با خواهش کردن تصور مردم از روحانیت عوض نمی‌شود

چکیده :هویّت ما چیزی نیست که اصرار داریم به مردم بقبولانیم، هویّت ما، بازتاب سازمان‌یافته‌ی نگرش‌های دیگران در باره‌ی ماست. بر این اساس، ما نمی‌توانیم خودمان مستقلاً برای خودمان یک هویّت تعریف کنیم و مدام اصرار کنیم که ما این هستیم و آن نیستیم...

مهراب صادق‌نیا:

“خندوانه” شب گذشته میزبان حجهالاسلام زائری بود. این‌که یک روحانی در برنامه‌ای که ماهیتی شاد و پرنشاط دارد حاضر بشود، می‌تواند اتفاق خوبی باشد. میهمان محترم این برنامه مدت‌هاست در رسانه‌های رسمی و غیررسمی، تلاش جسورانه‌ای دارد که تصویری متفاوت از “روحانیت” ارائه دهد. تصویری که بر خلاف ذهنیّت خیابان، روحانی را یک انسان معمولی و البته موافق و سازگار با شادی و شوخی معرفی می‌کند. در این برنامه نیز او با همان منطق سخن گفت و رفتار کرد. او در خندوانه کوشید از مردم انتقاد کند که چرا از روحانیت فاصله می‌گیرند و با آن‌ها رفاقت نمی‌کنند. برای نمونه، او از خانم‌های کم‌حجاب خواست با روحانی‌ها سخن بگویند و مکارم درونی خود را، که در پسِ روسری عقب‌رفته‌ی آنان پنهان شده است آشکار کنند. تا روحانیت بداند که یک بدحجاب هم می‌توان خوبی‌ها و صفای باطنی داشته باشد.

در این کوته‌نوشته قصد ندارم سخنان ایشان را نقد کنم؛ با این حال، مایلم به ایشان و برخی دیگر از دوستان طلبه‌ای که از این منطق پیروی می‌کنند این نکته را یادآوری کنم که هویّت ما چیزی نیست که اصرار داریم به مردم بقبولانیم، هویّت ما، بازتاب سازمان‌یافته‌ی نگرش‌های دیگران در باره‌ی ماست. بر این اساس، ما نمی‌توانیم خودمان مستقلاً برای خودمان یک هویّت تعریف کنیم و مدام اصرار کنیم که ما این هستیم و آن نیستیم. رفتار تاریخی ما انتظاراتی را در مردم شکل داده است، آنان از ما انتظاراتی دارند و ما آن انتظارات را به صورت سازمان‌یافته در رفتار و کنش‌های خویش بازتاب می‌دهیم. هر گونه رفتار بر خلاف این تصویر، نامتعارف و شاید ناهنجار باشد. اگر کسی چون جناب زائری اصرار کند که مایل است جوری متفاوت از آن تصویر رفتار کند، ای بسا به ساختارشکنی و رفتاری مخالف “زیّ طلبگی” متّهم شود و یا در خوش‌بینانه‌ترین فرض یک “روحانی متفاوت” و یا استثنا خوانده شود. روحانی متفاوت یعنی روحانی‌ای که آن‌گونه که انتظار می‌رود، رفتار نمی‌کند.

من هم دوست دارم مردم از روحانیّت تصوّر نزدیک‌تری داشته باشند؛ تصویری که سبب دوستی، انس، رفاقت، و الفت بیشتری با آنان شود. این‌گونه هم روحانیت بهتر به مسئولیت دینی خود عمل می‌کند و هم نیازهای معنوی جامعه بهتر پاسخ می‌یابد؛ اما این مهم با توصیه درست نمی‌شود. با خواهش کردن از مردم که “از ما تصویری دیگر داشته باشید” پدید نمی‌آید. روحانیّت به مثابه یک نهاد باید انتظارات جامعه را به صورت سازمان‌یافته در نگرش و کنش‌های خود بازتاب دهد. آن وقت است که مردم به یک روحانی که خانه‌اش را می‌فروشد تا برای مردم یک روستا حمام عمومی بسازد نمی‌گویند استثنا. خلاصه این‌که: جناب زائری، ” کم گو، نشان بده.”