نقاشی‌های موسوی؛ صدای جهانی جنبش سبز

چکیده :آثار موسوی در آکادمی هنر برلین، صدای جهانی موسوی، کروبی، رهنورد و دیگر زندانیان سیاسی در ایران است؛ ندایی که نه فقط برای ایرانیان بلکه برای جهانیان، زندگی توام با آزادی و مدارا و صلح می‌خواهد. در هنگامه‌ای که دیوارهای بلند و ماموران حکومت، صدای موسوی را حبس کرده‌اند، نقاشی‌های وی به سفیران مهمی برای جنبش سبز و خواسته‌های اساسی و مدنی ایرانیان مبدل شده‌اند. موسوی ـ با وجود خشم و کین و خشونت تمامیت‌خواهان حاکم، و به‌رغم تهدیدها و تحدیدهای آنان ـ همچنان در «راه سبز امید» می‌زیید. ...

کلمه- مرتضی کاظمیان

نمایش آثار هنری مهندس میرحسین موسوی در «آکادمی هنر برلین» اتفاق مهمی در این روزهای ویژه‌ی ایران است. آثار دیدنی هنرمند آزاده، تنها برای مخاطبان خارجی، امکانی برای آشنایی با نگاه خاص یک نقاش نیست؛ چنان‌که فقط تبیین‌کننده‌ی ذوق هنری و آفرینش‌های قابل ستایش هنرمندی مشرقی نیست؛ بلکه برای دغدغه‌داران آزادی و دموکراسی در ایران، و به‌ویژه همراهان و همدلان جنبش سبز، مجالی است برای فریاد کردن این مهم که هنرمندی آزادی‌خواه، و سیاستمداری هنرمند (موسوی) بیش از ۲۸ ماه است همراه با همسر هنرمند و فرهیخته‌اش (دکتر زهرا رهنورد) و دیگر نامزد معترض و دموکراسی‌خواه انتخابات ۸۸ (شیخ آزاده، مهدی کروبی) در حبس غیرقانونی و ضدانسانی بسر می‌برند.

آثار ویژه‌ و دیدنی موسوی اگرچه توانایی‌های هنری و بضاعت‌های «میر جنبش سبز» را در خلق نقاشی‌های خاص آشکار می‌کند، اما عرضه‌ی آن‌ها در آکادمی هنر برلین، مجالی است برای توضیح دادن ظلمی که بر شهروندان تغییرخواه ایران می‌رود؛ امکانی برای انتشار دیدگاه‌ها و خواسته‌های دموکراسی‌خواهان ایران و حامیان جنبش اجتماعی سبز ایرانیان، در ابعاد جهانی.

موسوی ـ چنان‌که کروبی و رهنورد ـ امروز ازجمله شاخص‌ترین زندانیان ایران محسوب می‌شوند، و نمادهای برجسته‌ای از ستمی که اقتدارگرایان حاکم در جمهوری اسلامی بر آزادی‌خواهان روا می‌دارند. زندانیانی که از حقوق پیش پا افتاده‌ی زندانیان معمولی نیز بی‌بهره‌اند. اینک، و در آستانه‌ی برگزاری انتخاباتی مهندسی شده‌‌، برگزاری نمایشگاه آثار مهندس موسوی در برلین، حتی درون‌مایه‌ی نمایشی را که قرار است جمعه‌ی آتی برپا شود، آشکار می‌کند و به پرسش می‌کشد و نقد می‌نماید.

«موسوی نقاش» را بی‌گمان اهالی هنر و پیگیران این عرصه‌، به‌قدر لازم می‌شناسند؛ چنان‌که او به‌عنوان رییس فرهنگستان هنر ایران برای نخبگان و دانشگاهیان به اندازه‌ی کافی شهره بود. موسوی اما برای شهروندان معترض به وضع مستقر، حالا یادآور کودتای ۸۸ و تقلب معنادار در انتخابات ریاست جمهوری دهم است. این جایگاه حتی خاطره‌ و شخصیت حقوقی وی در مقام «نخست وزیر دوره دفاع مقدس» را هم تحت‌الشعاع قرار داده است.

