به مردم دنیا که جامعه ی جهانی بعد از این باید تمامی اراده ی خود را برای تکرار نشدن این چنین فجایعی در هر نقطه ای از جهان به کار گیرد و خاطر نشان کردن این نکته که ایران خود از جمله کشورهای اسیب دیده از چنین سلاح کشتار جمعی است و خاورمیانه پس از این نیاز به جنگ دیگری ندارد و سایر کشورها در قبال سوریه باید بر اساس تفاهم مبتنی بر قوانین بین المللی دست به عمل مشترکی بزنند تا بتوان ریشه ی تروریسم در منطقه را خشکاند. پذیرش درخواست ملاقات سلطان قابوس از سلطان نشین عمان به عنوان اولین دیدار یک رهبر خارجی با روحانی در کاخ ریاست جمهوری در تهران و گمانه زنی های رسانه های ایرانی مبنی بر اینکه وی حامل پیامهای از سوی غرب و با ماموریت میانجی گری میان تهران وغرب در مورد پرونده ی هسته ای ایران می باشد. ابراز تمایل برای مداوای زخم کهنه در روابط میان دو کشور ایران و ایالات متحده امریکا. آزاد نمودن ۶نفر از ۸ تبعه ی اسلواکی که به اتهام جاسوسی در زندان بودند.تبریک سال نو یهودی در فضای مجازی به یهودیان جهان از سوی وی به عنوان بالاترین مقام سیاسی در ایران ،در وبسایت توییتر سایتی که در داخل ایران شامل محدودیت های فیلترینگ میباشد خود میتواند نشانه ی روشنی بر اراده ی وی بر کاستن از محدودیتهای امنیتی و دادن ازادی های اجتماعی بیشتر به جامعه ی جوان ایران بیان این که به عقیده ی وی در عصر انقلاب دیجیتال کسی نمیتواند فرد ،جامعه و یا حکومتی را منزوی کرد همراهی نماینده ی یهودیان مجلس شورای اسلامی با او در سفر به نیویورک و تایید دفتر ریاست جمهوری ایران مبنی بر مکاتبات رسمی میان تهران و واشنگتن پیش از حضور حسن روحانی در مقر سازمان ملل که به تعبیر رهبری جمهوری اسلامی قدمهای کوچک اما مهمی بوده است.

از دیگر نشانه های روشن و قابل احترام جهموری اسلامی ایران ، برگزیدن محمد جواد ظریف به سمت وزارت امور خارجه که وی از جایگاهی قابل احترام در میان سیاستمداران غربی و اروپایی بر خوردار است.محمد جواد ظریف با تایید و حمایت رهبری جمهوری اسلامی ایران سکاندار کشتی پرونده ی اتمی ایران و گفتگوهای اینده و تعامل با غرب در گفتگوی تلویزیونی مبنی بر اینکه دستیابی به بمب هسته ای با موازین دینی مردم ایران هم در تضاد است صحه ای بر اراده ی وی و تیم دیپلماسی بین الملل ایران برای تغییر استراتژی در روند گفتگوهای اینده میدهد. از اقدامات شفاف جواد ظریف برای اعتماد سازی در میان افکار عمومی جهان افتتاح کردن حساب تویتری از سوی وی و انتشار پیام تبریک وی به یهودیان جهان به مناسبت سال نو و پاسخ به به دختر “نانسی پلوسی” مبنی بر اینکه “شخصی” که هلوکاست را انکار میکرد دیگر جایگاهی در ارکان قدرت و ریاست جمهوری ایران نداد.

به زعم نگارنده گان این مقاله ، با وجود تمامی این نشانه های اشکار در تغییر رفتار ایران ،نباید فراموش کرد که انچه از ان به عنوان تغییر استراتژی ایران در محافل دیپلماتیک یاد میشود میتواند تنها یک روی سکه باشد و روی دیگر سکه را میتوان با در نظر گرفتن انچه در سالهای گذشته رخ داده سناریویی متضاد وناخوشبینانه باشد؛ سنارویی مبنی بر اینکه این تغییر اشکار در رفتار دولتمردان ایرانی صرفا برای کاهش تحریمهای تخریبی و نابودکننده ی زیر ساختهای اقتصادی ایران برای پیش رفت مذاکرات هسته ای ایران و ارام کردن افکار عمومی جهان در مورد ایران باشد تا ایران فرصتی فراهم اورد تا بتواند همچنان طبق برنامه ی قبلی به گسترش فعالیتهای هسته ای خود بپردازد؛ زیرا در گذشته شاهد ان بوده ایم که همزمان با اغاز مذاکرات تیم پرونده ی هسته ای با هیئت اروپایی در تهران،متخصصین در اصفهان درحال تکمیل نصب تجهیزات بودند و در واقع تیم مذاکره ایرانی با ایجاد یک فضای ارام موقعیت را برای تکمیل پروزه ی تبدیل کیک زرد به UFY و UF6 را فراهم اورد .

نباید فراموش کرد که در صورت دستیابی ایران به بمب هسته ای ، غرب و جهانیان از کمترین حدود اختیارات در مذاکرات در قبال ایران برخوردار خواهند بود و چاره ای جز پذیرش ایران به عنوان یک قدرت هسته ای نخواهند داشت.

انچه که سیاستمداران غربی را وا میدارد که محافظه کارانه قدم های بعدی در روابط را برنامه ریزی کنند پذیرش این نکته است که همانطور که پاکستان و برزیل علی رغم خواسته ی غرب به فناوری تولید بمب هسته ای و چرخه ی سوخت کامل دست یافت باز این غرب بود که به پای میز مذاکره با انان رفت و این سناریو در مورد ایران هم قابل تکرار است که میتوان رد پای این گمان را در سخنرانی های چند سال پیش حسن روحانی که بیان کرده بود اگر روزی ایران قادر به تکمیل چرخه ی سوخت خود شود شرایط به طور کل تغییر خواهد کرد یافت.