۳۰ پرسش تا انتخابات ۹۲/ پرسش پنجم: آیا فضای رسانه ای متناسب با فضای انتخاباتی وجود دارد؟

چکیده :تصور وجود نظام های مردم سالار (اعم از دینی و غیردینی) و برگزاری انتخابات آزاد، منصفانه و قانونی به عنوان شاخص مهم تمایز آنها از نظام های استبدادی، بدون آزادی مطبوعات ممکن نیست. اگر آستانه ی تحمل یک نظام سیاسی به وجود نشریات همسو با حاکمان محدود باشد، حتی اگر تعداد روزنامه ها و مجلاتی که منتشر می شوند چشمگیر هم باشد، نمی توان ادعایش مبنی بر مردمی بودن یا مردم سالار بودن را باور کرد....

کلمه: دانشگاهیان همراه جنبش سبز از اواخر ماه گذشته اعلام کردند که قصد دارند حاکمیت را در خصوص انتخابات ریاست جمهوری آینده با ۳۰ پرسش مورد سوال قرار دهند. این دانشگاهیان سبز که پیش از این با صدور بیانیه ای در حمایت از صدای تظلم خواهی فرزندان موسوی و کروبی فعالیت خود را آغاز کرده بودند، ابتدا در ‌مقدمه ی پرسش های خود و سپس با انتشار اولین، دومین، سومین و چهارمین پرسش در کلمه، دیدگاه خود را در تحلیل شرایط سیاسی کشور در آستانه انتخابات ۹۲ ارائه کردند.

به گزارش کلمه، دانشگاهیان همراه جنبش سبز در پرسش اول خود این سوال را طرح کرده بودند که «آیا شرایط به پیش از سال ۸۸ بازگشته یا بازگشت پذیر است؟» آنها به ارزیابی جوانب مختلف تحولات اجتماعی و سیاسی بعد از انتخابات ریاست جمهوری دهم پرداخته و تحلیلی از وضعیت خطیر حاکمیت در دو حوزه سیاست داخلی و سیاست خارجی ارائه داده بودند.

آنها با در نظر گرفتن آن مقدمه، در دومین پرسش به بررسی این موضوع پرداخته بودند که با توجه به آن واقعیت ها، چگونه حضوری در انتخابات ریاست جمهوری آتی می تواند مفید واقع شود؟ و سپس در سومین پرسش، به بررسی این نکته پرداختند که آیا مجموعه ی نظام تحمل گسترش امکان فعالیت منتقدان و به طور مشخص اصلاح طلبان را دارد یا خیر، و آیا امکانی برای فعالیت انتخاباتی اصلاح طلبان وجود دارد یا خیر.

دانشگاهیان سبز سپس پرسش چهارم به بررسی شرایط رسانه ای لازم برای برگزاری انتخابات آزاد پرداختند و این پرسش را مطرح ساختند که آیا فضای مطبوعاتی و رسانه ای بازتر شده است؟ اکنون در پرسشی تازه، آنها به بررسی این سوال پرداخته اند آیا فضای رسانه ای موجود، متناسب با شرایط لازم برای برگزاری یک انتخابات آزاد است؟

مشروح پنجمین پرسش دانشگاهیان همراه جنبش سبز را در زیر می خوانید:

‌

پرسش پنجم
آیا فضای رسانه ای متناسب با فضای انتخاباتی وجود دارد؟

در بخش های پیشین گفته شد که آرمان آزادی، در شمار مهم ترین مطالبات مبارزات یکصد ساله ی ایرانیان بوده و هست. تدوین تاریخ مبارزات مردم در نهضت مشروطه خواهی بدون در نظر گرفتن نقش مهم مطبوعات آزاد (در مقابل روزنامه های حکومتی) ناممکن است. مطبوعات آزاد می توانند بیان کننده ی خواست های مردم و معضلات موجود در اداره ی کشور باشند و هر چه تعدد و گوناگونی رسانه های بیشتر باشد، هم امکان ارضای مخاطبان مختلف فراهم می شود، هم شهروندان به دیدگاه های متنوع تر دسترسی خواهند داشت، و هم امکان تحریف افکار عمومی توسط صاحبان (دولتی یا خصوصی) قدرت، کاهش می یابد. نقش رسانه های غیردولتی، تبلور نقد مشفقانه است که بدون آن، هیچ نظام سیاسی نمی تواند در جاده ی پیشرفت قدم بردارد و نقد مشفقانه، نازل ترین مرتبه ی امر به معروف و نهی از منکر است که از سوی آورنده ی وحی و پیشوایان دینی پس از او، از اوجب واجبات شمرده شده است.

