تفاوت‌های حکم تنفیذ سال ٩۶ با دوره های قبل

چکیده : رهبر در احکام تنفیذ خود، انتخاب رئیس جمهور جدید را با عبارت‌های مختلف تبریک گفته است. در سال ۱۳۷۲، با ذکر "تبریک به ملت عزیزمان برای این حُسنِ انتخاب"، در سال ۱۳۷۶ با "تبریک به ملت عزیز"، در سال ۱۳۸۰ با "سپاس خداوند متعال و عرض تبریک به ملت عزیز"، در سال ۱۳۸۴ با "تبریک به ملت شریف و آزاده"، در سال ۱۳۸۸ با جمله "انتخاب جناب آقای دکتر محمود احمدی‌نژاد را در دهمین انتخابات ریاست جمهوری تبریک می‌گویم" و در سال ۱۳۹۲ با عبارت"به پیروی از آنان [مردم] و همراه با تبریک به ایشان"...

حسین باستانی:

حکم تنفیذ حسن روحانی در۱۲ مرداد ۱۳۹۶، کوتاه‌ترین حکم مشابه در دوران رهبری آیت‌الله خامنه‌ای، و اولین حکم تنفیذ بعد از سال ۱۳۶۸ است که شامل “تبریک” انتخاب رئیس جمهور جدید نمی‌شود. هرچند در بخشی از حکم امروز، برای “حضور” مردم در انتخابات صفت “مبارک” به کار برده شده، اما انتخاب رئیس جمهور، به کسی تبریک گفته نشده است.

این در حالی است که آقای خامنه‌ای در احکام تنفیذ سال های ۱۳۷۲، ۱۳۷۶، ۱۳۸۰، ۱۳۸۴، ۱۳۸۸ و ۱۳۹۲، انتخاب اکبر هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی، محمود احمدی نژاد و حسن روحانی (دوره اول) را تبریک گفته بود.

در متن حکم تنفیذ سال ۱۳۶۸، نخستین دوره ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی، البته واژه تبریک وجود نداشت. با توجه به اینکه آن حکم، چهار هفته بعد از درگذشت آیت‌الله خمینی صادر شد و ساختار آن، مطابق سنت احکام تنفیذ بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران بود که شامل تبریک نمی‌شد.

اما پس از آن و تا قبل از امروز، رهبر در احکام تنفیذ خود، انتخاب رئیس جمهور جدید را با عبارت‌های مختلف تبریک گفته است. در سال ۱۳۷۲، با ذکر “تبریک به ملت عزیزمان برای این حُسنِ انتخاب”، در سال ۱۳۷۶ با “تبریک به ملت عزیز”، در سال ۱۳۸۰ با “سپاس خداوند متعال و عرض تبریک به ملت عزیز”، در سال ۱۳۸۴ با “تبریک به ملت شریف و آزاده”، در سال ۱۳۸۸ با جمله “انتخاب جناب آقای دکتر محمود احمدی‌نژاد را در دهمین انتخابات ریاست جمهوری تبریک می‌گویم” و در سال ۱۳۹۲ با عبارت”به پیروی از آنان [مردم] و همراه با تبریک به ایشان”.

بخش دیگری از سنت آیت‌الله خمینی در احکام تنفیذ روسای جمهور زمان خود یعنی ابوالحسن بنی صدر، محمدعلی رجایی و علی خامنه‌ای -در هر دو نوبت- تاکید بر مشروط بودن ادامه مسئولیت رئیس جمهور به حرکت در چارچوب اولویت‌های نظام خود بوده؛ سنتی که در زمان آیت‌الله خامنه‌ای هم، بی‌کم و کاست ادامه پیدا کرده است.

آقای خامنه‌ای درواقع، در احکام تنفیذ خود به اکبر هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی، محمود احمدی نژاد و حسن روحانی -در دو دوره هر ۴ نفر- به مشروط بودن تنفیذ آنها اشاره کرده است.

شاید یادآوری این سنت، از آنجا مهم باشد باشد که تاکید بر مشروط بودن حکم تنفیذ آقای روحانی در مراسم امروز ۱۲ مرداد ۱۳۹۶، از نظر بخش هایی از افکار عمومی بیش از حد مهم تلقی شده است.

بخش‌های “مشروط” احکام تنفیذ ۲۸ سال اخیر، البته تفاوت قابل تاملی هم دارند: در تمام احکام تنفیذ سال های ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۲، تاکید شده حکم تا زمانی معتبر است که رئیس جمهور منتخب در آینده نیز، مانند گذشته در چارچوب اولویت‌های مشخص -که یادآوری شده اند- حرکت کند. این در حالی است که رهبر در حکم تنفیذ امروز، تکرار نکرده که رئیس جمهور در گذشته به اولویت‌ها عمل کرده و اکنون باید همین کار را ادامه دهد.

به طور مشخص، حکم تنفیذ آقای خامنه‌ای به اکبر هاشمی رفسنجانی در سال ۱۳۶۸، به ماندن در “همین صراط مستقیم و نورانی که عمر شریف خود را تاکنون در آن گذرانیده‌اند” مشروط شده و در سال ۱۳۷۲، تا زمانی معتبر دانسته شده که “ایشان در همان صراط مستقیم و منهاج قویمی قدم بردارند که سال‌های عمر با برکت خود را در طی مراحل نورانی آن گذرانیده‌اند”.

در سال‌های بعد، در حکم تنفیذ سال ۱۳۷۶ محمد خاتمی، عبارت “تا زمانی… که ایشان به تعهد خود و صراط مستقیمی که تاکنون در پیش داشته‌اند” و در حکم سال ۱۳۸۰، عین عبارت “تا زمانی … که ایشان به تعهد خود و صراط مستقیمی که تاکنون در پیش داشته‌اند” تکرار شده است.

همچنین در حکم تنفیذ ۱۳۸۴ محمود احمدی نژاد، مجددا عبارت “تا هنگامی … که ایشان به تعهد خود و صراط مستقیمی که تاکنون در آن حرکت کرده‌اند” ذکر شده و در حکم سال ۱۳۸۸، “تا هنگامی… که ایشان بر این صراط قویم پایدار باشند” مورد تاکید قرار گرفته.

در حکم تنفیذ سال ۱۳۹۲ حسن روحانی هم، آمده این تنفیذ، تا هنگامی جاری است که “ایشان به تعهد در پیمودن صراط مستقیمی که تاکنون در پیش داشته‌اند” عمل کند.

با وجود همه این سوابق، در حکم تنفیذ سال ۱۳۹۶، به ذکر این بسنده شده که “رأی ملّت و تنفیذ آن، موکول به حفظ و رعایت تعهّد به صراط قویم و مستقیم اسلامی و انقلابی است”، بدون اشاره به اینکه رئیس جمهور، از نظر صادرکننده حکم تنفیذ، تاکنون به این تعهد عمل کرده است یا نه.