دبیرکل سازمان ملل در سفر سه روزه‌اش به ایران چه پیامی آورده بود

چکیده :بان کی مون در سه روز گذشته، اولین سفر خود به تهران را به عنوان دبیر کل سازمان ملل تجربه کرد. او در این سفر به عنوان منتقد تمام قد عملکرد حاکمیت فعلی ظاهرا شد، آن هم در اجلاس غیرمتعهدها که به میزبانی ایران و با هدف نمایش اقتدار و نفی انزوای حکومت برگزار شد. اما مقام های حکومتی با درخواست وی برای دیدار با خاتمی و موسوی موافقت نکردند، هرچند این موضوع مانع از آن نشد که وی در دیدار با رهبری و همچنین در یک سخنرانی عمومی خواستار آزادی رهبران زندانی مخالفان شود....

کلمه – گروه سیاسی: بان کی مون در سه روز گذشته، اولین سفر خود به تهران را به عنوان دبیر کل سازمان ملل تجربه کرد. او در این سفر به عنوان منتقد تمام قد عملکرد حاکمیت فعلی ظاهرا شد، آن هم در اجلاس غیرمتعهدها که به میزبانی ایران و با هدف نمایش اقتدار و نفی انزوای حکومت برگزار شد. اما مقام های حکومتی با درخواست وی برای دیدار با خاتمی و موسوی موافقت نکردند، هرچند این موضوع مانع از آن نشد که وی در دیدار با رهبری و همچنین در یک سخنرانی عمومی خواستار آزادی رهبران زندانی مخالفان شود.

به گزارش کلمه، در حالی که دبیرکل سازمان ملل در سفر خود به تهران به طور رسمی خواستار دیدار با میرحسین موسوی به عنوان شاخص ترین چهره مخالفان و همچنین سید محمد خاتمی به عنوان رئیس جمهوری سابق شده بود، مقام های جمهوری اسلامی با این درخواست موافقت نکردند و ظاهرا فشرده بودن برنامه ها و اینکه موسوی و خاتمی در حال حاضر جایگاه رسمی ندارند، دلیل مخالفت با این خواسته اعلام شده است.

بان کی مون نیز ناراحتی خود از این عکس العمل حکومت ایران را با رد برخی برنامه های پیشنهادی طرف ایرانی و همچنین انتقاد صریح از زندانی کردن رهبران مخالف و نقض حقوق بشر در ایران در گفت و گوهای عمومی و خصوصی نشان داد. او در دیدار با آیت الله خامنه ای، در کنار انتقادهای مکررش از مواضع جمهوری اسلامی در موضوع هسته ای، مساله سوریه و موارد دیگر، به صراحت از زندانی کردن رهبران مخالف، فعالان مدنی و حقوق بشری و روزنامه نگاران نیز انتقاد کرد و خواستار آزادی آنها شد.

وی همچنین در سخنرانی خود در دانشکده روابط بین الملل وزارت خارجه نیز از اینکه این محیط رسمی و دولتی برای سخنرانی عمومی او در نظر گرفته شده ابراز نارضایتی کرد و ناراحتی خود را با بیان این جمله که «مایل بودم با شما استادان دانشگاه در کافه یا جای دیگری غیر از اینجا ملاقات کنم» نشان داد و همچنین گفت که تصور می کرده قرار است با گروهی از جوانان ایرانی دیدار کند، نه محققان دانشگاهی.

دبیرکل سازمان ملل در عین حال در همین سخنرانی هم بار دیگر خواستار آزادی رهبران زندانی مخالفان شد و خبر داد که این خواسته را در دیدارهای رسمی نیز به حاکمان جمهوری اسلامی منتقل کرده است.

متن کامل سخنرانی بان کی مون در جمع استادان دانشکده روابط بین الملل وزارت امور خارجه را در اینجا بخوانید

مخالفت مسئولان نظام با درخواست بان کی مون برای دیدار با خاتمی و موسوی در حالی است که بر اساس گزارش های رسیده به کلمه، سید محمد خاتمی هم به محض اطلاع از این درخواست، سفر خود در تعطیلات پایان هفته را منتفی کرده و در تمام این مدت در تهران مانده است تا مسئولان حکومتی نتوانند سفر خاتمی و نبود او در تهران را برای مخالفت با دیدار وی با دبیرکل سازمان ملل بهانه کنند.

