زهرا(س) اسوه‌ای در میان‌ اسوه‌ها

چکیده :زهراي مرضيه(س) شخصيتي است كه در تمام زندگي خود مصلحت دين و جامعه را بر مصلحت شخصي خود مقدم كرده است و حاضر شده است كه خود را فداي حق و حقيقت كند. آن حضرت بهترين روش را براي بيان حقيقت در پيش گرفته و هرگز حاضر نشده است براي گرفتن حق شخصي خود مصالح اجتماعي و ديني را زير پا بگذارد. آن حضرت همه سخن و حق‌خواهي خود را با روشي مسالمت‌آميز و همراه با نرمي و ملايمت و مدارا انجام مي‌دهد، چرا كه مي‌داند دين با خشونت ميانه‌اي ندارد و اگر جايي در دين خشونت هست از باب اضطرار و ناچاري است....

عبدالرحیم سلیمانی اردستانی

انسان‌های کامل و کسانی که مسیر انسانیت را پیموده‌اند و با عمل به دستورات الهی، که از طریق عقل و وحی دریافته‌اند، به بالاترین درجات انسانیت رسیده‌اند، و حق و حقیقت را بر همه چیز مقدم داشته، در واقع مجسمه حقیقت گشته‌اند، اینان الگو و اسوه دیگر انسان‌ها هستند. هنر این انسان‌ها این است که رنگ خدایی را که در درون همه انسان‌ها بالفطره وجود دارد به فعلیت رسانیده و خداگونه گشته‌اند و با اینکه به لحاظ خلقت و قوای خدادادی دقیقا مانند سایر انسان‌‌ها هستند اما همت بلند و عزم راسخ، آنان را به قله‌های رفیع انسانیت و خداگونگی رسانیده است.

پیامبر خدا(ص) به فرموده قرآن مجید از یک سو انسانی مانند دیگر انسان هاست و هیچ تفاوتی با آنان ندارد (کهف/۱۱۰) و از سوی دیگر با سعی و تلاش و مجاهدت خود به مقامی رسیده است که الگو و اسوه دیگر انسان‌ها شده است (احزاب/۲۱). همین مسیر را شخصیت والایی مانند ابراهیم خلیل(ع) طی کرده است تا اینکه به جایگاهی رسیده که اسوه دیگر انسان‌ها گشته است. (ممتحنه /۴). مقام والای اسوه بودن پس از این حاصل شده است که ابراهیم خلیل(ع) آزمایش‌های خطیر الهی را با موفقیت پشت سرگذاشته و این را به اثبات رسانیده که همه جا و همه وقت حق و حقیقت را بر همه چیز مقدم می‌دارد و تمام درجات خودپرستی و نفس‌پرستی را رها کرده و با تمام وجود حق و حقیقت را بر همه چیز مقدم می‌دارد و به مقام رفیع حنیف نائل آمده است.

پس مقام اسوه بودن بالاترین مقام انسان است که تنها با عمری مجاهدت و از خودگذشتگی و فداکاری حاصل می‌شود. چه ظلم عظیمی است به این انسان‌های والا که گمان رود که آنان این مقام را نه با سعی و تلاش خود، بلکه با قدرتی خدادادی که تنها به آنان داده شده است، به دست آورده‌اند. آنان از هنگام تولد متفاوت با دیگران خلق شده‌اند. آنان از ابتدا به گونه‌ای خلق شده‌اند که الگو و اسوه باشند. در واقع آنان الگو و اسوه خلق شده‌اند نه اینکه این مقام را با تلاش و مجاهدت طاقت‌فرسای خود به دست آورده باشند.

از سوی دیگر این اسوه‌های بزرگ دو خدمت ارزشمند به بشریت ارائه می‌دهند، یکی اینکه با اعمال شایسته و نیکوی خود و با ترک اعمال ناشایست، به انسان‌ها مصادیق اعمال نیکو و زشت را نشان می‌دهند و ارزش‌های عملی را از ضد ارزش‌ها متمایز می‌سازند. انسان‌ها با دیدن و مطالعه زندگی این شخصیت‌ها به بایدها و نباید‌های زندگی خود شناخت پیدا می‌کنند. اما خدمت دوم، بر خلاف خدمت اول که معرفتی و شناختی است، روانی است. انسان‌ها با دیدن الگوها و اسوه‌ها قله‌های انسانیت را دست یافتنی می‌بینند. وقتی انسانی مانند من این راه را پیموده و قله‌ای را فتح کرده است پس من هم توان انجام آن را دارم و می‌توانم و باید این راه را طی کنم. و البته این خدمت دوم بسیار ارزشمندتر از خدمت اول است چرا که خدمت اول جایگزین دارد و شناخت و معرفت نسبت به بایدها و نبایدها را از الفاظ متون دینی نیز می‌‌توان به دست آورد، اما این خدمت دوم، یعنی فراهم شدن زمینه روانی کمال برای انسا‌ن‌ها، جایگزین ندارد. اما این خدمت دوم در صورتی محقق می‌شود که الگوها و اسوه‌ها انسان‌هایی مانند ما باشند و به لحاظ خلقت تفاوتی با ما نداشته باشند و همه نقاط ضعف‌ها و قوت‌های ما را داشته باشند. کسانی که این الگوها و اسوه‌ها را به لحاظ خلقت متفاوت با دیگر انسان‌ها معرفی می‌کنند در واقع خدمت اصلی اسوه بودن را از آنان می‌گیرند و از این جهت ظلم به بشریت می‌کنند.

