زندانیان و مجازات فرزندان

چکیده : در صورت زندانی شدن والدین، فرزندان زندانیان حق دارند به ملاقات والدین خود بروند؛ و چون نفس ملاقات و وقت کم آن و معطل ماندن پشت درهای زندان و ملاقات کابینی، همه و همه روندی فرسایشی و استرس‌زا برای کودکان و نوجوانان دارد لذا باید تمهیداتی پیش‌بینی شود که آنان دچار ترس و نگرانی نشوند. برای مثال دربعضی از کشورها، محل ملاقات فرزندان زندانیان با اسباب‌بازی و شرایط دلپذیر و جذاب تدارک دیده شده است. ...

زهرا ربانی املشی

جناب آقای صادق لاریجانی ریاست محترم قوه قضائیه
سلام علیکم

واضح است که انسان به دلیل انسان بودنش در جایگاه اشرف مخلوقات، حتی اگر اسیر و زندانی باشد، دارای احترام و کرامت والایی است. در قانون اساسی به کرّات و از جمله اصل ۳۹ به این امر اشاره شده است: (هتک‌ حرمت و حیثیت کسی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده به هر صورت که باشد، ممنوع و مستوجب مجازات دانسته است). در قرآن کریم زمانیکه این احترام و کرامت خدشه‌دار می‌شود و حقوق انسانی مورد تعرض قرار می‌گیرد می‌فرماید: لاَّ یُحِبُّ اللّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوَءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَن ظُلِمَ) نساء ۱۴۸﴾ خداوند بانگ برداشتن به بدزبانی را دوست ندارد مگر (از) کسی که بر او ستم رفته باشد.

به دنبال ارتباط و اطلاع از مشکلات خانواده‌های زندانیان سیاسی، بسیار مایلم به عنوان یک مادر، با شما به عنوان پدر و مسئول خانواده ، مسائلی را در میان گذاشته و سپس از حضورتان چند سؤال، به عنوان متولی امور قضا و البته به امید گرفتن پاسخ، داشته باشم.

۱- همین که پدر و مادری دارای فرزند می‌شوند، این فرزند به طور طبیعی، عرفی و قانونی دارای حق و حقوقی می‌شود. یکی از آن‌ها، حق نیاز به محبت و برخورداری از عواطف پدرومادر است.

۲- حبّ به فرزند مانند دیگر امور فطری، هیچ دلیلی جز انسانیت انسان ندارد و تا انسان و انسانیّت او باقی است، امور فطری و ذاتی او نیز باقی می‌باشد، لذا همه‌ی انسان‌ها به فرزندان خود عشق می‌ورزند و آن‌ها را مثل پاره‌ی تن خود دوست دارند.

۳- فرزندان به ویژه در سنین خردسالی، اظهار محبّت طبیعی و فطری والدین را از طریق بوسیدن و در آغوش گرفتن درک کرده و احساس آرامش می‌کنند که البته این احساس طرفینی است.

۴- تحقیقات نشان می‌دهد که رابطه‌ی صحیح و عاطفی والدین با فرزندان تامین کننده‌ی سلامت و بهداشت روانی فرزندان و زمینه ساز بروز استعداهای آنان است و کودکانی که در خانواده‌های امن به لحاظ روحی و عاطفی پرورش یافته‌اند به حداکثر رشد ذهنی و جسمی نیز رسیده‌اند وآسیب‌های اجتماعی در آنان به حداقل می‌رسد.

۵- زندانی‌شدن سرپرست خانواده درحوزه‌های متعدد زندگی خانوادگی، مانند امرار معاش، قدرت جامعه‌پذیری فرزندان، کیفیت تحصیل و در موارد متعدد، ترک تحصیل و افزایش احتمال طلاق تاثیر می‌گذارد.

۶- حضور پدر موجب شخصیت اجتماعی فرزندان است، و این حضوردر محیط خانه، عامل کنترل و عدالت است و نبودش موجب نگرانی، بی‌نظمی و ناآشنایی فرزندان با مشکلات اجتماعی است.