با این حال، امکان دیدار بان کی مون با میرحسین موسوی و حتی سید محمد خاتمی فراهم نشد و به علاوه، سران حاکمیت برای پرهیز از هرگونه احتمال خطر! محسن امین زاده، زندانی سیاسی فعلی را که از ماهها قبل در بیمارستان قلب بستری است و در دوران تصدی معاونت وزیر امور خارجه در دولت اصلاحات با بان کی مون آشنا بود، در شرایط امنیتی فوق العاده، تحت کنترل نیروهای نظامی سپاه و در وضعیتی قرار دادند که فخرالسادات محتشمی‌پور آن را حصر بیمارستانی توصیف کرده است.

علاوه بر امین زاده، در همین روزها عیسی سحرخیز هم که پیش از این خطاب به گزارشگر حقوق بشر سازمان ملل نامه نوشته بود و از اراده حکومت برای «مرگ خاموش» مخالفان نوشته بود و کارگروه بازداشتهای خودسرانه سازمان ملل هم خواستار آزادی وی شده بود، همزمان با حضور بان کی مون در تهران به بند ۲۰۹ زندان اوین منتقل شد و تحت کنترل امنیتی بیش از پیش قرار گرفت.

گفت و گوی انتقادی با رهبران ایران؛ درخواست آزادی مخالفان

عالی ترین مقام سازمان ملل اما با وجود آنکه خودش می گفت «وقتی زمانی‌ که تصمیم به آمدن گرفتم، افراد بسیاری به من نصیحت کردند و پرسیدند چرا می‌خواهید به آنجا بروید؟ آن کشور مشکلات بسیار دارد» با تاکید بر اینکه به تعامل و دیپلماسی و قدرت گفت و گو اعتقاد دارد، حاضر شد به ایران بیاید و حتی رو در رو با رهبری گفت و گو داشته باشد، هرچند او از فرصت این گفت و گو و همچنین سخنرانی های این چند روزش در اجلاس و دانشکده وزارت امور خارجه و همچنین نشست های مطبوعاتی استفاده کرد تا حاکمیت فعلی جمهوری اسلامی را در موضوعاتی چالش برانگیز مورد انتقاد قرار دهد.

دبیر کل سازمان ملل که گفته بود به این دلیل به تهران آمده است که به “قدرت گفت و گو” اعتقاد دارد، در دیدارهای خود با مقام های حکومتی در ایران، خواستار آزادی زندانیان سیاسی و رهبران جنبش سبز شد و همزمان درخواست رسمی خود برای دیدار با میرحسین موسوی و سید محمد خاتمی در سفر جاری را نیز به مسئولان کشور اعلام کرد؛ خواسته ای که صالحی وزیر امور خارجه دولت احمدی نژاد هم با اعتراف به اینکه برخی دیدارهای مورد خواست بان کی مون به علت فشردگی برنامه ها لغو شده، تلویحا بر آن صحه گذاشت.

سایت خبری وابسته به صداوسیما که بر بالای آن ادعای «بزرگترین خبرگزاری فارس زبان دنیا» حک شده هم با انتشار خبری پر از دروغ، در واقع به وجود اصل درخواست بان کی مون برای دیدار با خاتمی اعتراف کرد؛ هرچند به دروغ ادعا کرد که آمریکایی‌ها برای این دیدار واسطه شده‌اند.

باشگاه خبرنگاران صدا و سیما که خبر سفارشی آن عینا و بی کم و کاست در دهها سایت و رسانه وابسته به حکومت کپی شده، البته توضیح نداد که رابطه دولت احمدی نژاد و متحدانش در قدرت با آمریکایی‌ها چیست که آنها بخواهند برای دیدار میهمان حکومت ایران با رئیس جمهوری پیشین کشور وساطت کنند، و همچنین اشاره نکرد که در نهایت دلیل هراس و مخالفت حکومت با انجام این دیدار و همچنین ملاقات بان کی مون با میرحسین موسوی چه بوده است.

همزمان با حضور بان کی مون در ایران، نامه ای با امضای بیش از ۱۰ هزار امضای شهروندان ایرانی برای سازمان ملل ارسال شد که در آن درخواست پیگیری وضعیت موسوی، رهنورد، کروبی مطرح شده بود. هرچند با بی پاسخ ماندن این خواسته از سوی مسئولان، بی آبرویی دیگری برای حاکمیت اقتدارگرا و مردم گریز در جهان رقم خورد که همواره مدعی آن است که بالاترین حد آزادی در ایران است.

