حج عمره؛ از تحریم شرعی تا تحریم مردمی

چکیده :در حالی که بسیاری از مردم در اعتراض به حادثه اخیر فرودگاه جده خواستار تحریم حج عمره شده اند و برخی مراجع و علمای سرشناس نیز از جنبه شرعی بر همین خواسته تاکید کرده اند، رئیس جمهوری می گوید در صورت صدمه به عزت ملی و لطمه به امنیت و کرامت زائران، سفر عمره حرام خواهد بود....

کلمه – نیما ارجمند:

«اگرچه احترام به علائق مذهبی مردم و تامین امکانات زیارتی برای علاقمندان جزو سیاست‌ها و برنامه‌های دولت است، لیکن در صورتی که امنیت و کرامت زائران تامین نشود استحباب این امر در مقابل گناه بزرگ توهین به زائران و صدمه به عزت ملی رنگ می‌بازد و در شرایطی ممکن است به حرام تبدیل شود.»

این، بخشی از دستور شب گذشته حسن روحانی به وزیر ارشاد است که در آن بر تهیه گزارش دقیقی از حادثه فرودگاه جده و پیگیری موضوع تا مجازات عاملان حادثه تاکید شده است.

رئیس جمهوری در حالی که احتمال تحریم عمره را مطرح کرده که در روزهای اخیر، موضوع تحریم موقت حج عمره به هر دو معنای شرعی و مردمی آن، از سوی مراجع و مردم مطرح شده است.

روابط شکننده ایران و عربستان نیز که در طول سال های گذشته بارها دستخوش تیرگی شده بود اما همیشه دیپلماسی به داد آن رسیده و مانع از قطع رابطه شده بود، این بار به سمت و سویی می رود که چندان امیدوار کننده نیست.

تنها در چند ماه گذشته ایران و عربستان بارها مقابل هم صف آرایی دیپلماتیک کردند. موضوع سوریه و حمایت ایران و عربستان از دو سوی جنگ سوریه اولین جرقه های اختلاف های دیپلماتیک بود. پس از آن صدور حکم اعدام یکی از رهبران شیعه عربستان جناح بندی ها را جدی کرد.

اما آنچه باعث شد دو کشور زبان تند مقابل یکدیگر به کار ببرند ماجرای یمن بود. حوثی ها و ماجرای یمن روابط دو کشور را وارد مرحله تازه ای کرد. بسیاری بر این عقیده اند که آنچه هفته گذشته بر دو نوجوان ایرانی در فرودگاه عربستان رفته است شیطنت سیاسی است که تنها بر تیره شدن روابط دو کشور منجر خواهد شد.

ایران مسوولان سفارت عربستان را به وزارت خارجه فراخواندند ولی این برای معترضان ایرانی کافی نبود. از همین رو بود که دیروز صدها ایرانی با گرایش های مختلف سیاسی و اعتقادی، مقابل سفارت عربستان تجمع کردند تا به هتک حرمت نوجوانان ایرانی اعتراض کنند.

حال یک هفته پس از انتشار خبر آزار جنسی به دو نوجوان ایرانی در فرودگاه جده ابعاد اعتراض ها به سمتی رفته است که اقشار مختلف مردم و برخی علما و چهره های سیاسی و فرهنگی از مسوولان خواستار تحریم حج عمره را شده اند.

اعتراض ها زمانی شدت پیدا کرد که عربستان به یکی از هواپیماهای ایرانی به بهانه مشکل فنی و نداشتن ایزوهای اروپایی اجازه فرود نداد و مسافران حج عمره را از آسمان عربستان به سوی ایران برگرداند.

این حرکت مسوولان عربستان خشم ایرانی ها را برانگیخت و خواسته ای که بخشی از مردم همیشه عنوان می کردند که چرا با وجود این همه فقر و تنگدستی در کشور عده ای پول به حج عمره می دهند، دوباره مطرح شد؛ ولی این بار به شکل گسترده تری.

مردم در شبکه های اجتماعی و علما و شخصیت های سیاسی و فرهنگی و اجتماعی از طریق رسانه ها از مسوولان خواستند اعزام به حج عمره را یکی از منابع مالی کشور عربستان است را متوقف کنند و البته از مردم هم خواسته شده که به حج عمره نروند.

این خواسته تا جایی پیش رفته که آیت الله امجد گفته است که اگر من نافذ الحکم بودم، حج و عمره را ،در این روزگار حرام مى کردم و هر غیور نافذ الحکم اى، باید حج و عمره را ، در این ایام ، تحریم کند.”