۷- بر امام مسلمین واجب است که نیازمندی‌های زندانیان را در زمینه‌های مادی ومعنوی از قبیل فراهم نمودن خوراک و لباس مناسب، ملاقات مستمر با خانواده، محیط مناسب قابل سکونت و… را فراهم نماید. (کتاب مبانی فقهی آیت الله منتظری جلد ۴ ص ۱۲۷)

۸- از حقوق اولیه و اساسی زندانی، داشتن ملاقات با خانواده‌ و دوستان است که امری معقول و مؤثر در رابطه با هدف زندانی کردن فرد مجرم است و باید در حد معقول و مؤثر در ایجاد عاطفه و اصلاح مجرم صورت گیرد. (کتاب اسلام دین فطرت آیت الله منتظری ص۷۰۰)

۹- در صورت زندانی شدن والدین، فرزندان زندانیان حق دارند به ملاقات والدین خود بروند؛ و چون نفس ملاقات و وقت کم آن و معطل ماندن پشت درهای زندان و ملاقات کابینی، همه و همه روندی فرسایشی و استرس‌زا برای کودکان و نوجوانان دارد لذا باید تمهیداتی پیش‌بینی شود که آنان دچار ترس و نگرانی نشوند. برای مثال دربعضی از کشورها، محل ملاقات فرزندان زندانیان با اسباب‌بازی و شرایط دلپذیر و جذاب تدارک دیده شده است.

۱۰- از جمله امور مهم در این رابطه این است که شرایطی ایجاد شود که در آن زندانی بتواند با همسر خود دیدار خصوصی داشته باشد. جدائی انداختن میان شوهر و زن به مدت طولانی موجب پدید آمدن اموری می‌گردد که خرد و شریعت بدان رضایت نمی‌دهند و چه بسا موجب جدائی کامل آنان و از هم پاشیدن کانون خانواده‌شان گردد (کتاب مبانی فقهی حکومت اسلامی ج ۴ ص ۱۲۹)

۱۱- در تمام موارد سه گانه زندان، (که زندانی کردن فرد مجاز باشد والبته زندانی سیاسی جزء هیچ‌یک از موارد سه گانه نیست) – غیرازحق آزادی – سایر حقوق اجتماعی زندانی باید حفظ و تأمین شود.(کتاب دیدگاه‌های آیت الله منتظری ص ۴۹۸)

۱۲- اگرچنانچه زندانی از حق ملاقات با خانواده و بستگان و نیز از امکانات علمی و رسانه‌ای و بهداشتی محروم بماند. حق دارد به دادگاه صالحی که مورد رضایت طرفین باشد شکایت نماید؛ در قرآن کریم آمده است: “و لمن انتصر بعد ظلمه فاولئک ما علیهم من سبیل” (شوری آیه ۴۱) هر کس بعد از اینکه مورد ظلم قرار گرفت در مقام رفع ظلم برآمد، علیه او راهی نیست. یعنی او حق دارد به هر نحو ممکن از خود دفاع نماید و نمی‌توان راه را بر او بست. (کتاب رساله حقوق آیت الله منتظری ص۸۸)

۱۳- کیفیت رفتار پدر با فرزند پسر، مهم‌ترین عاملی است که دید وی را از مرد بودن خویش شکل می‌دهد. ومنظور ازمرد بودن، معنای قاطعیت، مثبت بودن، مسئولیت‌پذیری، منطقی بودن و توانایی ایجاد تغییر در موقعیت‌های سخت زندگی است و این توانایی‌های اساسی فقط بر پایه تربیت صحیح، محبت و توانایی عشق ورزیدن استوار است.

۱۴- پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ماندگاری تاثیر پدر بر فرزند حتی بیشتراز مادراست حال این تأثیر مثبت باشد یا منفی. به ویژه در زمینه‌های روابط با دوستان و موفقیت تحصیلی. هنگامی که پدر از احساسات فرزندانش با خبر است و می‌کوشد تا به آن‌ها در حل مسائلشان کمک کند، بچه‌ها در مدرسه و ارتباط با دیگران موفق‌تر هستند. در خانواده‌هایی که پدر غایب است فرزندان در ارتباط با مدرسه و همسالان گرفتار مسائل و مخاطرات جدی‌تر هستند. وپسرانی که پدر در زندگی‌شان کمتر حضور دارد، در یافتن تعادل بین قاطعیت مردانه و خویشتنداری دارای مشکل هستند. همچنین دخترانی که پدرانشان در زندگی آن‌ها حضور فعال‌تری دارند، در بزرگسالی روابط سالم‌تری با همسر خود برقرار می‌کنند.