اما مخالفت حاکمان ایران با خواسته آقای بان که حتی فرصت دیدار با خاتمی هم به او داده نشد، باعث نشد تا وی پیام خود را به مردم ایران و جهان اعلام نکند. او پیش از ترک ایران این نکته را در جمع خبرنگاران مورد تاکید قرار داد که: در خصوص مساله حقوق بشر نیز نگرانی‌های خود را به دولت ایران انتقال دادم و از ایران خواستم که با نماینده ویژه سازمان حقوق بشر در ایران همکاری بیشتری کند و خواستار توجه به این مساله در انتخابات ریاست‌جمهوری آینده این کشور شدم.

احمد شهید ایران گزارشگر ویژه حقوق بشر از سوی سازمان ملل است که تاکنون با درخواست او برای بازدید از ایران مخالفت شده است، آنچنان که با دیدار دبیرکل این سازمان با رهبران مخالفان و زندانیان سیاسی مخالفت شد. اما بان کی مون در مصاحبه مطبوعاتی خود اعلام کرد کرد از آیت الله خامنه ای خواسته است با حضور احمد شهید در ایران موافقت کند.

حقوق بشر را رعایت کنید؛ صدای مردم را بشنوید

وی مساله نبود آزادی بیان و نقض حقوق بشر در ایران را در سخنانش در دانشکده روابط بین الملل وزارت خارجه هم مورد تاکید قرار داد و به صراحت اعلام کرد که بسیاری از چالش های حقوق بشری در ایران باقی مانده است. بان کی مون از ایران خواست حقوق بشر و آزادی بیان مردمش را رعایت کند و به حاکمان کشور گوشزد کرد که بسیار مهم است که در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده «صدای مردم ایران» را بشنوند.

دبیرکل سازمان ملل در جمع دانشگاهیان و استادان دانشکده وزارت امور خارجه تصریح کرد که وی به همین دلیل در طول دیدارش به حکومت اصرار کرده بود رهبران مخالفان دولت، مدافعان حقوق بشر، روزنامه نگاران و فعالان اجتماعی را آزاد کنند تا شرایط آزادی بیان و مباحثه در فضای باز مهیا شود.

مرکز خبری سازمان ملل گزارش داد که در این جلسه، بان کی مون بر همراهی دو سازمان ملل و جنبش عدم تعهد در زمینه توجه به چالش های مردم کشورشان تاکید کرده و گفته است: امروز، سازمان ملل و جنبش عدم تعهد با چالش اساسی پاسخ به آرمان های مردمشان مواجه هستند. من دو مسیر برای برخاستن این چالش می بینم؛ جلوگیری برای کمک به مواجهه با آرمان های سیاسی اجتماعی جامعه، و تداوم برای کمک به پاسخگویی به چالش های توسعه ای.

بر اساس این گزارش، وی آرمان های محکم برای آزادی در ملت ها را مورد تاکید قرار داد و گفت: آزادی برای مشارکت، آزادی برای شنیده شدن صدای افراد، و آزادی حق انتخاب حکومت.طرح این دست انتقادات از سوی بالاترین مقام سازمان ملل در کشور میزبانی که در و دیوارهای شهر خود را از شعارهای صلح و عدالت پر کرده و به دنبال مدیریت جهانی است، تصویری واقعی تر به جهان مخابره کرد. تصویری که تا امروز با سانسور خبری همراه بوده است.

مواضعی که نباید به گوش افکار عمومی در ایران برسد

او که در سفرش به تهران علاوه بر شرکت و سخنرانی در مراسم افتتاحیه اجلاس سران جنبش عدم تعهد در روز پنجشنبه؛ با رهبری، محمود احمدی نژاد، سعید جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی، علی لاریجانی رئیس مجلس نیز دیدار و گفت و گو داشت، محور تمام سخنانش در این حضور کوتاه خود را مواردی قرار داد که به گفته وی، جهانیان از بابت آنها نسبت به ایران نگران اند؛ مواردی که بسیاری از آنها در ایران جزء خطوط قرمز است و طرح آنها برای گویندگان و نویسندگان داخلی ممنوع است.

شاید به همین خاطر هم بود که اظهارات او بارها توسط رسانه های رسمی و حکومتی از جمله صدا و سیما سانسور شد تا این دغدغه های دبیرکل سازمان ملل به افکار عمومی ایران منتقل نشود؛ دغدغه هایی هم چون برنامه هسته ای، هولوکاست، تروریسم، آزادی بیان، زندانیان سیاسی، رهبران در حصر، حقوق بشر و بحران سوریه.

