رفتارشناسی دولت‌های نهم و دهم

چکیده :يكي ديگر از رفتارهاي رايج در دولت‌هاي نهم و دهم كه ادامه و پيامد منطقي رفتار اشاره شده در سطور فوق است،‌ عادت به اتخاذ تصميمات ناگهاني، خلق الساعه و بدون پيش آگاهي است. اين نوع رفتار آنقدر در دو دولت گذشته تكرار شده است كه به نظر مي‌رسد دولتمردان نهم و دهم اساساً بنايشان بر اين قبيل تصميم گيري‌ها است و از غافلگير كردن ديگران لذت مي‌برند! ...

ارزیابی عملکرد دولت‌ها در پایان دوره فعالیتشان یکی از اقدامات مرسوم است. کارشناسان و رسانه‌ها در این ارزیابی و نقد نقاط ضعف و قوت بهترین گزینه‌ها به حساب می‌آیند چرا که دولتی که در آستانه تحویل دادن قدرت است معمولاً به دنبال مثبت جلوه دادن عملکردها و سیاست‌های خود است و دولتی که در انتظار تحویل گرفتن قدرت است طبعاً تمایل دارد، شرایط را بیش از آنچه واقعاً هست، منفی و نامساعد جلوه دهد تا توجیهی برای عدم موفقیت‌های احتمالی آینده خود داشته باشد.

از این رو تجربه نشان داده است که کارشناسان مستقل و رسانه‌های حرفه‌ای می‌توانند بهترین ارزیابان میزان موفقیت‌ها و ناکامی‌های دولت‌ها باشند.

بر همین مبنا روزهای پیش رو می‌توانند و باید فرصت مناسبی تلقی شوند که طی آن کارشناسان و رسانه‌ها، عملکرد دولت‌های نهم و دهم را به بوته نقد بگذارند و نقاط ضعف و قوت آن را برای افکار عمومی تشریح کنند.

اهمیت این ارزیابی به ویژه در روزهای باقی مانده تا انتخابات ریاست جمهوری از آن جهت است که جامعه ایران یک بار دیگر در معرض یک انتخاب حساس قرار گرفته است و آگاهی عمیق‌تر از ابعاد و نتایج سیاست‌های درست و نادرست دولت‌های قبلی، شعارها و وعده‌های نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری آینده را دقیق‌تر ارزیابی کنند و به دام وعده‌های نشدنی، شعارهای زیبا اما نادرست و… گرفتار نشوند.

برهمین مبنا لازم است عملکرد دولت دهم که ادامه منطقی دولت نهم هم به حساب می‌آید از سوی کارشناسان و رسانه‌های مستقل مورد نقد و ارزیابی همه جانبه قرار بگیرد. این اقدام نه از رهگذر خصومت با این دو دولت بلکه با هدف آگاهی بخشی به افکار عمومی انجام می‌گیرد تا دولتی بهتر برای آینده انتخاب کنند. حال با چنین مقدمه‌ای می‌توان به دیدی منصفانه‌تر به نقد عملکرد دولت پرداخت.
واقعیت این است که آنچه دولت‌های نهم و دهم انجام داده‌اند یا انجام نداده‌اند از دو منظر قابل بررسی و ارزیابی است. جنبه نخست دستاوردها و نتایجی است که در حوزه‌های مختلف خصوصاً حوزه اقتصاد به دست آمده است.

