صیغه جمع یا صیغه مفرد: «بانی» یا «بانیان» وضع موجود؟

چکیده :دروغ‌بافی، این روزها کاری دشوار شده و طشت بی‌حیایی دروغ‌سالاری از پشت‌بام اقتدارگرایان افتاده است. با این همه، اگرچه تاریخ مصرف بسیاری از واژه‌سازی ‌ها و مفهوم‌آفرینی‌ها به‌علت سستی بنیان‌های نظری و آگاهی فزاینده شهروندان کوتاه است، نیاز مستمر حاکمیت خودکامه به دروغ‌پردازی تاریخ انقضای مصرف...

سیدکاظم قمی

زمانی بود که دستگاه‌های تبلیغاتی امپراتوری‌های دروغ می‌توانستند با خیالی آسوده و اندکی بهره هوشی، افکار عمومی را از دیدن واقعیت‌ها محروم کنند و جلوی چشمان میلیون‌ها تماشاچی، سخنانی بر زبان بیاورند که همگان را در برداشت‌های روشن خود دچار تردید و گاه تغییر کنند. تا تاریخ به یادمان می‌آورد چنین بوده: علت‌تراشی برای تجاوز به کشور یا کشورهای دیگر (ترور ولیعهد اتریش برای شروع جنگ جهانی اول، ادعای بوش در رابطه با زرادخانه هسته‌ای و شیمیایی صدام، آزادسازی «عربستان» ایران برای صدام، ژاندارمی خودخوانده منطقه‌ای برای اعزام نیرو به «ظفار» از سوی محمدرضا پهلوی، اعزام پیاده نظام به سوریه از سوی ایران به نام «مدافعان حرم» و ادعای بی‌پایه حفظ «عمق استراتژیک»)، سرکوب اعتراضات مردمی («فتنه» ۸۸، «براندازی» دیماه ۹۶، شورش «فریب‌خوردگان» آبان ۹۸)، ایجاد جو سانسور و خفقان و جلوگیری از فعالیت‌های مستقل مدنی (اتهام وابستگی تلاش‌گران جمعیت امام علی (ع) به اجانب، جاسوسی فعالان محیط‌زیست برای بیگانگان) و فهرست بلندبالایی از مواردی از این قبیل را زمانی می‌شد با انحصار دستگاه‌های تبلیغاتی و اطلاع رسانی، سازمان‌های امنیتی و اطلاعاتی، احزاب و روزنامه‌های گوش بفرمان و مانند آن، با کم‌ترین هزینه و بیشترین فایده، در افکار عمومی «جا انداخت».

انقلاب ارتباطاتی اما، شعبده‌بازی حاکمان خودکامه را دشوار ساخته و هزینه‌های فریب افکار عمومی را حتی گاه از فایده آن بیشتر کرده است.

در کشور ما نیز طی دو دهه اخیر، پس از جنبش سبز و در عصر «پساانقلاب اطلاعاتی»، بهره‌گیری از فضای مجازی توسط شهروندان عادی اگرچه در برخی موارد همراه با ضرر و زیان‌های بسیار در عرصه‌های اخلاقی یا شایعه‌سازی همراه بوده است، اما عرصه را بر امپراتوری دروغ تنگ کرده است. شعار «هر شهروند، یک رسانه» ستاد انتخاباتی میرحسین موسوی و بیانیه‌های ماندگارش که در آن اعلام شد «آگاهی، چشم اسفندیار خودکامگان است»، آغازگر برهه‌ای از تاریخ معاصر ایران شد که انحصار آگاهی‌رسانی در دستان امپراتوری دروغ در هم شکست. از همین روست که دروغ‌بافی، این روزها کاری دشوار شده و طشت بی‌حیایی دروغ‌سالاری از پشت‌بام اقتدارگرایان افتاده است. با این همه، اگرچه تاریخ مصرف بسیاری از واژه‌سازی ‌ها و مفهوم‌آفرینی‌ها به‌علت سستی بنیان‌های نظری و آگاهی فزاینده شهروندان کوتاه است، نیاز مستمر حاکمیت خودکامه به دروغ‌پردازی تاریخ انقضای مصرف ندارد. از همین روست که هر از چندی باید دروغی بافته شود و عبارتی ساخته شود تا این عمارت رو به زوال، چند صباحی بیشتر سرپا بماند یا استوار تصور شود.

اختراع و کاربرد اصطلاح «بانیان وضع موجود» از تولیدات اخیر امپراتوری دروغ است که از طریق آن، قرار است به شهروندانی که بیش از یک دهه است با بی‌عدالتی، تبعیض، فقر و فقدان امنیت اجتماعی و اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کنند، آدرس غلط داده شود.

خبر خوب این که ما پاسخ به سوالات و اعتراض‌های روزمره تو را یافته‌ایم: اگر ساعت‌هاست در صف خرید مرغ با قیمت دولتی معطل شده‌ای، اگر از عهده پرداخت مخارج بیمارستان بر نمی‌آیی، اگر چرخ کسب و کارت راه نمی‌افتد، اگر فرزندانت پس از تحمل سختی‌های بسیار و فشارهای مالی زیاد فارغ‌التحصیل شده‌اند و بی‌کار در خانه مانده‌اند، اگر دور و برت لجنزاری از اعتیاد و فحشاء موج می‌زند، تقصیر کیست؟ خیلی روشن است: مقصر، همه کسانی هستند که به رغم عبور از فیلترهای نظارت استصوابی و استعلام از مراکز امنیتی و اطلاعاتی و گزینش توسط اداره‌های حراست و …، زمام امور را در مجلس، دولت، شوراهای شهر و خلاصه کلام، ارکان انتخابی نظام، به‌دست گرفته‌اند. جوابی روشن‌تر از این هم مگر می‌توان یافت؟ و حالا باید یادت برود یا حتی خدای ناکرده به ذهنت خطور نکند که مقصر اصلی کیست. مبادا خیال کنی رهبری نظام کوچک‌ترین کوتاهی در این زمینه مرتکب شده است! مبادا فکر کنی رهبری کوچک‌ترین دخالتی در جزئی‌ترین امور می‌کند! مبادا تصور کنی گاه دامنه این دخالت‌ها به عزل و نصب رئیس هیات امنای کتابخانه‌های عمومی کشور یا عزل و نصب فلان دانشگاه هم می‌کشد! حاشا و کلا! فراموش نکن که او هر چندروز یکبار سخنرانی کرده و وعظ و پند داده تا همه مشکلات حل شود! باید یقه «بانیان وضع موجود» را گرفت!

خبر بد این که این به‌غلط آدرس‌دادن‌ها نیز سرانجامی بهتر از دروغ‌پردازی‌های دیگر امپراتوری دروغ ندارد و نخواهد داشت. کافی است از دروغ‌پردازان بی‌حیا و حرفه‌ای یک سوال ساده پرسیده شود: پس رهبری چه‌کاره است؟ ذهن هر شهروند عادی نیز از پاسخ‌یابی به این پرسش در نمی‌ماند و برای همگان آشکار است که در شعار تبلیغاتی اخیر امپراتوری دروغ، یک اشتباه دستور‌زبانی وجود دارد: به‌جای صیغه جمع «بانیان»، باید از «بانی» وضع موجود حساب‌کشی شود.