او علاوه بر تاکید بر شنیده شدن صدای مردم ایران و ضرورت آزادی بیان و مساله حقوق بشر، به موارد زیر هم پرداخت:

صلح آمیز بودن برنامه هسته ای را ثابت کنید

در شرایطی که بخشی از سخنان رهبری در اجلاس جنبش عدم تعهد با طرح این مساله همراه بود که که ایران بر “خاورمیانه عاری از سلاح اتمی” اصرار دارد و سازمان ملل متحد باید درخصوص رفع نگرانی های موجود در زمینه سلاح اتمی، تلاش جدی انجام دهد، بان‌ کی‌مون گسترش سلاح‌های هسته‌ای را بزرگترین تهدید برای جامعه جهانی خواند و از ایران تقاضا کرد اقدامات لازم را برای ایجاد اعتماد انجام دهد و نشان دهد برنامه‌های هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است.

بان‌کی‌مون تاکید کرد: از ایران خواهش می‌کنم با همکاری با گروه ۱+۵ بتواند مسیر دیپلماتیکی پیدا کند. خواهش می‌کنم که تمام طرفین تهدید‌آمیز صحبت نکنند زیرا خشونت به خشونت دیگری می‌انجامد و به زودی به خونریزی‌ها منجر می‌شود و زمان این است که تمام رهبران از صدای خود استفاده کنند تا تشنج‌ها را کمتر کنند به جای اینکه به آن بیفزایند. باید خاورمیانه‌ای عاری از سلاح‌های هسته‌یی و کشتار جمعی داشته باشیم. او گفته است این موضوع تنها می‌تواند با راه‌حلی دیپلماتیک و بر مبنای مذاکره حل‌وفصل شود.

ایران از نفوذش برای پایان خشونت در سوریه استفاده کند

مساله سوریه از دیگر مواردی بود که بان کی مون در حضور خود در ایران به عنوان منتقد تمام قد ایران در سیاست هایش در قبال سوریه ظاهر شد و از مقام‌های ایران خواست تا از نفوذ خود برای پایان دادن به خشونت‌ها در سوریه استفاده کنند. حاکمیت فعلی ایران بزرگترین هم پیمان دولت بشار اسد است که این اتحاد و همراهی از دولت او به صراحت از سوی مقامات کشور مورد تاکید قرار گرفته است. همین موضوع باعث شد تا دبیرکل سازمان ملل متحد تاکید کند: آنها که به طرفین تغییر درگیری در سوریه سلاح می‌دهند در حال آغاز یک فاجعه هستند.

بان‌کی‌مون با اشاره به مساله سوریه، خاطرنشان کرد: بحران در سوریه با تظاهرات مسالمت‌آمیز آغاز شد اما سرکوب شد و در حال حاضر با خطر جنگ داخلی درازمدت روبرو هستیم که ممکن است بنای فرهنگی سوریه را به خطر اندازد. آنها که به هر کدام از طرفین سلاح می‌دهند فاجعه‌ای را در حال آغاز کردن هستند.

وی افزود: ما نمی‌توانیم با کشتن بیش از ۱۸ هزار نفر این مساله را حل کنیم. با بمب نمی‌شود صلح ایجاد کرد و من همه طرفین را ترغیب می‌کنم که خشونت را پایان دهند و دولت سوریه این مسئولیت مهم را دارد که با شنیدن صدای ملت خود به خشونت‌ها پایان دهد. او گفت که تمام آنهایی که در این مساله موثر هستند و نفوذ دارند باید سعی کنند که با همکاری با هم به خشونت‌ها پایان دهند.

او پیش از ترک ایران هم تاکید کرد که طرفین درسوریه باید از خشونت‌ها دست بردارند و درگیری‌ها را متوقف کنند و تمام بازیگرانی که می‌توانند نقش تجهیز و تسلیح را داشته باشند، چه به طرف دولت و چه گروه اپوزیسیون و مخالف، باید از این کار دست بردارند چراکه هرگونه نظامی‌سازی موقعیت در سوریه فقط این واقعه غم‌انگیز را طولانی خواهد کرد و این موجب می‌شود مردم سوریه تحت فشار قرار گیرند.

دبیرکل سازمان ملل متحد گفت: این بسیار مهم است که مردم و دولت سوریه این احساس مسئولیت را حس کنند و تضمینی باشد که آنها متوجه شوند همه شهروندان دارای زندگی امن و سالمی هستند.

