احمد شیرزاد: اگر غربی‌ها نخواهند تحریم‌ها را بردارند، مذاکرات بلاموضوع است

چکیده :اینکه سرنوشت اقتصاد ایران موکول به مسئله ای شود که تهدید بالای سرش باشد، برای کل ایرانیان غیرقابل تحمل است. اینکه تحریم ها مانند استخوان لای زخم بماند و هراسی از ادامه تحریم ها وجود داشته باشد و سرمایه گذاران خارجی بلاتکلیف بمانند، قابل قبول نیست. بنابراین بحث تحریم ها باید تکلیفش مشخص شود....

کلمه – مصطفی محمدی:

پس از گذشت چند روز از قرائت بیانیه لوزان توسط محمدجواد ظریف و فدریکا موگرینی، دور تازه ای از مذاکرات در وین در حال آغاز است. پس از تفاهم لوزان تحلیل های مختلفی پیرامون آن صورت گرفت و بسیاری از کارشناسان این تفاهم نامه را متوازن و خوب ارزیابی کرده اند. اما علی رغم این دستاورد بزرگ، هنوز ابهاماتی درباره سرنوشت و رسیدن به یک توافق نهایی مذاکرات وجود دارد. اظهارات صریح مقامات ایران و آمریکایی مبنی بر لغو یکباره تحریم ها یا لغو مرحله به مرحله تحریم مهمترین موضوع مورد اختلاف مذاکرات است که بر التهاب فضای مذاکرات افزوده است.

در حالی که اوباما صحبت از لغو تحریم ها به طور مرحله بندی به میان می آورد، به گفته محمد جواد ظریف در بیانیه مشترک واژه ای مبنی بر تعلیق و مرحله ای نیامده و بر اساس محتوای بیانیه، تمام تحریم های اقتصادی و مالی پایان خواهد یافت.

ایران و گروه ۱+۵ بعد از ۱۸ ماه مذاکره، روز ۱۳ فروردین (دوم آوریل) بر سر مفاد توافق نهایی اتمی، به تفاهم رسیدند. قرار است طرفین مذاکره برای رسیدن به توافق نهایی و سند آن تا روز ۹ تیر به مذاکرات ادامه دهند.

احمد شیرزاد در گفت و گو با کلمه، گره اصلی مذاکرات هسته ای را موضوع لغو کلیه تحریم های ایران ارزیابی کرده و آن را جزء خطوط قرمز ملت ایران می داند. وی معتقد است که اگر غربی ها نخواهند تحریم ها را بردارند، اساسا مذاکرات بلاموضوع است.

متن کامل گفت و گوی خبرنگار کلمه با این استاد دانشگاه در پی می آید:

‌

آقای شیرزاد ارزیابی شما از تفاهم لوزان میان ایران و کشورهای۱+۵و محتوای مذاکرات چیست؟

متاسفانه مذاکرات به تنگنای فرصت خورد، یعنی اگر چند روز ادامه پیدا می کرد به نتیجه کامل و نهایی می رسید. اما در این مدت کوتاه کلیات مورد توافق قرار گرفت و تنها مذاکره در خصوص جزئیات باقی مانده است. اینطور که از اظهارات طرفین بر می آید بر روی رسیدن به توافق بر روی جزئیات خوش بین هستند. حتی مواردی هم که می بینیم دو طرف با هم سازگاری ندارند محدود به موضوعات کوچکی می شود. هیچکدام از دو طرف بر روی حجم غنی سازی و توسعه فن آوری هسته ای و یا روی تعداد سانتریفوژها صحبتی نمی کنند. عمده ترین بحثی که کمی متناقض در موضعگیری های دو طرف به نظر می رسد، بر روی نحوه برچیدن تحریم و نحوه زمان بندی آنهاست. در حقیقت بسیاری از مواردی که در گذشته موضوع اصلی اختلاف بود، الان دیگر مطرح نیست.

سنای آمریکا و برخی از نمایندگان مجلس ایران با واکنش هایی سعی در بالا بردن انتظارات در طرفین مذاکره دارند. این اقدامات چه تاثیری در فرایند مذاکرات خواهد گذاشت؟

خوشبختانه در ایران مسئله مخالفت با مذاکرات کاسته شده است اگرچه هنوز در رسانه های اصولگرای افراطی ردپایی از مخالفت می بینیم؛ مانند صحبت های اخیر آقای رسایی که این تفاهم نامه را به عهدنامه ترکمنچای مقایسه کردند. اما در موضعگیری که رهبر جمهوری اسلامی در هفته گذشته داشتند این صحبت ها را تایید نکردند و از دولت و مذاکره کنندگان خواستند از مخالفان دعوت کنند و سعی کنند قانعشان کنند. این نشان می دهد که رهبری نمی خواهد با اینها برخورد تندی کند اما به دنبال این است که مخالفت ها آرام شود. بر همین اساس مخالفت ها در داخل ایران بسیار تعدیل شده تر از گذشته است و مجموع اصولگراها از جمله ائمه جمعه و برادران لاریجانی پذیرفته اند که این مذاکرات باید پیش برود و فقط تعداد کمی از اعضای جبهه پایداری و چهره های تندرو مجلس هستند که مخالفت می کنند. اما در آمریکا مخالفت ها بسیار شدیدتر است و اوباما و جان کری این نگرانی ها را دارند و به نوعی آنها باید با مخالفین کنگره کنار بیایند.

