روزه حقیقت کمال انقطاع

چکیده :زبان دعا و مناجات با خداوند، زبان عاشقانه و زیبای دل و دردهای آن با معشوق است. تصویر عاشقانه امام از مناجات شعبانیه و گشودن بابی برای ورود به ماه مبارک رمضان، رمز و رازی است که در نگاه امام نهفته است و آن را در آستانه ماه مبارک رمضان، در نجف اشرف که خود در حال و هوای آمادگی ورود به این ماه بوده است، به زبان آورده و با شاگردان خود در میان گذاشته است. چنان‌که در ادامه کلمات حضرت امام(س)، این حال و هوا به خوبی روشن است، زیرا آن را با تصویری عرفانی و معنوی و چنان دلسوزانه مطرح می‌کند که به جان آدمی، صفا و نیرو می‌بخشد. ...

حسن پویا

درباره این دعا [مناجات شعبانیه] وارد شده که این مناجات حضرت امیر ـ علیه السلام ـ و فرزندان آن حضرت است؛ و همه ائمه طاهرین ـ‌علیهم السلام ـ با آن خدا را می‌خوانده‌اند؛ و کمتر دعا و مناجاتی دیده شده که درباره آن تعبیر شده باشد که همه ائمه(ع) آن را می‌خوانده‌اند و با آن خدا را مناجات می‌کرده‌اند. این مناجات در حقیقت مقدمه‌ای جهت تنبه و آمادگی انسان برای پذیرش وظایف ماه مبارک رمضان می‌باشد؛ و شاید برای این باشد که به انسان آگاه ملتفت، انگیزه روزه و ثمره پر ارج آن را تذکر دهد. (جهاد اکبر، ص ۲۳)

زبان دعا و مناجات با خداوند، زبان عاشقانه و زیبای دل و دردهای آن با معشوق است. تصویر عاشقانه امام از مناجات شعبانیه و گشودن بابی برای ورود به ماه مبارک رمضان، رمز و رازی است که در نگاه امام نهفته است و آن را در آستانه ماه مبارک رمضان، در نجف اشرف که خود در حال و هوای آمادگی ورود به این ماه بوده است، به زبان آورده و با شاگردان خود در میان گذاشته است. چنان‌که در ادامه کلمات حضرت امام(س)، این حال و هوا به خوبی روشن است، زیرا آن را با تصویری عرفانی و معنوی و چنان دلسوزانه مطرح می‌کند که به جان آدمی، صفا و نیرو می‌بخشد.

ایشان بعد از قرائت بخشی از مناجات شعبانیه که با جمله «الهی هب لی کمال الانقطاع الیک…» آغاز می‌شود، می‌فرماید:

این جمله «الهی هب لی کمال الانقطاع الیک» شاید بیانگر این معنا باشد که مردان آگاه الهی، باید پیش از فرا رسیدن ماه مبارک رمضان خود را برای صومی که در حقیقت انقطاع و اجتناب از لذات دنیاست (و این اجتناب، به طور کامل همان انقطاع الی الله می‌باشد) آماده و مهیا کنند. (همان، ص ۲۴)

روزه در نگاه امام خمینی(س) یکی از مصداق‌های کمال انقطاع به سوی خدا، بلکه حقیقت انقطاع است، که جز با جدا شدن از لذات دنیوی حاصل نمی‌شود. روزه اولیای خدا که تنها گرسنگی و تشنگی نیست. بندگی خدا و سرّ عبودیّت و اطاعت است و لذّتی است که در گرمای آفتاب داغ حاصل می‌شود. گذشتن از غیر خداست که نه آسان و سهل، بلکه بسیار مشکل و گاه طاقت فرساست. لکن زیبایی طراوت آن و شادابی و نشاط روحی آن، قابل مقایسه با هیچ لذت دنیوی نیست.

امام خمینی(س) رسیدن به کمال انقطاع را به راحتی میسّر نمی‌داند و تذکر می‌دهد که رسیدن به این کمال، جز با ریاضت و تمرین‌های فوق العاده، حاصل نمی‌شود. باید تمام قوای خویش را به کار بست تا به کمال انقطاع و جدایی از غیر خدا، به خدا رسید.

کمال انقطاع به این سادگی حاصل نمی‌شود. احتیاج فوق‌العاده به تمرین، زحمت، ریاضت، استقامت و ممارست دارد تا بتواند با تمام قوا از ما سوی الله منقطع گردد و به غیر خداوند توجهی نداشته باشد. تمام صفات وارسته انسانی در انقطاع کامل الی الله نهفته است؛ و اگر کسی بدان دست یافت، به سعادت بزرگی نایل شده است؛ لیکن با کوچکترین توجه به دنیا محال است انقطاع الی الله تحقق یابد؛ و کسی که بخواهد روزه ماه مبارک رمضان را با آن آدابی که از او خواسته‌اند انجام دهد، لازم است انقطاع کامل داشته باشد تا بتواند مراسم و آداب مهمانی را به جا آورد، و به مقام میزبان تا آنجا که ممکن است عارف گردد. (همان)

بر اساس این فرمایش حضرت امام، روزه‌ای به کمال انقطاع منجر می‌شود که با تمام آداب و مراسم آن انجام گیرد و در واقع تمام اعضا، جوارح، خون و پوست روزه‌دار، روزه باشند.

ایشان برای رسیدن به این حقیقت، ماه مبارک رمضان را که ماه مهمانی خداست و طبق فرمایش پیامبر اکرم(ص)، دعوت همگانی خداوند است: «ایها الناس، انه قد اقبل الیکم شهر الله…. و قد دعیتم فیه الی ضیافه الله» (وسائل الشیعه، ج ۷، ب ۱۸، ح ۲۰) را بهترین زمان برای سازندگی انسان، اصلاح نفس و رسیدن به کمالات نفسانی و در نهایت انقطاع الی الله می‌داند و می‌فرماید:

شما در این چند روزی که به ماه مبارک رمضان مانده به فکر باشید؛ خود را اصلاح کرده، توجه به حق تعالی پیدا نمایید؛ از کردار و رفتار ناشایسته خود استغفار کنید؛ اگر خدای نخواسته گناهی مرتکب شده‌اید، قبل از ورود به ماه مبارک رمضان توبه نمایید. زبان را به مناجات حق تعالی عادت دهید. مبادا در ماه مبارک رمضان از شما غیبتی، تهمتی و خلاصه گناهی سر بزند و در محضر ربوبی با نعم الهی و در مهمانسرای باری تعالی آلوده به معاصی باشید. شما در این ماه شریف به ضیافت حق تعالی دعوت شده‌اید: «دعیتم فیه الی ضیافه الله» خود را برای مهمانی با شکوه حضرت حق آماده سازید. (همان، ص ۲۵)

بار الها! ما را به درک حقایق روزه نائل فرما؛

خداوندا! روزه ما را زمینه اصلاح نفوس‌مان قرار ده؛

پروردگارا! آنچه در این ماه به اولیا و صالحان عنایت می‌فرمایی به ما کرامت نما. یا ارحم الراحمین

منبع: جماران