انتقاد از اظهارات مسئولان ایرانی درباره محو اسراییل

این اما همه انتقادها نبود و آقای دبیر کل در کشور ایران که بلندگوهای آن برای محو کشور اسراییل از نقشه همیشه باز است و چنانچه آیت الله خامنه ای در سخنان خود در اجلاس جنبش عدم تعهد اعلام کرد که “کشور اسرائیل حاصل “توطئه وحشتناک غربی با سردمداری انگلیس” است و … ” اما بان کی مون در پاسخ به این انتقادها به صراحت در سخنان خود مقابل ایران و در حمایت از اسراییل ظاهر شد و تصریح کرد: طرح این ادعا که اسرائیل حق موجودیت ندارد یا توصیف آن با عبارت های نژادپرستانه ، نه تنها اقدامی خطاست بلکه مبنایی را که همه ما برای حفاظت از آن تعهد کرده بود تضعیف می کند.

او این پاسخ را هم داد که اعضای سازمان ملل حق ندارند یکدیگر را به نابودی تهدید کنند، یا بطور وقیحانه ای واقعیات تاریخی، چون، هلوکاست را نفی کنند. دبیرکل سازمان ملل با اشاره به مواضع سازمان ملل در خصوص مسئله فلسطین گفت: موضع سازمان ملل درخصوص فلسطین واضح است. ما معتقدیم تصویر دو دولت زمینه‌ای است برای تداوم صلح و ما از طرح دو ملت که مردم فلسطین و اسرائیل بتوانند در کنار هم با صلح و امنیت زندگی کنند حمایت می‌کنیم.

همچنین رویترز به نقل از مارتین نسیرکی، سخنگوی آقای بان که همراه او به تهران رفته است، در تماسی تلفنی با خبرنگاران در نیویورک گفت که دبیرکل سازمان ملل متحد در دیدار با آیت الله خامنه ای، اظهارات او درباره اسرائیل را “توهین آمیز و تحریک کننده” خوانده است.

بان: خوشحالم که پیام خود را به تهران منتقل کردم

این پیام ها درباره مسائل خارجی و همچنین سخنان وی درباره مسائل داخلی از جمله توقف سرکوب ها در ایران و بازگرداندن آزادی بیان به جامعه و آزاد کردن زندانیان سیاسی که با لحن و بیانی دیپلماتیک بیان شد و با متر و معیار دیپلماسی و در قواره رئیس سازمان ملل، صریح تر از این ممکن نبود، و از همه مهمتر تاکید آشکار او بر آزادی رهبران مخالفان در دیدارهای عمومی و خصوصی، احتمالا از جمله پیام های واضحی بود که وی در این سفر سه روزه با خود به ایران آورد؛ هرچند برخی تحلیلگران می گویند پیام های پنهان دیگری هم در کار بوده و انتقال آنها را به معاون سابق وزیر امور خارجه آمریکا که در این سفر بان کی مون را همراهی می کرد، نسبت می دهند.

اما هرچه باشد، دبیرکل سازمان ملل در آخرین نشست رسانه ای خود قبل از خروج از ایران، کاملا خوشحال نشان می داد و صراحتا ابراز خرسندی کرد از اینکه آنچه را قرار بود بگوید در تهران گفته است. چنانچه پیام آخر او قبل از بازگشت، این بود: خرسندم که پیام‌ها را انتقال دادم، چرا که این پیام‌ها باید صرفا در یک مقطع حساس انتقال داده شود.

وی در آخرین سخنان خود در ایران، خاطرنشان کرد که این اجلاس باید فرصتی برای تهران باشد تا نقش معتدل و صلح‌طلبانه خود در جهان را بیشتر ایفا کند، و افزود: ایران باید نشان دهد کشوری است که خواهان منطقه عاری از سلاح‌های کشتارجمعی و گفت‌وگوی تمدن‌ها است.

آنچنان که در سخنرانی خود در دانشکده وزارت خارجه هم گفته بود: بگذارید یاد آور شویم که خود ایران بود که ۳۸ سال پیش پیشنهاد استقرار ناحیه عاری از سلاح اتمی‌ در خاور میانه مطرح کرد. تلاش‌ها برای رسیدن به خاور میانه‌ای عاری از سلاح هسته‌ای و دیگر سلاح‌های کشتار جمعی‌ در حال حاضر در حال اجرا هستند… مسئولیت جمعی‌ ما این است که پل‌هایی‌ برای درک متقابل بسازیم. این رکن اصلی‌ اتحاد تمدن ها و اقدامی است از طرف سازمان ملل متحد، اقدامی که از خود ایران از طریق ایده گفت و گو بین تمدنها الهام گرفته است. این پیشنهادی است که کشور شما ارائه کرده و همه ملت‌ها باید به این فراخوان وفادار باشند.