درایت؛ حلقه مفقوده اقتصاد

چکیده :بدون شک اگر برنامه‌ریزان دولتی اقتصاد در سال 86 نامه اهالی اقتصادی ایران را جدی گرفته بودند، اکنون بعد از پنج سال پیش‌بینی پنج‌ساله استادان اقتصادی به واقعیت نمی‌رسید. بدون شک اما باوجود همه این آمار و ارقام تلخ این واقعیت در قلب اقتصاد نهفته است که می‌توان شاخص‌ها را حتی در بدترین حالت از مرگ حتمی نیز نجات داد. در واقع این خاصیت اقتصاد است که اگر تکیه بر اندیشه‌ها و نیروهای مولد اقتصادی وجود داشته باشد هیچ‌گاه مرگ، نتیجه نهایی تحرکات اقتصادی نمی‌شود. معنای این ادله علمی و تجربه بشری این است که راه برای برگشت و تزریق پیروزی به شاخص‌های اقتصادی همواره باز است منتها با این شرط که بدانیم و بخواهیم عقلانیت را قربانی تعلقات سیاسی نکنیم. نامه اندیشمندان اقتصادی در سال 86 و در سال 91 نشان داد که اقتصاد بیش از شور به شعور نیاز دارد. آیا این واقعیت بشری را تجربه آینده می‌کنیم...

چرخ روزگار می‌چرخد و دوایر اقتصادی یکدیگر را مثل سایر مولفه‌های اجتماعی تکمیل می‌کنند. واقعیت آن است که دیروز یک‌بار دیگر ۴۳ استاد دانشگاه با نگاه به اوضاع شاخص‌های اقتصادی کشور حلقه‌ای شدند و نامه‌ای را برای تاریخ به یادگار گذاشتند. ظاهرا این ششمین نامه اندیشمندان اقتصادی محسوب می‌شود که در هشت سال گذشته خطاب به مدیران اقتصادی دولت، مسئولان کشور و مردم نوشته می‌شود. اگر بخواهیم خاطرات اقتصادی را دوره کنیم شاید بیراه نباشد که بگوییم در میان امواج نامه نگاری‌های مورد بحث، نخستین نامه اساتید اقتصادی توانست روی پیشانی تاریخ اقتصادی کشور بنشیند و تا امروز که همچنان اقتصاددانان کشور سعی دارند تا دین خود را به توسعه کشور ادا کنند، همچنان محور بحث، گفت‌وگو و بسیاری از اندرزهای اقتصادی محسوب می‌شود. این نامه در سومین دهه از خرداد ماه سال ۱۳۸۶ به رشته تحریر درآمد و به عنوان نامه ۵۷ استاد دانشگاه در دوران خود به نقطه عطف تحلیل‌های اقتصادی تبدیل شد.

البته امروز که نامه‌ای تازه و به اصطلاح عامیانه، «داغ» نوشته شده است شاید دوره کردن تاریخ برای بسیاری از مخاطبان مباحث اقتصاد چرخی بیهوده باشد اما بدون تعارف و قاطعانه باید گفت که نامه یا «تحلیل نامه» امروز، بهترین مصداق برای اثبات «راست گفتاری» در نامه پنج سال پیش اهالی اقتصاد کشور است. در گرمای خرداد ماه سال ۸۶ که اندیشمندان توسعه زبان به گلایه روی برنامه‌های اقتصادی گشودند از یک سو رسانه‌های حامی دولت با انتشار بیانیه هشت اقتصاددان صندوق بین‌المللی پول گفته‌های اندیشمندان اقتصادی را تهی ارزیابی کردند و از سوی دیگر مدیران اقتصادی نیز انگ‌های دیگری را به سمت نامه اهالی اقتصاد کشور روان کردند.

