شلیک به طبیعت؛ نگاهی به تأثیر جنگ بر بحران گرد وغبار

چکیده : هر روز شاهد مناقشات و اخبار دلخراشی از رنج انسان‌ها و تخریب سکونتگاه‌ها هستیم، بسیار مهم است برای کنترل این خشونت‌های افسارگسیخته در سطح منطقه و بین‌المللی، جواب مشخصی بیابیم و همچنین در زمینه آثار تخریبی جنگ بر محیط‌زیست، چه در زمین، چه در آب و چه در هوا، اقدامی کنیم ...

روز گذشته، با روز جهانی «محیط‌زیست در جنگ»، همایشی با عنوان روز «مقابله با آثار جنگ بر محیط‌زیست» برگزار شد که در جریان آن، معصومه ابتکار از افزایش ورود گردوغبار از کشور عراق به ایران به‌دلیل درگیری‌های داعش خبر داد و علی‌اکبر صالحی، بر رابطه مستقیم میان جنگ و محیط‌زیست تأکید کرد.

روز جهانی «مبارزه با آثار جنگ و درگیری‌های مسلحانه بر محیط‌زیست» هر سال در ششم نوامبر برگزار می‌شود. این روز، پنجم نوامبر ۲۰۰۱ از سوی مجمع عمومی سازمان ملل در دوره دبیرکلی کوفی عنان، پایه‌گذاری شد. بسیاری از تقویم‌های موجود از ششم نوامبر با مخفف «روز جهانی محیط‌زیست در جنگ» یاد می‌کنند. در این همایش که از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران، در پارک سالن‌ همایش‌های پردیسان برگزار شد، معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی و گری لوییس، نماینده مستقر سازمان ملل در ایران، حضور داشتند.

میان جنگ و محیط‌زیست، ارتباط وجود دارد

علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی در حاشیه نشست گرامیداشت روز جهانی مقابله با آثار جنگ بر محیط زیست به «وقایع‌اتفاقیه» گفت: رویکرد بین‌المللی دستگاه وزارت امور خارجه ایران در چارچوب حاکمیت و منافع ملی و از موضع اقتدار است و این رویکرد در زمینه محیط‌زیست نیز وجود دارد و البته در همه عرصه‌ها پابرجا باقی خواهد ماند. رئیس سازمان انرژی اتمی تأکید کرد: ما در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی به دیالوگ و همکاری، متعهد هستیم و در سطوح مختلف و چارچوب سناریوی برد- برد، نقش خود را در زمینه صلح و پیشرفت به‌عنوان بخش لاینفک توسعه پایدار، انجام می‌دهیم.

علی‌اکبر صالحی در مراسم گرامیداشت روز جهانی مقابله با آثار جنگ در محیط‌زیست گفت: میان جنگ و محیط‌زیست، ارتباط وجود دارد و از زمان کنفرانس استکهلم بر این مسئله تأکید شده و فرازها و فرودهای زیادی، طی کردیم تا به درک جمعی در‌این‌زمینه برسیم. او با بیان اینکه پیشرفت خوبی در‌این‌زمینه وجود داشته است، اظهار کرد: البته اکنون چالش‌ها در این موضوع، شکل پیچیده‌تری گرفته و بنابراین لازم است که کارشناسان محیط‌زیست در‌این‌زمینه اقدام کنند. معاون رئیس‌جمهوری ادامه داد: من به‌عنوان شخصی که در دانشگاه، وزارت امورخارجه و سازمان انرژی اتمی کار کرده‌ام، به‌خوبی می‌دانم محیط‌زیست به‌عنوان یک مسئله جهانی، بر رابطه میان کشورها تأثیر می‌گذارد.

صالحی با بیان اینکه هر روز شاهد مناقشات و اخبار دلخراشی از رنج انسان‌ها و تخریب سکونتگاه‌ها هستیم، تصریح کرد: بسیار مهم است برای کنترل این خشونت‌های افسارگسیخته در سطح منطقه و بین‌المللی، جواب مشخصی بیابیم و همچنین در زمینه آثار تخریبی جنگ بر محیط‌زیست، چه در زمین، چه در آب و چه در هوا، اقدامی کنیم.

او بیان اینکه مناقشات از آغاز تمدن بشری، محیط‌زیست را تخریب کرده است، خاطرنشان کرد: در زمان ما به‌علت گسترش ابزارهای جنگی، این امر بیشتر شده و به‌ویژه منطقه‌مان را متأثر کرده است که نیازمند همکاری‌های بین‌المللی و حمایت جهانی در‌این‌زمینه هستیم. رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه جامعه بین‌الملل به‌ویژه سازمان ملل و شورای امنیت در جایگاهی قرار نگرفته‌اند که مناقشات مسلحانه را حل‌وفصل کرده و از پیامدهای آن جلوگیری کنند، ابراز کرد: ما همه می‌دانیم جامعه بین‌الملل از سال ۱۹۹۲، تلاش‌های جدیدی برای ایجاد ابزار و مقرراتی به‌منظور جلوگیری از پیامد مناقشات، پیش‌بینی کرده و کشورهای مختلف در سطح ملی و فراملی به آن پرداخته‌اند و ما نیز توانسته‌ایم براساس توافقنامه‌های موجود، پابه‌پا، در برابر این چالش‌ها مقاومت کنیم.

