هوا آلوده است یا سمی؟

چکیده :هوا آلوده تر شده يا حساسيت مسئولان در باره سلامت شهروندان افزايش يافته است؟ وقتي که شمار تعطيلي هاي ناشي از آلودگي هوا چندين برابر افزايش يافته، بديهي است که شهروندان جملگي اين سوال را بپرسند. ماجرا وقتي پيچيده تر مي شود که گاه در حالي تعطيلي اعلام مي شود که افق ديد هم به نسبت خيلي ار روزهاي آلودگي هوا چندان کاهش نيافته است....

علی اکرمی:

ابتدا: هوا آلوده تر شده یا حساسیت مسئولان در باره سلامت شهروندان افزایش یافته است؟ وقتی که شمار تعطیلی های ناشی از آلودگی هوا چندین برابر افزایش یافته، بدیهی است که شهروندان جملگی این سوال را بپرسند. ماجرا وقتی پیچیده تر می شود که گاه در حالی تعطیلی اعلام می شود که افق دید هم به نسبت خیلی ار روزهای آلودگی هوا چندان کاهش نیافته است.

مردم کاهش افق دید را مهمترین نمایه آلودگی هوا میدانند پس طبیعی است که در این هفته ها بعضا تصور کنند گاهی در حالی که هوا چندان هم آلووده نیست دولت اصرار به تعطیلی مدارس و ادارات دارد. واقعا راز این همه تعطیلی چیست؟

بعد: آلودگی هوا البته یک پدیده انسان ساخت است. اگر فعالیت های انسانی نباشد خیلی کم و عمدتا در مناطق آتشفشانی شاهد آلودگی هوا می بودیم. با این وجود حتی آلودگی ناشی از مصرف سوختهای فسیلی می تواند توسط عوامل ژئومورفولوژیکی تشدید شود. یعنی درست آنچه که تهران شاهد آن است. در روزهای سرد مکررا وارونگی دما رخ می دهد و از سویی پهنه کاسه مانند شهر آلودگی را در خود به دام انداخته و نگه میدارد. مسیر باد غالب فقط از یک سمت است و همین هم خود باعث می شود توان خودپالایی هوای شهر به حداقل برسد. در این محیط طبیعی البته تغییری رخ داده است. در مسیر باد غالب، یعنی شمال غرب تهران انبوه سازی و بلند مرتبه سازی های غیر مجاز و مرگبار صورت گرفته و همین راه تنفس شهر را مسدود کرده است. از میان عوامل آلاینده غیر طبیعی هم چند عامل با تغییراتی روبرو شده اند. در سالیان اخیر با گازکشی سراسری نقش گرمایش خانگی در آلودگی هوای تهران خیلی کم شده است. شمار قابل توجهی از صنایع آلاینده موجود در حریم شهر هم یا به نقاط دورتر منتقل شده اند و یا از سوختهای پاکتری استفاده می کنند. عاملی که بیشترین نقش را دارد البته تغییری نکرده است: اجبار شهروندان به استفاده از وسایل نقلیه آلاینده و پر مصرف. همچنان بین هفتاد تا هشتاد درصد آلودگی هوای تهران ناشی از تردد انبوه خودروهای وطنی یا مستعمل غیر استاندارد است. با این وجود، نمی توان گفت در ماه های اخیر از جمع عوامل قبلی یک مولفه انسانی یا طبیعی آنقدر تغییر کرده که شهر را با شرایط کاملا جدیدی روبرو کرده است. به همین خاطر باید سراغ یک مولفه که قبلا ثابت انگاشته میشد و ظاهرا به تازگی با تغییراتی روبرو شده را گرفت: کاهش کیفیت سوخت. شاید هم به نظر برسد دولت اساسا افزایش تعطیلیها را مفیدتر و به صرفه تر از فعالیت ادارات می داند و یا همچنانکه ذکر شد شاید هم دولت تصمیم گرفته در ارتباط با سلامت شهروندان سختگیرانه تر تصمیم بگیرد. واقعا ماجرا چیست؟

سرانجام: قبلا شهرداری تهران (شرکت کنترل کیفبت هوا) که خود یکی از مصرف کنندگان اصلی گازوئیل در تهران است اعلام کرده بود گازوئیل مصرفی پایتخت هم اکنون صد برابر حد مجاز گوگرد دارد. در روزهای اخیر به صورت غیر رسمی اعلام شده است که بنزین مصرفی تهران هم صد برابر حد مجاز بنزن دارد. گزاره ای که با سکوت وزارت نفت روبرو شده است. یکی از تعاریف آلودگی هوا وجود ذراتی است که باعث کاهش میدان دید بشوند. وقتی میدان دید کمتر از میزان قبلی کاهش یافته اما به ناچار شهر تعطیل می شود از دید اقلیمی باید گفت وضعیت موجود نه آلودگی هوا بلکه سمی بودن هواست. تنفس در هوای سمی البته عواقبی بسیار گسترده تر و پایدارتر از تنفس در هوای آلوده دارد. متاسفانه در این باره هیچ اطلاع رسانی مناسبی صورت نگرفته است. بسیاری از شهروندان بهتر است در شرایط موجود شهر را ترک کنند. بهتر است برای کاهش تولید آلودگی در شرایط وارونگی دما در روزهای غیر تعطیل هم ساعت آغاز کار مدارس و ادارات به بعد از نه صبح موکول شود. منصفانه تر این است مردم بدانند استنشاق بنزن و گوگرد چه فرقی فی المثل با تنفس دی اکسید کربن دارد. از سوی دیگر مرور اطلاعیه های صادره کمیته وضعیت اضطرار آلودگی هوا نشان می دهد که در این باره بین نهادهای دولتی مرتبط مثل سازمان محیط زیست و وزارت بهداشت و شهرداری تهران انشقاق و بعضا اختلاف شدید وجود دارد. فحوای اطلاعیه ها نیز تفاوتی با تصمیم گیری های قبلی در زمینه آلودگی هوا ندارد. در حالی که این یک وضعیت تازه است. تازه و متفاوت. متفاوت و زیانبارتر. زیانهایی خیلی فراگیرتر و پایدارتر.

منبع: سایت ایرن