او برای بخش مهمی از دموکراسی‌خواهان ایران، نقاش جدید سیاست است. موسوی افزون بر آن‌که خلاقیت و ذوق و ایده‌های هنری خود را به روی کاغذ و بوم آورده، باورهای سیاسی و رویکردهای ذموکراتیک و صلح‌طلبانه‌ی خویش را نیز در صحنه‌ی اجتماع و در عالم سیاست خلق کرده است. و تأمل برانگیز آن‌که اگر در آثار هنری وی، دو رویکرد سنتی و مدرن با یکدیگر گره می‌خورند و آفرینشی نئوکلاسیک و پست مدرن را متباور می‌سازند، و اگر وی در خلق آثار معماری و نقاشی‌هایش، سنت‌های فرهنگی و باورهای مذهبی و نگاه معرفتی شرق را با قالبی مدرن درهم‌می‌آمیزد، به‌گونه‌ای تأمل برانگیز در سیاست‌ورزی جدید خود نیز چنین منش و روشی پیشه می‌کند. او در جایگاه رهبری جنبش اجتماعی کلاسیک نمی‌ایستد، بلکه با رویکردی جدید، از «هر شهروند»، یک «ستاد» و بعدتر یک «رسانه» و حتی هر شهروند یک «رهبر» سخن می‌گوید. چنان‌که از «قبله» شدن خانه‌ها و اهمیت «شبکه‌های اجتماعی» در متن زندگی روزمره سخن می‌گوید. نیز، مضمون و رویکردی ملی و مذهبی در سیاست‌ورزی‌اش دارد؛ منادی اسلام رحمانی و خشونت پرهیز و عقلانی است و هم‌زمان، منافع ملی و حاکمیت اراده و رای ملت را مبنای کنش اجتماعی خود قرار می‌دهد. مولفه‌هایی که به‌صورت محسوس در نقاشی‌های وی نیز قابل ردیابی است.

موسوی ـ چنان‌که کروبی ـ «همراه» صادق و استوار و شجاع شهروندانی می‌شوند که سلامت انتخابات و حق رأی خود را مطالبه می‌کنند. آنان هم‌پای فراز و فرود جنبش سبز، گام برمی‌دارند، می‌بالند، خود را نقد می‌کنند، و می‌کوشند یاورانی صبور و امیدوار و صریح برای ایرانیان معترض باشند.

در دیداری با مهندس موسوی (بهار ۱۳۸۹) وی توضیح داد که برای خلق اثری هنری، نقاش می‌تواند آن‌چه را که از قبل در ذهن دارد به روی بوم آورد، چنان‌که می‌تواند شیئی را الگوی تصویرگری خود قرار دهد. اما در راهی یک‌سر متفاوت، نقاش می‌تواند قلم به‌دست بگیرد و خود پا‌به‌پای نقاشی و حرکت قلم و بازی رنگ‌ها و ترکیب آن‌ها پیش رود و اثر به‌ تدریج متولد شود. او به تلویح و تصریح در این دیدار، از این‌گونه سیاست‌ورزی سخن گفت و چگونگی تعامل خود با جنبش اعتراضی را توضیح داد.

بیهوده نیست که در مصاحبه‌‌ای مهم‌ در آذرماه ۸۹ (دو ماه پیش از آن‌که به حصر ناعادلانه و غیرقانونی مبتلا شود) از ارزیابی جدید خود از ماهیت و سمت‌وسوی تحولات سیاسی، «دو ماه پس از انتخابات۸۸» می‌گوید؛ «بعد از انتخابات دو ماه طول کشید که بنده اعتقاد پیدا کنم مناظره کذائی نه برای از میدان بردن بنده یا آقای کروبی بلکه برای تصفیه حساب کامل با همه نیروهای رقیب و یکدست کردن کشور بوده است. بنده یکی و فقط یکی از این هدف‌ها و سنگ‌های سر راه بودم. جریان حاکم در آستانه انتخابات، بیست سال برای یکدست کردن کشور طراحی و تلاش کرده بود و ظاهرا قرار بوده که این انتخابات آخرین پرده این تلاش باشد. اقتدارگرایان به‌دنبال حذف کردن همه فضای ملی از منتقدین و معترضین بودند؛ فضایی شبیه کره شمالی با کمی بزک مردمسالاری.»

موسوی نقاش و معمار، یکی از تریبون‌های برجسته‌ی سیاست‌ورزی در سپهر عمومی، و تلاش برای تغییر وضع موجود به اتکای نیروی اجتماعی است؛ تریبونی که اینک با آثار هنری‌اش، نگاه و وضع خود را توضیح می‌دهد. و نقاشی‌های هنرمند آزاده، خود به سفیران جنبش سبز تبدیل شده‌اند.

آثار موسوی در آکادمی هنر برلین، صدای جهانی موسوی، کروبی، رهنورد و دیگر زندانیان سیاسی در ایران است؛ ندایی که نه فقط برای ایرانیان بلکه برای جهانیان، زندگی توام با آزادی و مدارا و صلح می‌خواهد. در هنگامه‌ای که دیوارهای بلند و ماموران حکومت، صدای موسوی را حبس کرده‌اند، نقاشی‌های وی به سفیران مهمی برای جنبش سبز و خواسته‌های اساسی و مدنی ایرانیان مبدل شده‌اند. موسوی ـ با وجود خشم و کین و خشونت تمامیت‌خواهان حاکم، و به‌رغم تهدیدها و تحدیدهای آنان ـ همچنان در «راه سبز امید» می‌زیید.

*توضیح:
این یادداشت برگرفته از سخنان نگارنده در مراسم افتتاح نمایشگاه یاد شده است