حذف کنندگان و حذف شوندگان

چکیده :منطق جامعه شبکه ای همه بخشهای جهان را در ساختار های بنیادین زندگی به هم پیوسته و روز بروز هم پیوسته تر می کند. در نتیجه حذف اجتماعی و کنار نهادن بخشی از مردم برای صاحبان قدرت بسیار هزینه بردار و ناممکن است....

کلمه – محمدرضا ملکیان:

در جلدهای ۲ و ۳ کتاب “عصر اطلاعات”، جمله ی “حذف حذف کنندگان به دست حذف شوندگان” به دفعات بعنوان مشخصه های تغییرات اجتماعی در عصر جامعه شبکه ی توسط پرفسور مانوئل کاستلز بکار رفت. عداوت، دشمنی، جهل و فقر و به تبع آن “حذف” از پدیدهای زندگی همه جوامع بشری در طول تاریخ در عرصه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی بوده و خواهد بود. تا به امروز ثابت گردید هر حکومتی به سبب دیدگاه خاص اش، بخشی از تاریخ گذشته گان کشورش را حذف می نمایند. و تا به حال چنین بود که حذف های اجتماعی به سبب قومیت، مذهب و ایدئولوژی صورت می گرفت. در عصر کشاورزی رفع مظلومیت “حذف شدگان” گاها چند قرن بطول می انجامید. و به واسطه صنعت چاپ و در عصر صنعتی به کمک رادیو تلویزیون و مطبوعات، مدت رفع مظلومیت “حذف شدگان” به سال تقلیل یافت. و حال در عصر اطلاعات جغرافیای “حذف کنندگان” و ” حذف شوندگان” دائم در حال تغییر است. به طوری که حذف شدگان امروز می توانند حذف کنندگان فردا باشند.

عصراطلاعات، عصر انفجار آگاهی است. عصری است که خبر پراکنی از سیطره همه قدرتها و ابرقدرتهای رهیده است. به عبارتی فرمان ناپذیر بودن شبکه های اجتماعی مجازی، سبب گردید که رعایت مصالح قدرت، ایدئولوژی و قومیت در اکثر این شبکه های مجازی غیر ممکن گردد. در نتیجه این حساسیت افکار عمومی است که جایگاه حذف کنندگان و حذف شوندگان را مشخص می نماید. یعنی هر گونه اجبار و ناهنجاری رفتاری نسبت به کرامت بشری بالاترین حساسیت را در شبکه ها اجتماعی دارد. نتیجه آن شد که عمر نیرنگ، تقلب، فساد اقتصادی و انحصار خیلی کوتا گردید. در دو سال گذشته همین تغییر نحو خبر رسانی در کشورهای عربی سبب حذف چهار دیکتا تور گردید. و همچنین به علت کارکرد شبکه های اجتماعی حکومتهای جدید مصر و تونس قادر به حذف هیچ گروه، حتی حامیان رژیم قبل هم نیستند. از شعارها و اسم دیکتاتورها و انقلابیون بگذریم. احساس حذف اجتماعی و سیاسی، بخشهای از جامعه را وادار به واکنش می نماید. شاید پیروزمندان امروز شکست خودگان فردا باشند.

به علت انفجار اطلاعات و آغاز شکل گیری هویت های فرهنگی جدید و متفاوت، جریان های ناشناخته در بستر همه جوامع در حال جریان است که اگر این جریانات حول هویت های منزوی و یا هویت های مقاومت در مقابل اجبار قدرت، سازمان یابند، سبب بروز کنشهای اجتماعی می گردند که قطعا روابط قدرت را تغییر و یا ناکارآمد می کنند. در عصر جدید، برای ثبات مدیریتی و جلوگیری از تغییرات در هر اجتماعی لازم است قدرتمندان، کرامت همه انسانهای جهان به ویژه نخبگان خارج از قدرت پیرامون خویش و منتقدان را پاس بدارند. حسب آموزه های دینی اختلاف و گوناگونی انسانها از سنت های الهی است و چه زیبا گفت نویسنده کتاب الهیات سیاسی، کارل اشمیت: “جهان بدون سیاست جهان بدون عداوت و دشمنی است و جهان بدون دشمنی جهان بی‌انسان است.”

به کمک تکنولوژی عصر اطلاعات، شبکه های اجتماعی احساس حذف و انحصار را به سادگی آشکار می نمایند، اگر جمعیتی احساس حذف کنند و این احساس با ملی گرایی و ارزش های مذهبی همراه گردد، حذف کنندگان را حذف خواهند نمود. منطق جامعه شبکه ای همه بخشهای جهان را در ساختار های بنیادین زندگی به هم پیوسته و روز بروز هم پیوسته تر می کند. در نتیجه حذف اجتماعی و کنار نهادن بخشی از مردم برای صاحبان قدرت بسیار هزینه بردار و ناممکن است.

* پژوهشگر مطالعات رسانه و ارتباطات