آیات عظام ناصر مکارم شیرازی و حسین نوری همدانی هم دو تن از مراجع تقلید در حوزه علمیه قم بودند به ترتیب با طرح این پرسش که “آیا باید با هر ذلتی عمره مستحبی انجام داد” و تاکید بر “عدم سکوت در این زمینه” نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند.

آیت‌الله موسوی بجنوردی هم در حاشیه مراسم ترحیم همسر آیت‌الله خاتمی که عصر جمعه در مسجد جامع حضرت امیر المومنین (ع) برگزار شده بود در پاسخ به این سوال که وظیفه دولت در این ارتباط چیست و چه باید کرد؟ گفت:‌ دولت لازم است جلوی عمره را بگیرد و مردم نیز نروند.

آیت الله گرامی نیز با اعتراض به حادثه ی عربستان، سکوت در مقابل این فاجعه ی اخلاقی پلیس سعودی را “خلاف غیرت انسانی – اسلامی” خواند و گفت: پلیس سعودی گرفتار فساد اخلاقی است و باید این موضوع به همه اطلاع رسانی شود. این مساله اختصاص به تشیع ندارد، وقتی که این پلیس دچار فساد اخلاقی است پس برای همه این خطر وجود دارد و علمای اهل تسنن هم نباید نسبت به این حادثه سکوت کنند چرا که امنیت قبله ی مسلمانان به دست کسانی افتاده که صلاحیت اخلاقی ندارند.

وی به حادثه ی شهادت یک ایرانی به دست ماموران سعودی و واکنش حکومت وقت اشاره کرد و گفت: رفتن عمره، مراوده با آنهاست و با توجه به هتکی که پیش آمده عمره نرفتن بهتر است و شاید لازم باشد که برای مدتی حکومت سفر برای عمره را منع کند چرا که عمره واجب نیست و حفظ حرمت تشیع لازم است. در قضیه ای که ابوطالب یزدی را به شهادت رساندند حکومت وقت به شدت برخورد کرد و تا مدتی رابطه ی ایران و عربستان دچار تنش شد.

آیت الله گرامی سکوت در برابر این حادثه را خلاف غیرت انسانی – اسلامی خواند و گفت: سکوت در مقابل این رذالت اخلاقی خلاف غیرت انسانی – اسلامی است. مسوولان باید با این حادثه ی تلخ به شدت برخورد کنند. تا کنون اقدام شایسته ای صورت نگرفته است. ما نباید به صرف شناسایی این دو مامور دلخوش باشیم و یا اینکه به احضار کاردار سفارت عربستان بسنده کنیم. عربستان باید نسبت به این حادثه رسما معذرت خواهی کند.

نمایندگان مجلس هم طرحی یک فوریتی با ۷۰ امضا را مبنی بر لغو عمره مفرده به هیات رئیسه مجلس تقدیم کرده‌اند. این در حالی بود که پیش از این مسوولان حج در سازمان حج و بعثه رهبری همین موضوع را مطرح کرده بودند. رئیس سازمان حج و زیارت گفته بود که لغو عمره در دستور کار ایران است.

سیدعلی قاضی عسکر، نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت هم با محکوم کردن اقدام ماموران متخلف فرودگاه جده عربستان، گفته است: «باید متخلفان این حادثه به اشد مجازات برسند و استمرار سفرهای عمره مفرده به عملکرد مقام‌های سعودی در برخورد با این موضوع بستگی دارد.»

به گزارش ایسنا وی تاکید کرده در صورتی که مقام‌های سعودی برخورد قاطعی با این موضوع نداشته باشند، “استمرار سفرهای عمره مفرده به مصلحت کشور و مردم ایران نیست.”

قاضی‌عسکر خاطرنشان کرده اگر متخلفان این حادثه به “اشد مجازات برسند” احساسات ملت بزرگ ایران کمی فروکش می‌کند. اما در غیر این صوت کنترل کردن احساسات مردم آسان نیست و امکان دارد که “تصمیمات دیگری در این زمینه گرفته شود.”

اما قبل از اینکه ایران تصمیمی برای حج عمره بگیرد، مسوولان عربستان دست به کار شدند و ویزای عمره ایرانیان را لغو کرد و به این ترتیب در دو روز گذشته اعزام به عمره متوقف شد.

حال باید دید مسوولان ایرانی چالش جدید پیش روی خود را چگونه به سرانجام می رسانند.