اما هفته گذشته آقای اوباما طرح نظارت کنگره بر توافق احتمالی را وتو نکرد. علت آن چیست؟

آقای اوباما دو راه بیشتر نداشت: یا باید از همین ابتدا با یک چالش شدید به کنگره می رفت و به آنها می گفت حق دخالت ندارند، و یا آن را به بعد موکول می کرد. اما ترجیح آقای اوباما این بود که این درگیری را الان انجام ندهد و بر سر مصوبه آرام تر با آنها کنار بیاید و آن را وتو نکند. در هر حال برای اوباما امکان وتوی بعدی وجود دارد و نهایتا اگر بررسی کنگره بر علیه توافق انجام شده باشد، باز حق وتو برای اوباما وجود دارد و آنگونه که برآوردها نشان می دهد، بعید است که در آن فضا مخالفین بتوانند از وتو عبور کنند. بنابراین فضا در ایران و کشورهای مخالف به سمت مصالحه رفته است. باید توجه داشت تنها آمریکا در این مذاکرات نیست و پنج کشور دیگر هم هستند که مواضع خود را دارند. اگر سنای آمریکا بخواهد موضع تندتری بگیرد، قطعا آمریکا در رهبری ائتلاف جهانی علیه ایران با مشکل بسیار جدی مواجه خواهد بود. اتفاقی که اخیرا افتاد و آقای پوتین معامله موشک های اس ۳۰۰ را با ایران آزاد کرد، می تواند اتفاق های بعدی را به دنبال داشته باشد. به نظر می رسد همانطور که جان کری گفته دولت اوباما قادر است این مسئله را مدیریت کند و به همین دلیل مذاکرات ادامه پیدا کرده است. من شخصا خوش بین هستم؛ در عین اینکه باید پذیرفت مشکلات بسیار جدی است.

بعد از تفاهم لوزان انتظار می رفت که فضا برای ادامه مذاکرات لطیف تر شود، اما مقامات دو طرف مواضع صریح تر و شفاف تری گرفته اند که می توان به صحبتهای آقای روحانی و ظریف با صراحت لهجه بیشتری مبنی بر لغو یکباره تحریم ها و یا سخنان اوباما در مخالفت با این مسئله اشاره کرد، آیا این سخنان برای جلب رضایت مخالفان در داخل مطرح می شود؟

در طول مذاکرات مسائل متعددی وجود داشت. بخشی از مسائلی که مربوط به ایران بود به نتیجه رسید اما بحث تحریم ها بسیار مهم است. در داخل جامعه ایران برای فعالان بازار اقتصاد غیر قابل تحمل است که چالشی بخواهد ده سال و پانزده سال ادامه پیدا کند و یک قدم از ایران برداشته شود و آنها هم مرحله به مرحله و به صورت قطره چکانی تحریم ها را لغو کنند. اینکه سرنوشت اقتصاد ایران موکول به مسئله ای شود که تهدید بالای سرش باشد برای کل ایرانیان غیرقابل تحمل است. اینکه تحریم ها مانند استخوان لای زخم بماند و هراسی از ادامه تحریم ها وجود داشته باشد و سرمایه گذاران خارجی بلاتکلیف بمانند قابل قبول نیست. بنابراین بحث تحریم ها باید تکلیفش مشخص شود اما اینکه یک شبه امکان لغو تحریم ها وجود دارد جای مذاکره دارد و الان طرفین دارند انجام می دهند. اگر به سخنان آقای روحانی توجه شود بحث ایشان مسئله تحریم اقتصادی است و نباید قطره چکانی برطرف شود. اما از طرف رهبری به طور صریح مشخص نیست که آیا منظورشان همه تحریم ها هست یا مسئله دیگری اما طوری صحبت شده که مانعی در ادامه تحریم ها ایجاد نشود. بخش دیگر تحریم ها به تحریم های هسته ای بر می گردد که در قطعنامه ها آمده و ممکن است لغو آن کمی طول بکشد.

به اختلافات بر روی جزئیات اشاره کردید آیا این موارد مانعی برای به نتیجه رسیدن بر روی پارامترهای کلیدی ایجاد می کند؟

اگر غربی ها نخواهند تحریم ها را بردارند اساسا مذاکرات بلاموضوع است یعنی برای کل ایران مسئله اقتصاد و لغو تحریم ها اهمیت دارد. بنابراین اگر مذاکرات به بازی های سیاسی طولانی مدت موکول شود، ادامه مذاکرات دشوار خواهد بود و غربی ها این موضوع را درک کرده اند. بنابراین امید ما این است که حتی اگر چند ماه هم امضای توافق نامه نهایی طول بکشد مهم این است که طرفین به تعهدات خود عمل کنند. حالا شاید عملیات اجرایی لغو تحریم ها چند ماه یا حتی یک سال طول بکشد اما برخی از تحریم ها از جمله تحریم های جامعه اروپا سریع می تواند لغو شود.