آینده ای که پیش چشمانمان خراب می شود

چکیده :در کشوری که حتی به برنامه های توسعه پنج ساله هیچ توجهی نمی شود و یک کشور ۸۰ میلیونی مثل یک کارگاه کوچک با تصمیمات خلق الساعه و فردی اداره می شود، شاید ساده لوحی باشد که بخواهیم برای معضلی که دو دهه دیگر گریبان همه ما را خواهد گرفت چاره اندیشیده شود. اما مشکلاتی نظیر کم آبی شدید همزمان با کاهش چشمگیر درآمدهای نفتی کشور مهیب تر از آن است که بتوان نسبت به آن حساس نبود. ...

کلمه – حمزه غالبی:

تخریب خط آب رسانی به شهر کویری یزد توسط کشاورزان اصفهانی که به دلیل کم آبی معیشتشان دچار مشکلات اساسی شده است معضل مهمی است که برخوردهای بسیار سطحی با آن صورت گرفت. مسئله بغرنج تر از آن است که مدیران کشور با برخورد خشن با کشاورز معترض و نصب تانکر آب شرب در شهر یزد بتوانند آن را فیصله یافته بدانند. متاسفانه این واکنش ساده انگارانه نشان دهنده این است که هنوز وجود بحران منابع کمیاب مخصوصا آب به رسمیت شناخته نشده و مدیران کشور فقط سعی می کنند اعتراضات و نیازهای فوری را فیصله بدهند در حالی که استفاده از این مسکن ها تنها درد و مشکلی عمیق را که رو به حادتر شدن است، برای مدتی محدود دوباره پنهان می کند.

بر اساس گزارش های موجود در کشور به طور متوسط سالانه ۲۶۰ میلیمتر در سال بارندگی داریم، یعنی از نظر شاخصهای جهانی ما کشوری خشک هستیم. البته حتی این مقدار خیلی کم هم به طور متوازنی در همه کشور در دسترس نیست. فقط ۱ درصد مساحت کشور بارشی بیش از ۱۰۰۰ میلیمتردر سال دارد. در حالی که ۲۸ درصد سطح کشور بارش سالیانه کمتر از ۱۰۰ میلیمتر دارد و از ۴۱۵ میلیارد متر مکعب نزولات سالانه در کشور حدود ۷۰ درصد آن تبخیر می شود. این آمار نشان می دهد مشکل کم آبی نه فقط مشکلی ملی و فراگیر در کشور است بلکه مدیریت منطقه ای آن نیز در کشور ما از اساس غیر ممکن است. راه حل های منطقه ای و عدم نگاه ملی، بحران کم آبی را در آینده با معضلات پیچیده تری مواجه خواهد کرد.

از سوی دیگر علی رغم خشکی و کبود منابع آب شیرین کشور به دلایلی از جمله افزایش جمعیت، الگوی مصرف غلط ، نیاز به غذای بیشتر، سطح بهداشت بالاتر و … مصرف آن به سرعت در حال افزایش است. در نظر بگیرید سرانه آب تجدید شونده در سال ۱۳۳۵ سالانه ۷۰۰۰ مترمکعب بوده است. سال ۱۳۷۵ به ۲۰۰۰ متر معکعب کاهش یافته است. و پیش بینی می شود سال ۱۴۰۰ به ۸۰۰ متر معکب برسد. این یعنی کاهش کمتر از مرز کم آبی یعنی ۱۰۰۰ متر مکعب. بر اساس تقسیم بندی های سازمان ملل در سال مزبور کشورمان نه تنها در شرایط تنش و فشار ناشی از کمبود آب خواهد بود بلکه وارد شرایط کمیابی شدید آب می شود. در سالهای خشکسالی که از هم اکنون هم شاهد کمبود و بحران ‌آب هستیم، می تواند نه فقط خسارت اقتصادی بلکه به تنش های شدید سیاسی امنیتی و حتی بهداشتی منجر شود.

