به بهانه فاجعه آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو

چکیده : حوادث سه دهه گذشته به آنها آموخته است که مسیر اصلی به‌سوی توسعه همه‌جانبه و پایدار و درون‌زا نه از درون حوزه سیاستی که قلب تپنده‌اش حکومت است؛ بلکه از درون سپهر عمومی و جامعه مدنی که جایگاه سیاست ورزی اصیل است می‌گذرد و توسط هزاران انجمن و نهاد اجتماعی و مدنی و جمع‌های هم‌بسته سامان می‌یابد ...

دکتر حبیب‌الله پیمان:

واکنش گسترده و همدلانه مردم و جامعه مدنی به فاجعه آتش‌سوزی ساختمان پلاسکو که در اثر آن تعدادی از کسبه و آتش‌نشانان فداکار جان خود را از دست دادند معنایی فراتر از یک همدردری ساده و معمولی دارد. تجربیات مشابه در گذشته; سرانجام مردم را به این نتیجه رساند که بیش از این نباید چشم‌انتظار اقدامات حکومت برای رفع کمبودها؛ ترمیم خرابی‌ها و حفاظت در برابر آسیب‌های اجتماعی و زیست‌محیطی بمانند. اصطلاحاً بی‌خیال بوروکراسی حکومتی شدند وبنا بر تعبیری که جان راولز در کتاب (عدالت به مثابه انصاف) به‌کاربرده است؛ آگاه و ناخودآگاه دولت رابطور موقت «پشت پرده غیب» گذاشته و نبودش را مفروض گرفتند. با این پیش‌فرض که هرجا و هر زمان که با یک مشکل حاد فراگیر و یا بروز فاجعه در زندگی هم‌وطنان خود روبه‌رو می‌شوند و یا طبیعت سرزمین و میراث فرهنگی و سلامت محیط‌زیست را در معرض تجاوز و تخریب می‌بینند؛ فوراً خود دست‌به‌کار می‌شوند؛ ضمن هشدار و اطلاع‌رسانی سریع و گسترده از طریق شبکه‌های مجازی و روزنامه‌ها و نشریات و تحلیل و ریشه‌یابی و معرفی عوامل دخیل در ایجاد مشکل؛ به مردم و مسئولین امور؛ با آنها به گفت‌وگو می‌نشینند و در مواردی شکایت نزد مراجع ذیصلاحیت می‌برند؛ درعین‌حال منتظر پاسخ و اقدام آنها نمی‌مانند؛ چون دست‌کم در حال حاضر امید چندان به شفاف‌سازی و قبول مسئولیت و برخورد مثبت و مسئولانه از سوی مسئولین ندارند.

حوادث سه دهه گذشته به آنها آموخته است که مسیر اصلی به‌سوی توسعه همه‌جانبه و پایدار و درون‌زا نه از درون حوزه سیاستی که قلب تپنده‌اش حکومت است؛ بلکه از درون سپهر عمومی و جامعه مدنی که جایگاه سیاست ورزی اصیل است می‌گذرد و توسط هزاران انجمن و نهاد اجتماعی و مدنی و جمع‌های هم‌بسته سامان می‌یابد.

هم‌اکنون از دریاچه ارومیه و زاینده‌رود تا جنگل‌های بلوط ارتفاعات زاگرس و آثار فرهنگی زیر سدها؛ از اقامتگاه‌های کارتن‌خواب‌ها و کودکان کار تا آسیب‌دیده‌های سیل و زلزله و قربانیان فقر؛ بیکاری؛ اعتیاد؛ همه‌جا عرصه فعالیت کنشگران مزبوراست. قشرهای آگاه و دلسوز جامعه نیز در حد توان خود آنان را موردحمایت مادی و معنوی و عملی قرارمی دهند. پدیده‌ای که در حال برآمدن در هیآت یک جنبش مدنی رو به رشداست. هرچند هنوز زود است که درباره آینده آن گمانه‌زنی شود، اما شواهد دلالت بر وقوع تحولی اساسی در نگاه بسیاری از مردم نسبت به نقش دولت و ملت در امر توسعه و رهایی از انبوه مشکلاتی دارد که در چارچوب سازوکارهای کنونی و راهبرد اصلاح از بالا تا امروز لاینحل مانده‌اند. در نگاه تازه مردم به‌طورکلی و نهادها؛ شوراها و جماعت های دموکراتیک عامل و کارگزار اصلی در تحقق اهداف توسعه پایدار و غلبه بر مشکلات پیچیده جوامع کنونی به شمارمی روند.

زمانی که مردم به این نتیجه برسند که خود باید ابتکار عمل را به‌دست گیرند؛ در سپهر عمومی به گفت‌وگو می‌نشینند و تحت شرایط آزاد و برابر پیرامون معضلات و مسائل مشترک به نقد و بحث مستدل و منطقی می‌پردازند؛ و سعی می‌کنند با تکیه‌بر ارزش‌های مشترک به تفاهم و توافق برسند و در قبال زندگی و سرنوشت خود؛ جامعه؛ مردم و سرزمین رفتاری مسئولانه پیش گیرند و همه توان و امکانات جمعی خویش را هراندازه هم که محدود و ناچیز باشد؛ برای انجام اقدامات سازنده عادلانه به‌کارگیرند. سرانجام با مداومت در پی گیری هدف‌ها و برنامه‌های مرتبط با خیر عموم و منافع ملی و مقاومت در برابر گسترش فساد و آلودگی؛ آرام و گام‌به‌گام در مسیر توسعه پایدار پیش خواهند رفت. تنها از این طریق است که دموکراسی (گفت‌وگویی و مشارکتی) در همه سطوح در روابط و مناسبات میان مردم نهادینه می‌شود. اگر تاکنون عادت و قاعده بر این بوده است که مردم پیرو دین و رفتار حاکمان باشند؛ گسترش جنبش خود ساماندهی نیروهای جامعه مدنی آن دسته از دولتمردان و متصدیان امور عمومی را که خواهان جلب اعتماد مردم‌اند؛ به تبعیت از الگوهای رفتاری حاکم در جامعه مدنی؛ یعنی عمل همراه با صداقت و پاکی؛ سخت‌کوشی؛ اولویت دادن به خیر عموم و منافع ملی بر منفعت شخصی و رفتار مسئولانه و عادلانه و دموکراتیک برمی‌انگیزد.

منبع: کانال تلگرام نویسنده