زهرا رهنورد؛ زاده روز کودتا، زندانی دستان کودتا

چکیده : در یکی از نمایشگاه‌های نقاشی‌اش که به مناسبت جشن فارغ التحصیلی برپا شده بود با میر حسین که فوق لیسانس مهندسی معماری بود آشنا می‌شود و پس از ازدواج این زوج هنری یک روز، علی شریعتی قبل از یکی از سخنرانی‌هایش در حسینیه ارشاد از مخاطبانش می‌خواهد تا از نمایشگاه نقاشی یک زوج جوان در راهروهای حسینیه دیدن کنند. زوجی که آینده آن‌ها را درخشان توصیف کرد. تابلو‌ها نام حسین رهجو و زهرا رهنورد را برخود داشت ...

کلمه- هانیه رضایی: دکتر زهرا رهنورد،‌ زادهٔ روز کودتا، ۲۸ مرداد، نزدیک به نه سال است که زندانی دستان کودتاست.

از شاگردان فعال دکتر علی شریعتی در دهه چهل و اوایل دهه پنجاه خورشیدی و دانش آموختهٔ رشتهٔ مجسمه سازی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. خالق مجسمهٔ نرگس عاشقان که در میدان مادر نماد عشق مادرانه است و رهایی و آزادی. او کتاب‌هایی می‌نوشت که مورد استفاده روشنفکران دینی و چپ‌های مذهبی آن روز‌ها بود.

خودش می‌گوید «تا روزی که دولت اصلاحات تشکیل شد فقط یک معلم ساده بودم در دانشگاه.» اما سوابق تالیفات و مبارزاتش پیش از انقلاب، نام زهرا رهنورد را بین هم نسلیانش درخشان کرده بود. و روزی که همسرش دوباره پا به میدان گذاشت برای بازگرداندن کرامت انسانی و زیست مسلمانی، شانه به شانه، همدل و همراهش در کنارش ایستاد. می‌گوید «من از پیروان آزادیخواهی هستم که تا پای جان علیه جور می‌ایستم.» و ایستاد. و ایستاد تا روزهای زندان خانگی کوچهٔ اختر را تاریخی کند.

در یکی از نمایشگاه‌های نقاشی‌اش که به مناسبت جشن فارغ التحصیلی برپا شده بود با میر حسین که فوق لیسانس مهندسی معماری بود آشنا می‌شود و پس از ازدواج این زوج هنری یک روز، علی شریعتی قبل از یکی از سخنرانی‌هایش در حسینیه ارشاد از مخاطبانش می‌خواهد تا از نمایشگاه نقاشی یک زوج جوان در راهروهای حسینیه دیدن کنند. زوجی که آینده آن‌ها را درخشان توصیف کرد. تابلو‌ها نام حسین رهجو و زهرا رهنورد را برخود داشت.

اگرچه زندگی او قبل و پس از انقلاب با فعالیت‌های سیاسی عجین شده است اما وی ترجیح می‌دهد خود را یک هنرمند بنامد و می‌گوید: «من به روشنفکری و هنرمندی افتخار می‌کنم. البته اگر روشنفکران و هنرمندان مرا به عنوان یک عضو قبول کنند.»

اولین زن رئیس دانشگاه ایران و استاد تمام دانشگاه که کتاب‌های بسیاری تالیف و نمایشگاه‌های نقاشی بسیاری برپا کرده و مجسمه‌های زیادی ساخته است دربارهٔ خود می‌گوید: «من نه هنرمندم، نه محققم و نه آنچه دوستان با دیده لطف در من یافتند. من فقط با چشم‌هایم گل دیدم و چیدم و عرضه داشتم و هر آنچه هست لطف اوست. زیبایى اوست.» هرچند که با روی کارآمدن محمود احمدی‌نژاد کار زهرا رهنورد نیز همچون سایر روسای اصلاح طلب دانشگاه‌ها سخت و در ‌‌نهایت وی از سمت خود برکنار شد.

تا به حال کتاب‌های بیشماری از او منتشر شده است از جمله: «همراه با قیام موسى»، «پیام حجاب زن مسلمان»، «ریشه هاى استعمارى کشف حجاب»، «حکمت هنر اسلامى»، «هنر، عشق، زیبایى»، «سوگوارى در حرا»، «زینب زمانه»، «دولت ملى»، «سفرنامه سفر به دیار زنان بت»، «نقد زیباشناسى در اسلام»، «مسیحیت و مارکسیسم»، «گفتمان زنان، مدرنیسم»، «فلسفه هنر و رویکرد اجتماعی»، «رمز تجلی در موجودات مهیب»، «پست مدرنیسم و هنر ایران».