با این همه باید توجه داشت عدم شناخت قلمروی فعالیت مطبوعاتی و کارویژه های آن، می تواند به زیان های بزرگی در روند توسعه ی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جامعه منجر شود. برای نمونه، کار مطبوعاتی از فعالیت علمی متمایز است و هر گاه روزنامه نگاران خواسته اند به جای نقش واسطه ای که در انتقال مفاهیم و مسائل علمی به مخاطب عام، خود به حوزه ی نظریه پردازی وارد شده و به تجزیه و تحلیل علمی پدیده های اجتماعی پیرامون خود بپردازند، حاصلی جز تولید ادبیات «شیه علمی» عامه پسند نداشته است. نمونه ی دیگر این گونه اختلاط نقش را می توان در تمایل برخی مطبوعات به ایفای کارویژه ی احزاب سیاسی مشاهده کرد. صدالبته احزاب می توانند (و بلکه شایسته است) نشریه ای به عنوان ارگان حزبی خود داشته باشند. و صدالبته رسانه های کنونی (بویژه آنها که سازکارهای تعامل مخاطبان را فراهم می سازند)، بخشی از کارکردهای حزبی را تداعی می کنند. اما روزنامه حزب نیست و حتی روزنامه ای که ارگان یک حزب باشد هم نمی تواند جایگزین همه ی کارکردهای حزبی باشد. مروری بر تاریخ نهضت مشروطه، نهضت ملی کردن نفت و دوران اصلاحات، خسارت های بی توجهی به مرزبندی کار مطبوعاتی با فعالیت های اجتماعی و فرهنگی دیگر را به روشنی نمایش می دهد.

با وجود همه ی این ملاحظات، تصور وجود نظام های مردم سالار (اعم از دینی و غیردینی) و برگزاری انتخابات آزاد، منصفانه و قانونی به عنوان شاخص مهم تمایز آنها از نظام های استبدادی، بدون آزادی مطبوعات ممکن نیست. اگر آستانه ی تحمل یک نظام سیاسی به وجود نشریات همسو با حاکمان محدود باشد، حتی اگر تعداد روزنامه ها و مجلاتی که منتشر می شوند چشمگیر هم باشد، نمی توان ادعایش مبنی بر مردمی بودن یا مردم سالار بودن را باور کرد.

برخوردهای امنیتی روزهای گذشته با اصحاب رسانه، نشان می دهد که اقتدارگرایان حاکم بر ایران، هیچ اراده ای برای باز کردن فضای انتخاباتی و شرایط برگزاری یک انتخابات آزاد ندارند. این در حالی است که تحرک نسبی مطبوعات غیردولتی و غیرحکومتی در یکی دو ماه گذشته، با استانداردهای شناخته شده برای آزادی مطبوعات، فرسنگ ها فاصله دارد. اداره کنندگان مطبوعات ایران چنان در دایره ی تنگ خودسانسوری محصورند که در دنیایی که دسترسی به جریان آزاد اطلاعات از طرق دیگر کار دشواری نیست، شاهد کاهش روزافزون مخاطبانشان هستند. اما برای اقتدارگرایان، انتشار هر گونه خبری، حتی پس از اعمال سانسور و خودسانسوری، عواقب امنیتی دارد و موجودیت نظام (بخوانید حاکمان) را به مخاطره می اندازد: از خبر رسانی درباره ی گرانی اجناس گرفته تا گزارش افزایش ناهنجاری اجتماعی، از اعلام بحران در بازار بورس و طلا و ارز گرفته تا نابسامانی بازار خودرو، از بحث درباره ی آلودگی هوا گرفته تا طرح معضل دارو و درمان. در وضعیت کنونی، همه ی اخبار سیاسی شده است، چه رسد به اخبار حوزه ی سیاست. خط قرمزهای نامرئی حکومت نظامی حاکم، آنقدر پهن هستند که برای یافتن فضای منطقه ی بدون خطر، یا باید به اخبار کاملا نامربوط خارجی و نقل خبر از روابط عمومی وزارتخانه ها و سازمان های دولتی بسنده کرد و یا به وارونه نمایی واقعیت ها، آن گونه که توپخانه ی کیهان، خبرگزاری فارس یا صدا و سیما روی آورده اند پناه برد.

آیا شرم آور نیست که در گزارش های بین المللی مختلف، ایران را در پایین ترین رده های آزادی خبررسانی و بالاترین رده های کشورهایی که بدترین شرایط برای خبرنگاران دارند اعلام شود، ده ها روزنامه نگار و دست اندرکار سایت های خبری را حبس گردند، دهها روزنامه و نشریه توقبف و سایت های اطلاع رسانی متعددی فیلتر شده باشند و باز هم مسئولان مملکتی از طرح مطالبه ی به حق و مشروع برگزاری انتخابات آزاد برآشوبند و روترش نمایند؟