۱۵- پدرمی تواند در رها کردن کودک از قید و بند احساسات به طور مفید وارد عمل شده و به او بیاموزد که هنگام ناامیدی، چگونه بدون درگیر کردن احساسات با مشکل کنار بیاید.

۱۶- زنجیره عاطفی خانواده که بر اثر تعامل اعضای خانواده باید ایجاد شود، با غیبت‌های مکرر پدر دچار نقض می‌شود و بحران فاصله بین نسل‌ها که براثر کمبود گفتمان مناسب و مداوم بین والدین و فرزندان است، روی می‌دهد.

و اما چند پرسش:
۱- آیا شخصی یا نهادی حق دارد کرامت ذاتی انسان را مورد تعرض قرار دهد؟
۲- آیا فرزندان زندانیان هم، بر فرض که والدینشان هم مجرم باشند، باید درمجازات آن‌ها سهیم گردند؟
۳- آیا استحضار دارید که ساعت ملاقات زندانیان سیاسی با ساعت حضور فرزندانشان در مدرسه تلاقی دارد و بعضی از آنان برای مدت‌های طولانی از ملاقات حتی کابینی چند دقیقه‌ای هم محرومند؟
۴- اگر چنانچه مطلعید آیا برای حل این مسئله چاره‌ای اندیشیده‌اید؟
۵- آیا وظیفه انسانی حکم نمی‌کند که وسائل ملاقات حضوری را برای این فرزندان فراهم کنید تا فرزندان بتوانند ارتباط فیزیکی با والدین خود داشته باشند و حضور آن‌ها را در آغوش خود حس کنند؟ حتماً مستحضرید که دررژیم گذشته در ایام خاصی مثل نوروز، بچه‌ها می‌توانستند روزی را از صبح تا شب با والدین و حتی برادر زندانی خود سپری کرده و میهمان آن‌ها باشند.
۶- فرزندان زندانیان نسل آینده این کشورند؛ آیا با برهم زدن آرامش روحی آن‌ها نسل بعد ما دچار مشکل نخواهند شد؟
۷- چرا هنگامی‌که با ملاقات حضوری موافقت می‌شود باید با حضور مأمور باشد؟ این کار اگر برای این است که چیزی رد و بدل نشود که شما بهتر می‌دانید که برای این مراودات راه‌های آسان‌تری هم هست.
۸- رسیدن به سالن ملاقات زندانیان سیاسی بسیار سخت و دارای پله‌های بسیار است که این باعث شده بسیاری از پدر و مادران مسنّ زندانی، از ملاقات فرزندانشان برای مدت طولانی محروم گردند، آیا اگر این مسئله برای مادر خودتان اتفاق بیفتد به همین اندازه بی‌تفاوتید؟
۹- آیا به فکر خانواده‌هایی که محل سکونتشان با زندان عزیزشان فرسنگ‌ها فاصله است هستید؟
۱۰- امروزه یکی از مسائل راهگشا و ضروری رسیدگی آماری است؛ آیا شما در مورد چگونگی رفتار مأمورانتان با خانواده‌های زندانیان، چگونگی زمان و مکان و نحوه ملاقات، و میزان رضایت خانواده‌ها، هیچگونه بررسی در جهت بهتر شدن امورانجام داده‌اید؟

۱۱- امام خمینی در اولین سخنرانی خود در بهشت زهرا فرمودند: «پدران ما حق نداشتند برای ما تصمیم بگیرند»؟ آیا می‌توانیم به اثرات این زندانی کردن‌ها درقبال نسل و شاید نسل‌های آینده در پیشگاه خدا و ملت پاسخگو باشیم؟

۱۲- این حق هر فرزندی است که پدر و مادر خود را در کنارش داشته باشد، اگر فرزندان زندانیان سیاسی این حق را از شما طلب کنند چه پاسخی دریافت می کنند و شما چگونه برخورد می‌کنید؟

در پایان امیدوارم خداوند توفیق انجام وظیفه را ازهیچ بنده‌ای نگیرد.
زهرا ربانی املشی- ۲۹/۱۰/۹۱

منبع: جرس