پیامدهای حذف «مطالعات زنان» در دانشگاه تهران

چکیده :رشته مطالعات زنان که طي سال‌هاي گذشته با تغييرات زيادي روبه‌رو شد و در نهايت به ايجاد گرايش‌هاي زن و خانواده و حقوق زن در اسلام منتهي شد، امسال در دانشگاه تهران هيچ ظرفيتي را به خود اختصاص نداده است. اين‌رشته سال گذشته نيز از ‌رشته‌هاي دانشگاه علامه‌طباطبايي حذف شده بود. تنها دانشگاه‌هاي اصفهان، الزهرا، تربيت مدرس، خوارزمي تهران، شيراز و شهيدباهنر کرمان اين‌رشته را در دفترچه درج کرده‌اند. ...

به دنبال حذف رشته مطالعات زنان از دانشگاه تهران، زهرا شجاعی در یادداشتی از پیامدهای حذف این رشته نوشته است.

به نوشته شرق، رشته مطالعات زنان که طی سال‌های گذشته با تغییرات زیادی روبه‌رو شد و در نهایت به ایجاد گرایش‌های زن و خانواده و حقوق زن در اسلام منتهی شد، امسال در دانشگاه تهران هیچ ظرفیتی را به خود اختصاص نداده است. این‌رشته سال گذشته نیز از ‌رشته‌های دانشگاه علامه‌طباطبایی حذف شده بود. تنها دانشگاه‌های اصفهان، الزهرا، تربیت مدرس، خوارزمی تهران، شیراز و شهیدباهنر کرمان این‌رشته را در دفترچه درج کرده‌اند.

این یادداشت به شرح زیر است:

موضوع زنان طی دوره‌های مختلف زمانی در بسیاری از کشورهای مختلف جهان فرایند پرفرازونشیبی را طی کرده است تا امروز با نگرش‌های به‌روز و علمی مورد توجه بسیاری از محققان و برنامه‌ریزان اجتماعی در کشورهای توسعه‌یافته دنیا قرار گرفته است. اگر بخواهیم به تلاش‌های زنان برای احقاق‌حقوق خود و مطرح‌کردن مطالبات آنها بپردازیم باید فرآیندی را مدنظر قرار دهیم. به طوری که تا پیش از این در بسیاری از کشورها تفکر مردسالاری حاکم بوده است و این حرکت طی زمان طولانی از سوی زنان برای احقاق حق خود و ترمیم جایگاهشان، در برنامه‌ریزی‌های اجتماعی و اقتصادی صورت گرفته است تا اینکه امروز، به نگاهی علمی و واقع‌گرایانه رسیده است. در ایران در دهه اول انقلاب، مسایل زنان و مشکلات آنان از دید برنامه‌ریزان اجتماعی و سیاسی در کشور کمتر مورد توجه قرار گرفت. این اتفاق در حالی بود که زنان سهم تعیین‌کننده‌ای در پیروزی انقلاب داشتند و اولین حرکت در دهه دوم انقلاب با تشکیل شورای فرهنگی – اجتماعی زنان شکل گرفت.

بعدها این شورا در سال ۷۰ پیشنهاد تاسیس نهادی در قوه‌مجریه ارایه کرد که این نهاد بتواند با سازوکارهای اجرایی، مسایل زنان را بیش از پیش مورد توجه قرار دهد. در ادامه این پیشنهاد، در زمان ریاست‌جمهوری آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی تحت عنوان مرکز امور مشارکت زنان به تصویب رسید و آغاز به کار کرد. در ادامه از آنجایی که نیاز به کار مطالعاتی و تحقیقاتی به عنوان پشتوانه تصمیم‌گیری‌ها حس می‌شد در سال ۷۶ همزمان با آغاز به کار دولت اصلاحات به این نتیجه رسیده‌ایم که باید با نگرش‌های علمی به‌روز و محققانه به موضوع زنان بپردازیم. به طوری که (اگر این نکته حساسیت‌زا نباشد و برچسب‌هایی را به ما نزنند) اینجانب در اولین نشست مقام زن که در «سازمان ملل» برگزار می‌شد و هیاتی از ایران در آن شرکت می‌کرد در دانشگاه کلمبیا شاهد وجود کرسی برای بررسی مسایل زنان بودم که نشان دهنده این بود که مسایل زنان در دیگر کرسی‌های علمی در دانشگاه‌های معتبر دنیا نیز مورد توجه بوده است. بر همین اساس در دولت اصلاحات ما پیشنهاد ایجاد مرکزی در دانشگاه تهران را ارایه کردیم که در آن به صورت علمی مسایل زنان مطرح شود. بر همین اساس، روند تصویب و اجرای رشته مطالعات زنان در شورای‌فرهنگی و اجتماعی زنان و شورایعالی فرهنگی به دلیل مخالفت بعضی از اعضا با سرفصل‌های رشته مطالعات زنان، دو سال زمان برد اما پس از آن دانشگاه تربیت‌مدرس به عنوان اولین دانشگاه، اقدام به تاسیس رشته مطالعات زنان کرد.

بعدها دانشگاه تهران، دانشگاه الزهرا، دانشگاه علامه طباطبایی و پس از آن دانشگاه آزاد اقدام به تاسیس این رشته کردند. هدف از تاسیس رشته مطالعات زنان – که دارای کرسی بسیار معتبری در دانشگاه تهران بود – این بود که این رشته بتواند تصمیمات در حوزه زنان را از نظرات شخصی، جریانات سیاسی و غیره دور کند و تصمیم‌گیران بتوانند بر مبنای فاکتورهای علمی مسایل، مطالبات و مشکلات زنان را بررسی کنند. بر همین اساس حذف رشته مطالعات زنان در دانشگاه تهران می‌تواند دارای پیامدهای زیادی برای مسایل زنان باشد. به طوریکه این اقدام می‌تواند در نگاه اول، تصمیم‌گیران در حوزه زنان را از یک بازوی اصلی تحقیقاتی و علمی محروم کند و از طرف دیگر، تعطیلی این رشته در دانشگاه تهران می‌تواند باعث این شود که تصمیم‌گیری‌های آتی در حوزه زنان از یک پشتوانه علمی و تحقیقاتی خالی شود. نکته حایز اهمیت دیگر این است که برخی گمان می‌کنند با زدن برچسب‌های فمینیستی به این رشته‌ها می‌توانند این مراکز را به‌راحتی تعطیل کنند در صورتی که این نگاه تنها پاک‌کردن صورت مساله است و برنامه‌ریزان می‌توانند با تدوین برنامه‌های ملی و بومی، بیش از پیش به بررسی مسایل زنان بپردازند.