آب و حقوق بشر

چکیده : کتاب «آب و حقوق بشر: حق دسترسی بشر به آب، ابعاد سیاسی و حقوقی» با ترجمه حسن اسدی زیدآبادی به موضوع جایگاه آب در مباحث حقوق بشر پرداخته است که با توجه به اهمیت موضوع آب و قرار گرفتن منطقه و بخصوص ایران در محدوده بحران کم‌آبی مطرح شدن این موضوع در این مقطع حائز اهمیت است. از طرفی دیگر با توجه به اینکه نگاه به مسئله آب از زاویه حقوقی با رویکرد حقوق بشر در کشور تازگی دارد این کتاب می‌تواند یکی از منابع مطالعاتی در زبان فارسی برای محققان و علاقه‌مندان به موضوع باشد...

حسن مخترع:

کتاب «آب و حقوق بشر: حق دسترسی بشر به آب، ابعاد سیاسی و حقوقی» با ترجمه حسن اسدی زیدآبادی به موضوع جایگاه آب در مباحث حقوق بشر پرداخته است که با توجه به اهمیت موضوع آب و قرار گرفتن منطقه و بخصوص ایران در محدوده بحران کم‌آبی مطرح شدن این موضوع در این مقطع حائز اهمیت است. از طرفی دیگر با توجه به اینکه نگاه به مسئله آب از زاویه حقوقی با رویکرد حقوق بشر در کشور تازگی دارد این کتاب می‌تواند یکی از منابع مطالعاتی در زبان فارسی برای محققان و علاقه‌مندان به موضوع باشد.

بر اساس گزارش‌ها بیش از ۲میلیارد نفر با مسئله کمبود آب موجه‌اند که این مسئله بیش از ۴۰ کشور را تحت تأثیر قرار داده است. ۱/۱میلیارد نفر از دسترسی به آب آشامیدنی کافی محروم‌اند و ۴/۲میلیارد نفر در جهان فاقد هرگونه پیش‌بینی در مورد بهداشت آب هستند. اکنون پیش‌بینی شده است که تا سال ۲۰۵۰ حداقل از هر چهار نفر یک نفر در کشوری زندگی می‌کند که تحت تأثیر کمبود مزمن و بلندمدت آب سالم است.

در این پژوهش هم با حقوق بشر و هم با آب مواجهیم که کوشش شده است به ارتباط این دو مفهوم پرداخته شود. در این پژوهش با بررسی اعلامیه‌ها، قطعنامه‌ها و کنفرانس‌های بین‌المللی در خصوص مفهوم آب به مثابه نیاز اساسی بشر و حق بر آب تأکید شده است.

تحولات حقوقی درباره مسئله آب در نهادهای بین‌المللی در شکل‌گیری تفکری که منجر به تبدیل شدن آب به مسئله اساسی در محافل بین‌المللی شده، بی‌تأثیر نبوده است. این خود منجر به گسترش تحرکات به صدور قطعنامه‌ها و اعلامیه‌های مختلف در این باب دامن زده و به تقویت مبانی حقوقی‌ای مدد رسانده است که حق دسترسی به آب به رسمیت شناخته‌اند. یکی دیگر از آثار مثبت این پیشرفت‌ها به طور کلی و صدور نظریه تفسیری به طور خاص، این بوده است که موجب تقویت انگیزه سازمان‌های بین‌المللی و جامعه مدنی برای پیشبرد تلاش‌ها از طریق تطبیق نظام حقوق داخلی با استانداردها و تعهدات بین‌المللی و استفاده از ضمانت اجرایی قوانین موضوعه می‌شود. این تلاش‌ها آثار خود را به صورت آهسته اما پیوسته آشکار می‌کنند؛ آثاری چون استفاده از ترجمه این استانداردها در تصویب قوانین داخلی و اتخاذ اقداماتی از سوی برخی از کشورها در جهت شناسایی حق دسترسی بشر به آب.

این کتاب که به بررسی حق دسترسی بشر به آب و ابعاد حقوقی و سیاسی آن می‌پردازد، در چهار بخش و یک نتیجه‌گیری به رشته تحریر درآمده است که در بخش نخست آن تکوین بحث حق بر آب مورد واکاوی قرار گرفته است. در این فصل با گریزی به لزوم ضمانت اجرایی قطعنامه‌ها و اسناد مرتبط با آب آمده است: قطعنامه‌ها، اعلامیه‌ها و برنامه‌های آمده در این فصل که در آن‌ها به مسئله آب پرداخته شده است اسنادی سیاسی هستند که ضمانت اجرایی حقوقی و رسمی ندارند در این زمینه لازم است این اسناد از طریق معاهدات و پیمان‌نامه‌هایی امضا و تصویب شوند که از نظر قانونی در کشورهایی که آن‌ها را تصویب کرده‌اند لازم‌الاجرا و الزام‌آور شوند.

در بخش دوم نحوه تکامل نظام حقوق بین‌الملل بشر به مخاطبان عرضه شده است. با ورود به بحث تحولات ابتدایی در نظام حقوق بین‌الملل به میثاق‌های بین‌المللی حقوق بشر پرداخته شده است و ضمن تشریح سیر تحولات کمیته حقوق بشر به سیاست‌زدایی و استقلال این نهاد به عنوان ضرورت اشاره می‌شود در قسمتی از متن آمده است: اعضای کمیته دیگر توسط دول متعاهد له میثاق انتخاب نمی‌شوند بلکه از سوی شورای اقتصادی و اجتماعی ملل متحد برگزیده می‌شوند. اکنون تخصص و استقلال شخصی عضو، فارغ از تابعیت او به کشورهای عضو شورا مورد تأکید است.

در بخش سوم نظریات تفسیری کمیته اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تنقیح شده، بخش چهارم هم ابعاد حقوقی و سیاسی نظریه تفسیری شماره ۱۵ را مورد بررسی قرار داده است؛ نظریه تفسیری این موضوع را با بیان صریحی اعلام کرده است که: حق به آب شامل آزادی و استحقاق، هردو است. وجه آزادی آن شامل حفظ حق دسترسی به منابع آب موجود لازم برای حق به آب و نیز رهایی از دخالت بوده و در مقابل، جنبه استحقاقی آن از جمله شامل نظام مدیریت آب است که برابری فرصت افراد در بهره‌مندی از حق به آب را تضمین می‌کند.

نهایتاً نویسندگان کتاب در انتهای کتاب به نتیجه‌گیری از مباحث مطروحه در بخش‌های چهارگانه پرداخته‌اند اسدی زیدآبادی هم این کتاب را به‌صورت متنی روان ترجمه کرده است. او در یادداشت مترجم آورده است: «این کتاب تلاشی است برای تثبیت رویکرد حقوق بشری به موضوع نیاز انسان به آب است. رویکردی که امروزه دیگر به قاعده‌ای خدشه‌ناپذیر بدل شده است. نویسندگان کتاب کوشیده‌اند مفهوم و اصطلاح حق به آب را به مفهومی جامع‌تر تحت عنوان حق دسترسی بشر به آب ارتقا دهند.»

کتاب آب و حقوق بشر توسط انتشارات ناهید و در شمارگان ۱۶۵۰ و با قیمت ۱۴ هزار تومان منتشر شده است.

منبع: درنگ