ظلم دیگر این است که به این اسوه‌ها بعد نجاتبخشی داده شود و بدین وسیله جنبه اسوه بودن آنان کمرنگ شود. قرآن مجید با صراحت تمام و با تاکید شدید بیان می‌کند که انسان تنها و تنها با سعی و تلاش و کوشش خود نجات می‌یابد.( نجم/۳۹) و در آیات متعددی آورده است که به سود و زیان انسان تنها آن چیزی است که خود او کسب کرده است و همه اشخاص دیگر تنها نقش راهنمایی و اسوه و الگو بودن را ایفا می‌کنند. دادن بعد نجاتبخشی به انسان‌ها در واقع نابود کردن بعد راهنمایی و اسوه بودن آنهاست. اسوه بودن تنها در صورتی کارایی دارد که انسان‌ با عمل و تلاش خود و با انجام اعمال صاالح و ترک اعمال ناشایست به نجات و سعادت برسد.

دخت گرامی پیامبر خدا(ص)، حضرت زهرای مرضیه(س) یکی از این اسوه‌ها و الگوهای والا و بزرگ است. او شخصیتی است که انسان‌ها باید زندگی او را مطالعه کنند و چگونه زیستن را از او بیاموزند. انسان‌ها باید با مطالعه والگو قرار دادن زندگی شخصیتی مانند زهراء(س) راه رسیدن به قله انسانیت را بیاموزند و آنگونه که او قله را فتح کرده دیگران هم چنین کنند. انسان‌هایی که مانند او و با الگو قرار دادن او اعمال شایسته انجام می‌دهند و اعمال ناشایست را ترک می‌کنند قطعا طبق وعده الهی به نجات و رستگاری دست می‌یابند و هیچ نیازی به منجی و نجاتبخش دیگری ندارند.

زهرای مرضیه(س) شخصیتی است که در تمام زندگی خود مصلحت دین و جامعه را بر مصلحت شخصی خود مقدم کرده است و حاضر شده است که خود را فدای حق و حقیقت کند. آن حضرت بهترین روش را برای بیان حقیقت در پیش گرفته و هرگز حاضر نشده است برای گرفتن حق شخصی خود مصالح اجتماعی و دینی را زیر پا بگذارد. آن حضرت همه سخن و حق‌خواهی خود را با روشی مسالمت‌آمیز و همراه با نرمی و ملایمت و مدارا انجام می‌دهد، چرا که می‌داند دین با خشونت میانه‌ای ندارد و اگر جایی در دین خشونت هست از باب اضطرار و ناچاری است. آن حضرت حاضر می‌شود که حقوق شخصی‌اش تضییع گردد ولی لطمه‌ای به دین نوپا و اجتماع نوپا وارد نشود و …

به هر حال دخت گرامی پیامبر یک الگو و اسوه است و چه در زندگی شخصی و خانوادگی و چه در اجتماع و در میان مردم دینداری واقعی را به بهترین شکل ممکن به اجرا درآورده است. وظیفه دینی سخن‌گویان و نویسندگان مذهبی این است که چهره نورانی زهراء (س) و شیوه دینداری او را به مردم معرفی کنند و مردم را تشویق کنند که از شخصیت برجسته‌ای مانند او الگو بپذیرند. تکیه بر امور دیگر و برای مثال پایین آوردن مقام انبیای بزرگ الهی و شخصیت‌ها دیگر و مطرح کردن ملاک‌ها و معیارهایی که خود پیامبر و زهرا با آنها مبارزه کرده‌اند، به سود دین و مذهب و مکتب و انسانیت نیست. اینکه به جای الگو و اسوه بودن زهراء (س) بر نجاتبخش بودن او تاکید شود و برای مثال عالمی بگوید: «روزی که همه پیامبران بی‌چاره‌اند زهراء راه نجات است» و …. سخنانی بی‌معنا و مخالف روح تعالیم قرآن و پیامبر است. حضرت زهرا و همه شخصیت‌های بزرگ دیگر الگو و اسوه‌اند و انسان را به سوی کمال هدایت و راهنمایی می‌کنند و هر یک به گونه‌ای به انسان درس چگونه زیستن می‌دهند.