فعالان و مبارزان قبل از انقلاب او را با کتاب پیام حجاب زن مسلمان می‌شناسند که در آن نامه نگاری‌های وی و خواهرش دربارهٔ حجاب نشانگر اعتقادات و دیدگاه‌های او بود. روشنفکری که پس از آشنایی با شریعتی، مطهری، طالقانی و امام خمینی گرایشات مذهبی پیدا کرد.

معمولا شخصیت‌های سیاسی از اینکه واقعیات زندگیشان برملا شود واهمه دارند اما او اینقدر صداقت دارد تا فاش بگوید که «از بی‌حجابی به حجاب رسیدم.»

از رهنورد به عنوان هنرمند، آثاری مانند مجسمه ظهر عاشورا، مجسمه به یاد عاشورا، مجسمه‌های شیشه به روایت عشق، دو مجسمه یادمان با نامهای درخت پرنده و ماه و پرنده (۱۳۸۵) در دانشگاه الزهرا و مجسمه «نرگس عاشقان» (۱۳۷۳) در میدان مادر تهران به جا مانده است.

او پس از انقلاب، مدتی سردبیر نشریه راه زینب (اطلاعات بانوان) از موسسه اطلاعات بود و از سال ۱۳۵۹ در پست تدریس دانشگاهی زنان و در شورای عالی انقلاب فرهنگی (۱۳۶۷-۱۳۷۲) نیز فعالیت کرد و در سال ۱۳۷۷ به عضویت فرهنگستان هنر درآمد. در میان تمام فعالیتهایی که انجام داده است او بیشتر خود را مفتخر به این می‌داند که در مدت حضور در شورای عالی انقلاب فرهنگی به مبارزه با تبعیض جنسیتی در رشته‌های دانشگاهی و رفع محدودیتهای حضور زنان در رشته‌های مختلف و نیز سهمیه‌هایی که منجر به کاهش حضور دختران در دانشگاه‌ها می‌شد پرداخته و توانسته بود که علی رغم مخالفت‌های بسیار این سهمیه‌ها را حذف نماید. امری که موجب به انفجار حظور زنان و دختران در دانشگاه‌ها و رشد علمی و فرهنگی زنان پس از انقلاب گردید و متاسفانه در سالهای پس از کودتای ۸۸ زمزمه‌هایی از برگشت وضع پیشین از سوی مجامع محافظه کار و افراط گرا به گوش می‌رسد.

رهنورد در خرداد سال ۸۷ عنوان نخستین زنی که توانسته در طول تاریخ دانشکده هنر دانشگاه تهران به مقام استادی (فول پروفسور) این دانشگاه دست یافته را کسب کرد. کسب عنوان رئیس نمونه دانشگاه در بین روسای دانشگاههای کشور، انتخاب به عنوان خادم القرآن از طرف موسسه امام رضا و سازمان اوقاف، انتخاب به عنوان مدیر نمونه گروه پژوهشی هنر از سوی سازمان ثبت در سال ۸۳، دریافت جایزه بین الملی خوارزمی، عضویت در هیات امنای بنیاد ملی نخبگان، درج زندگی نامه دکتر رهنورد در کتاب اساتید برجسته دانشگاه قرن ۲۱، برگزیده شدن به عنوان مفاخر فرهنگی و تالیف کتاب هنر معاصر ایران در جهان اسلام و ارسال آن به کتابخانه های۷۷ کشور جهان، انتخاب وی به عنوان یکی از ۲۰۰۰ استاد بر‌تر جهان در سال ۲۰۰۵ از جمله فعالیت‌های علمی وفرهنگی زهرا رهنورد بوده است. وی هم چنین در سال ۱۳۷۴ مدیر گروه هنر سازمان سمت شد.

از وی تا کنون بیش از ۳۰ جلد کتاب در زمینه‌های قرآنی، اسلامی، سیاسی و فرهنگی-هنری انتشار یافته که برخی به زبان‌های انگلیسی، عربی، اردو، آلمانی و ایتالیایی ترجمه شده‌اند.