چنین مسئله بغرنجی راه حل کوتاه مدت ندارد و نیاز به چند دهه برنامه ریزی و تدارک دارد. اما یکی از مشکلات کشور ما بر باد دادن منابع راهبردی کشور برای اهداف کوتاه مدت است. دولت راهبردی ترین منابع را برای منفعت های زود گذر خودش بر باد می دهد. نمونه اش درآمد های افسانه ای کشور در ۸ سال گذشته است. این منابع صرف ساختن و تضمین آینده بهتر برای کشور نشد که هیچ، متاسفانه به اقتصاد کشور هم ضربه های غیر قابل جبرانی زد. سایر منابع و پروژه های درازمدت هم همین سرنوشت را دارد. ما به سیاستمدارانی احتیاج داریم که پروژه هایی را پیگیری کنند که ممکن است در حیات خودشان هم نتیجه اش را نبینند. نه به آنها که به خاطر همین انتخابات سه ماه آینده همه منابع کشور را بر باد بدهند. ما با معضلاتی در آینده مواجه خواهیم بود که اگر حداقل ۲۰ سال برای آن تدارک دیده نشده باشد توان مواجهه با آن را نخواهیم داشت.

قاعده اخلاقیِ «هرچه برای خودت می پسندی برای دیگران هم بپسند»، مصداق بین نسلی هم دارد. یعنی به همان میزان که ما انتظار داریم نسل های گذشته برای امروز کشور برنامه ریزی کرده و کنش های بهتری می داشتند ما نیز در مقابل نسل های آینده و فرزندانمان مسئولیم. مخصوصا ما چند نسلی که خیلی هم اصرار داریم بگوییم نسل های سوخته هستیم و اتفاقا تمام ذخایر و منابع کشور که میراث هزار ساله کشور بوده است در طی چند دهه در حال مصرف آن هستیم و به زودی علائم پایان آن را خواهیم دید.

یکی از مهمترین آنها مشکل کمبود شدید آب در دو دهه آینده است. بگذریم از مشکلاتی نظیر فرسوده شدن چاههای نفتی و کاهش درآمدهای نفتی در دهه آینده، در حالی که در شرایط درآمد بالای نفتی سرمایه گذاری های بلند مدتی نشده است و در نتیجه درآمد کشور به شدت کاهش خواهد یافت، آن هم در شرایطی که هم جمعیت فعال کشور کمتر شده است و هم تعداد زیادی بازنشسته خواهیم داشت و جمعیت به سمت پیر شدن میل خواهد کرد.

عیان شدن خسارات بزرگ مصرف منابع کمیاب و راهبردی به خاطر پروژه های زود گذر و مقطعی چنان بود که میرحسین موسوی آن را از جمله دلایل حضور خود در انتخابات سال ۸۸ اعلام کرد. او در بیانیه اعلام نامزدی خود آورد «ما موظفیم منابع کمیاب موجود را بـا تخصـیص حداکثری در جهت تحقق هرچه کـاملتر آنهـا بـه کـار بندیم و از هدر دادن این منابع در خدمت منافع کوتـاه مدت و اغراض سیاسی کم بها جلوگیری کنیم.» و موضوع چنان مورد تاکید وی بود که در اولین سخنرانی بعد از اطلاعیه مجددا به آن تاکید کرد. او در حسینیه نازی آباد تهران گفت «منابع کشور باید در اختیار اهداف استراتژیک باشد، نه اینکه این منابع را در خدمت پروژه های کوچک که رضایت عامی در جامعه ایجاب می کند به کار گیریم. استفاده از این منابع کمیاب به غیر از اهداف راهبردی جزو مسایلی است که عدم توجه به آن فساد را در جامعه زیاد می کند.»

در کشوری که حتی به برنامه های توسعه پنج ساله هیچ توجهی نمی شود و یک کشور ۸۰ میلیونی مثل یک کارگاه کوچک با تصمیمات خلق الساعه و فردی اداره می شود، شاید ساده لوحی باشد که بخواهیم برای معضلی که دو دهه دیگر گریبان همه ما را خواهد گرفت چاره اندیشیده شود. اما مشکلاتی نظیر کم آبی شدید همزمان با کاهش چشمگیر درآمدهای نفتی کشور مهیب تر از آن است که بتوان نسبت به آن حساس نبود. آیا بی مسئولیتی حکومت کافی است که بی تفاوت، آینده ای را که پیش چشمانمان در حال خراب شدن است نظاره کنیم؟