صالحی افزود: اکنون آژانس‌های بین‌المللی باید به ابعاد مسئله تأثیر جنگ بر محیط‌زیست بپردازند و ادبیاتی غنی را در این موضع ادامه دهند که در‌این‌زمینه، دو نکته محافظت حقوقی از محیط‌زیست در زمان جنگ و نقش منابع طبیعی در صلح، وجود دارد.

او توضیح داد: اتخاذ مکانیسم صلح‌ساز پس از مناقشات، می‌تواند به ایجاد ساختارها و نهادها کمک کرده و از رنج انسان‌ها جلوگیری کند.
معاون رئیس‌جمهوری با اشاره به حضور خود در مذاکرات بیان کرد: من به‌عنوان کسی که در مذاکرات ایران و ۱+۵ حضور داشتم، می‌گویم می‌توان مناقشات را حل کرد و به‌سوی مذاکره رفت. قطعنامه توافق هسته‌ای نشان داد از طریق دیپلماسی می‌توان مسیر را هموار کرد.

منابع طبیعی، کاتالیست صلح

گری لوییس، نماینده سازمان ملل در حوزه محیط‌زیست، نیز در این برنامه، پیام بان‌کی‌مون، دبیرکل کنونی سازمان ملل متحد را در جریان گرامیداشت روز جهانی محیط‌زیست در جنگ خواند. او با تأکید بر اینکه منابع طبیعی می‌تواند کاتالیست ایجاد صلح باشد، گفت: بعد از هر جنگی، منابع طبیعی مختلفی که برای زندگی انسان‌ها لازم است، تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. نحوه مدیریت دولت‌ها در زمان جنگ و بعد از آن، بسیار مهم است، برای همین باید برنامه‌ریزی‌ها، اصولی باشد و مشارکت زنان ارتقا یابد و مراقب عوامل آسیب‌پذیر باشیم. در پیام بان کی‌مون، آمده است: جنگ، باعث تخریب محیط‌زیست و طبیعت می‌شود و ازاین‌رو، باید راهکاری انتخاب کرد که بتوان مناقشات را کاهش داد. سلاح‌های شیمیایی، میکروبی و هسته‌ای که در جنگ‌های صد سال اخیر، مورد استفاده قرار گرفته‌اند، یکی از عوامل اصلی تهدید جوامع بشری هستند. از جمله جنگ‌هایى که در سه دهه اخیر، اثرات نامطلوبى بر محیط‌‌زیست بر جا گذاشته‌اند، جنگ‌هاى ایران و عراق، جنگ خلیج‌فارس و جنگ افغانستان بوده است. این سلاح‌ها بر اثر تغییرات در اکوسیستم، محیط‌زیست را از چرخه توسعه پایدار خارج می‌کنند.

خطر رفع‌شده بلوم گوگردی

رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست هم در جریان این همایش با تأکید بر اینکه جنگ‌ها، پیامدهای متعددی برای محیط‌زیست دارند، گفت: نمونه آن را می‌توان در عراق دید که چگونه مناقشات و ناامنی در یک کشور، علاوه‌بر اینکه محیط‌زیست آن کشور را تهدید می‌کند، محیط‌زیست منطقه از جمله ایران را نیز تحت‌تأثیر قرار داده است.

معصومه ابتکار خبر داد که چندی‌پیش، داعش در حمله به مراکز نفتی و انبار بزرگ گوگرد در اطراف موصل، موجب بروز یک بلوم گوگردی و باوجود نگرانی ایران از ورود آن به مرز کشور، خوشبختانه این اتفاق نیفتاده است. به گفته او، ورود این بلوم گوگرد، می‌توانسته موجب باران اسیدی در کشور شود. او تأکید کرد تشدید مخاصمات در چند سال اخیر در عراق، باعث افزایش طوفان‌های گردوغبار در ایران شده و از طرفی، تهدیدات زیست‌محیطی جنگ عراق برای ایران همچنان ادامه دارد. علاوه‌بر تأکید رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، یوسف رشیدی، عضو هیأت‌علمی دانشگاه شهیدبهشتی هم در جریان کارگروه تخصصی این همایش اعلام کرد از ۲۴ تا ۲۶ کانون تولید گردوخاک در کشور عراق، ۲۰ کانون، محل درگیری نیروهای داعش است. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه توافق پاریس، تعهدی بین‌المللی است و یک کشور نمی‌تواند خلاف آن عمل کند، از برگزاری نشست تخصصی گردوغبار در نشست مراکش خبر داد و گفت در این نشست، گفت‌وگوهایی در زمینه حل معضل گردوغبار انجام شده است.

منبع: وقایع اتفاقیه