توقف فاز دوم هدفمندی

چکیده :درواقع توقف این طرح یک اقدام از سر ناچاری است و چه مجلس تصویب کند و چه نکند امکان اجرای آن وجود ندارد....

محمدرضا بهزادیان: *

طبق اخبار منتشرشده قرار است نمایندگان مجلس امروز طرح توقف فاز دوم هدفمندسازی یارانه‌ها را در صحن مجلس بررسی کنند. درمورد این طرح توضیحاتی قابل ذکر است؛ طرح تحول اقتصادی که عملا در آذرماه سال ۸۹ شروع شد، به خودی خود می‌توانست طرح خوبی باشد و شاید حاصل و نتیجه سال‌ها مطالعات دولت‌های قبلی بود که آن را انجام دادند.

البته هم در نحوه اجرا و هم در تصویب آن اشکالاتی وجود داشت که آن را با موفقیت صددرصد مواجه نکرد. این طرح در ابتدا به‌دلایل مختلفی عملا جهت پرداخت یارانه برای -عمدتا- مصرف‌کننده عملی شد، درصورتی که قاعدتا این‌گونه طرح‌ها باید بیشتر در جهت تولید باشند و درنهایت به تقویت بخش تولید منجر شوند که عملا در اجرا این اتفاق رخ نداد. چراکه دیده شد بیشتر از هر موضوعی، دادن وجهی به اقشار آسیب‌پذیر مدنظر قرار گرفت تا نظرات مردم را به نفع پرداخت‌کنندگان جذب کنند و در ادامه مشاهده کردیم که سهم ۳۰ درصد تولید از درآمد هدفمندسازی یارانه‌ها نیز پرداخت نشد. درواقع با اجرای این طرح همان بخشی که باید تقویت می‌شد، به‌طورکامل مورد حمایت قرار نگرفت و حتی به‌دلیل گران شدن حامل‌های انرژی و اتفاقاتی امثال آن مشکلاتش بیشتر هم شد و با تزریق نقدینگی، تورم نیز به‌وجود آورد.

بد نیست که در این مورد تجربه سال ۱۳۴۱ (انقلاب سفید) را یادآوری کنیم که برخی اصلاحات به خیلی از بخش‌های اقتصاد ما لطمات اساسی زد. از جمله در گام اول تقسیم زمین‌ها بین زارعان؛ هرچند زمین‌های بزرگ را که به‌صورت یکپارچه کشاورزی انجام می‌شد با الهام از یکسری شعارهای سوسیالیستی و با سیاست‌هایی عوام‌پسند بین کشاورزان تقسیم کردند اما در سال‌های بعد این کشاورزان که این زمین‌ها را به دست آورده بودند نه‌تنها کشت و صنعت بزرگ نتوانستند انجام بدهند بلکه آن زمین را یا فروختند یا به زمین آفتاب‌نشین تبدیل کردند. درمورد طرح تحول اقتصادی نیز شاید بتوان این را دید که امروز مثلا در همان بخش کشاورزی یکی از مشکلات کشاورزان در کاشت، داشت و برداشت است. چراکه همه مشکلات از تحریم تا مکانیزه نشدن کشاورزی عملا امکان کاشت، داشت و برداشت با ماشین‌آلات را با مشکلاتی مواجه کرده است. از سوی دیگر متاسفانه با آن میزانی که به سرپرست خانوار و از جمله در روستاها که خانوار آنها پرجمعیت‌تر نیز هستند، پرداخت می‌شود باعث رخوت در خوب کار کردن آنها شده است. درواقع طرح هدفمندسازی یارانه‌ها طرح خوبی بود که حاصل مطالعات طولانی‌مدت بود اما در اجرا با مسائل و مشکلاتی مواجه شد که نه‌تنها اثر مثبت چندانی نداشت بلکه حاصل آن تورم به‌وجود آمده شد. نگاهی به اهداف مدنظر آن نیز خالی از لطف نیست. مثلا در بحث حامل‌های انرژی یا سوخت اگر امروز بنزین تنی ۸۰۰ دلار در فوب خلیج‌فارس باشد آن وقت قیمت هر لیتر بنزین باید ۲۲۰۰ تومان باشد.

درواقع اگر این طرح به‌معنای واقعی کردن قیمت‌ها اجرا می‌شد، بنزین باید به بالای ۲۲۰۰ تومان می‌رسید که این قیمت نه قابلیت اجرا دارد و نه شدنی است. در این شرایط قیمت بنزین در کشور ما لیتری ۷۰۰ تومان به نرخ آزاد است که در واقع زیر ۳۰ درصد آن قیمت واقعی است. این درحالی است که پیش از اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها این میزان ۲۰ درصد بود. چراکه قیمت فوب خلیج‌فارس ۵۰۰ تومان بود و قیمت بنزین در ایران ۱۰۰ تومان بود. این به‌منزله آن است که طرح تحول اقتصادی باعث این شده که فقط ۱۰درصد بیشتر قیمت واقعی سوخت را از مردم بگیرند و آن وقت این سوال پیش می‌آید که آیا برای این ۱۰ درصد این مشکلات را متحمل شدیم؟ درحالی که این طرح برای مشارکت بیشتر در اقتصاد اجرا شد تا تولیدکنندگان برنده شوند و رقابت برای کاهش قیمت اتفاق بیفتد نه دعوا بر سر افزایش قیمت. با این شرایط امکان اجرای فاز دوم هدفمندسازی امکان‌‌پذیر نیست. درواقع توقف این طرح یک اقدام از سر ناچاری است و چه مجلس تصویب کند و چه نکند امکان اجرای آن وجود ندارد.

*رئیس سابق اتاق تهران

منبع: روزنامه آرمان