این عملکردها عمدتاً جنبه آماری دارد و کارشناسان می‌توانند با مقایسه میان آمارهای عملکرد دولت‌های نهم و دهم و دولت‌های سابق یا اهدافی که در اسناد بالادستی مانند بودجه سالانه، برنامه‌های چهارم و پنجم توسعه و… تعیین شده است به نتایج روشنی از میزان موفقیت یا شکست عملکرد و رویکرد این دو دولت بپردازند. چنین مقایسه‌ای تا به حال بارها انجام شده و نتایج آن نیز توسط کارشناسان و از طریق رسانه‌ها منتشر گردیده است. جنبه مورد نظر این نوشتار بعد دیگر عملکرد دولت‌های نهم و دهم است، بعدی که می‌توان از آن به جنبه رفتارشناسی تعبیر کرد.
با بررسی مورد به مورد اظهارات، موضع گیریها و رویکردهای دولت‌های نهم و دهم در حوزه‌های مختلف خصوصاً حوزه اقتصاد می‌توان به یک جمع بندی کلی درباره رفتار دولت رسید.

واقعیت این است که یکی از “رفتارهای معمول” یا به تعبیر دیگر “عرف‌های رفتاری” در دولت‌های نهم و دهم بی‌اعتنایی به اظهارات و نقدهای کارشناسی است. مروری کوتاه بر هشت سال گذشته به وضوح نشان می‌دهد که دولت‌های دو دوره اخیر کمترین توجه را به توصیه‌ها و نقدهای دلسوزانه کارشناسان داشته‌اند و معمولاً این نقدها را برچسب‌های سیاسی کاری، منفعت طلبی شخصی و بخشی، سنگ اندازی برای خدمت رسانی به مردم مستضعف و… تخطئه کرده‌اند.

این نوع برخورد را می‌توان از مواجهه‌ای که دولت نهم در اوائل کار خود با نامه جمعی از اقتصاددان‌ها داشت سراغ گرفت و به سراسر این هشت سال تعمیم داد. تازه‌ترین نمونه این نوع برخوردها هم واکنشی است که به اظهارات یکی از کارشناسان اقتصادی در یک برنامه تلویزیونی توسط دولت نشان داده شد. وزارت علوم دولت دهم در واکنش به آمارهای ارائه شده توسط یک کارشناس شاغل در دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه شریف، رأی به توقف پذیرش دانشجو در این دانشکده داد!

نمونه بارز این تفکر البته انحلال سازمان مدیریت و برنامه ریزی در دولت نهم بود. رئیس‌جمهور با این تصمیم به شفاف‌ترین صورت ممکن نشان داد که اساساً اعتقاد و التزامی به نظرات کارشناسی ندارد و مایل است هر آنچه می‌خواهد و می‌پسندد فارغ از سبک و سنگین کردن‌های کارشناسی انجام دهد.

یکی دیگر از رفتارهای رایج در دولت‌های نهم و دهم که ادامه و پیامد منطقی رفتار اشاره شده در سطور فوق است،‌ عادت به اتخاذ تصمیمات ناگهانی، خلق الساعه و بدون پیش آگاهی است. این نوع رفتار آنقدر در دو دولت گذشته تکرار شده است که به نظر می‌رسد دولتمردان نهم و دهم اساساً بنایشان بر این قبیل تصمیم گیری‌ها است و از غافلگیر کردن دیگران لذت می‌برند!

موارد متعددی می‌توان برای این رفتار برشمرد، نمونه‌هایی که متأسفانه به علت ناگهانی بودن و عدم برخورداری از پشتوانه کارشناسی، پس از مدتی هیاهو و تبلیغ کنار گذاشته شد و آغاز نشده پایان یافت؛ شعار اسکان ایرانیان در خانه‌های ویلایی، پرداخت یک میلیون تومان برای هر نوزاد، انتقال آب خزر به کویر، اشتغالزایی ۵/۲ میلیون نفری در هر سال و… تنها نمونه‌های کمی از این رفتار دولت هستند.

با در نظر گرفتن این مسائل شاید لازم باشد افکار عمومی با دقت و وسواس بیشتری در سخنان و وعده‌ها و شعارهای نامزدهای ریاست جمهوری بنگرند تا اگر نشانه‌هایی از این قبیل رفتارها در آن‌ها مشاهده شد، آگاهانه‌تر دست به انتخاب بزنند.

منبع: روزنامه جمهوری اسلامی