اکنون اما همه چیز به واقعیت‌های اقتصادی نزدیک می‌شود. دیروز ۴۳ اندیشمند اقتصادی نامه دیگری را برای تاریخ به یادگار گذاشتند تا شاید به اثبات برسانند که پنج سال پیش اگر از انحنای منفی شاخص‌های اقتصادی سخن گفتند، راه به گزاف نرفته‌اند و این روزها نگاه آن‌ها به محصول رسیده است و این شاید بهترین اتفاق باشد برای این‌که از این به بعد تصمیم سازان دولتی در توسعه ایران، به اندیشه و ایده‌های علمی بیشتر از شعارهای سیاسی که بر پای اقتصاد ریخته می‌شود، اعتماد و اطمینان کنند. این البته یک آرزو و آرمان برای روزهای آینده است چون تا پیش از این هر چند که اندیشمندان اقتصادی شش نامه در هشت سال از خود بر جای گذاشتند ولی تا به حال برنامه‌ریزان دولتی اقتصاد حتی ذره‌ای در جهت اهداف و هشدارهای این نامه‌ها حرکت نکردند. پنج سال پیش ۵۷ استاد دانشگاه در نخستین نامه خود با اشاره به رشد ۴/۵ و همچنین ۳/۵درصدی رشد اقتصاد ایران در سال‌های ۸۴ و ۸۵ هشدار دادند که اگر مسیر به همین صورت ادامه یابد و رشد‌های اقتصادی هر سال دو ‌درصد کمتر از اهداف برنامه باشد،

زیان چنین غفلتی در یک دوره پنج‌ساله برای اقتصاد ایران به معنای از دست دادن اندازه تولید بیش از یک سوم تولید فعلی کشور، یعنی ۷۰‌هزار‌میلیارد تومان است. اکنون پنج سال از آن روزها می‌گذرد و ۴۳ استاد دانشگاه درست در روزهایی که همه تولید را اصل و مهم‌ترین فاکتور توسعه اقتصادی می‌دانند به نقل از وزارت کار و مرکز آمار می‌نویسند: «در سال ۱۳۹۱ (پنج سال بعد از نامه اول) حدود ۱۷۵۰ واحد صنعتی دچار اختلال در تولید شده‌اند و ناگزیر خواهند شد نیروی کار خود را تعدیل کنند/ امروزه حدود ۱۰‌میلیون نفر زیر خط فقر به سر می‌برند و از تامین موادغذایی، مسکن و خدمات بهداشتی و درمانی و آموزشی مناسب محرومند/دولت‌های نهم و دهم باوجود دراختیار‌داشتن درآمدهای سرشار نفت و گاز و میعانات نفتی (که در دوره۱۳۸۹- ۱۳۸۴ به بیش از ۶۳۰‌میلیارد دلار بالغ می‌شد) بدهی‌ سنگین حدود ۲۰۰‌هزار‌میلیارد تومانی به نظام بانکی و بخش خصوصی را نیز از خود بر جای گذاشته‌اند.»

بدون شک اگر برنامه‌ریزان دولتی اقتصاد در سال ۸۶ نامه اهالی اقتصادی ایران را جدی گرفته بودند، اکنون بعد از پنج سال پیش‌بینی پنج‌ساله استادان اقتصادی به واقعیت نمی‌رسید. بدون شک اما باوجود همه این آمار و ارقام تلخ این واقعیت در قلب اقتصاد نهفته است که می‌توان شاخص‌ها را حتی در بدترین حالت از مرگ حتمی نیز نجات داد. در واقع این خاصیت اقتصاد است که اگر تکیه بر اندیشه‌ها و نیروهای مولد اقتصادی وجود داشته باشد هیچ‌گاه مرگ، نتیجه نهایی تحرکات اقتصادی نمی‌شود. معنای این ادله علمی و تجربه بشری این است که راه برای برگشت و تزریق پیروزی به شاخص‌های اقتصادی همواره باز است منتها با این شرط که بدانیم و بخواهیم عقلانیت را قربانی تعلقات سیاسی نکنیم. نامه اندیشمندان اقتصادی در سال ۸۶ و در سال ۹۱ نشان داد که اقتصاد بیش از شور به شعور نیاز دارد. آیا این واقعیت بشری را تجربه آینده می‌کنیم

منبع: روزنامه بهار