روایت سید محمد خاتمی از راهبرد آتی جریان اصلاحات

چکیده :اصلاحات باید رویکردش رو به مردم باشد و کمک کند بدبینی‌های احتمالی که نظام نسبت به این جریان پیداکرده، حذف شود. اگر چنین نشود، نتیجه‌ای جز واگذاری عرصه به تندروهای مسئولیت‌ناپذیر جامعه حاصل نخواهد شد و این هم به زیان مردم است و هم به زیان نظام و رهبری. اصلاح‌طلبان در عرصه‌های مختلف باید زمینه تعامل و گفتگو با همه جریانات سیاسی معتدل را ایجاد کنند. البته این به معنای ائتلاف مستقیم نیست؛ اما می‌توان در حین رقابت، با احزاب و گروه‌های دیگر همکاری و همراهی داشت. ...

سید محمد خاتمی به تازگی در دیدار با اعضای شورای هماهنگی دانشجویان اصلاح طلب، دیدگاه خود را درباره مواضع و رویکردهای جریان اصلاحات تشریح کرده است. وب سایت خاتمی گزارشی از اظهارات وی ارائه کرده که در فهم آنچه اصلاح طلبان پس از این پیگیری خواهند کرد، مفید به نظر می رسد.

وی در بخش نخست این جلسه به تأکید این نکته پرداخته که: هر جریانی باید تعریف واضحی از چیستی و کیستی خود داشته باشد و نقش این چیستی و کیستی را در رفتار، مواضع و رسالت‌های خود بشناسد. همه جریانات باید گفتمان خاص خود را داشته باشند و با آن گفتمان شناخته شوند. گفتمان مجموعه‌ای از اندیشه و رویکرد است و در مورد اصلاح‌طلبی باید مشخص کنیم که این گفتمان چیست؟ البته در این زمینه کارهای خوبی صورت گرفته است و ماهیت و رویکرد اصلاح طلبی روشن است گرچه هنوز هم باید در این زمینه کار کرد.

رئیس‌جمهور اسبق کشورمان سپس به تبیین سه گفتمان غالب عصر مشروطیت پرداخته است:

۱- گفتمان نخست دین را مانع پیشرفت می‌دانست و به‌طورکلی دین‌ستیز بود. امروزی بودن را، بدون در نظر گرفتن سیر و تحول تاریخی غرب و بنیادهای فکری آن، شباهت ظاهری با غرب معنا می‌کرد.

۲- گفتمان دوم غرب را دشمن می‌پنداشت و باوجود این‌که درون‌مایه اصلی سنت محتوای آن است، ظاهر آن را بدون در نظر گرفتن محتوا اصل می دانست. به‌عنوان‌مثال پیروان این گفتمان باآنکه در ابتدا با ظلم و ستم قاجار مخالف بودند بعدها حاضر شدند همراه محمدعلی شاه و حکومت مستبد وی باشند.

۳- گفتمان سوم گفتمانی بود که در عین پایبندی به سنت، قائل به نوآوری و اجتهاد در آن بود. با نوآوری در سنت مفاهیم جدیدی به‌مقتضای زمان در آن معنا می‌شود و دین می‌تواند پاسخ نیازهای جدید را بدهد. این گفتمان معتقد بود مردم بر سرنوشت خویش حاکم‌اند.

اما به عقیده وی، رویکرد سوم در عمل شکست خورد و در پی آن گفتمانی ایجاد شد که ماحصل آن دیکتاتوری خشن که ادعای نوآوری و نوسازی را داشت بود.

به گزارش وب سایت خاتمی دات ی آر، وی در بخش دیگری از سخنان خود به ترسیم شاخصه‌های انقلاب اسلامی پرداخت و ادامه داد: ما انقلاب بسیار بزرگی داشتیم که هم نگاه به دین داشت و هم به جامعه. چون جامعه ما هویت دینی خاص خودش را دارد، اگر بتوانیم جمهوریت را سازگار با دین تعریف کنیم توانسته‌ایم به اهداف انقلاب و امام نزدیک‌تر بشویم.

وی ادامه داد: گرچه اخلاق همواره در عرصه سیاست غریب بوده است ولی به خصوص بعد از ماکیاولی به ‌طور کامل در اختیار سیاست قرار گرفت و سیاست معطوف به قدرت شد. ما جمهوری اسلامی را می‌خواستیم و می خواهیم چراکه فقدان اخلاق و معنویتی که در جوامع دموکراتیک دیگر وجود دارد می توان با درک درست دین جبران کرد. متاسفانه گاهی بداخلاقی‌هایی با دین توجیه می‌شود و چهره شرعی و موجه به خود می‌گیرد و گاهی تا جایی پیش می‌رود که این بی‌اخلاقی‌ها به ارزش تبدیل می‌شود و به‌عنوان‌مثال تهمت زدن و دروغ گفتن و بردن آبروی دیگران و حتی گرفتن جان آنان تبدیل به یک ارزش می‌شود. امام(ره) جمهوری اسلامی را مطرح کردند نه خلافت اسلامی و امروز هم شاهد این هستیم که گروه‌هایی تحت عنوان خلافت اسلامی چه بر سر اسلام و مردم‌آورده‌اند و می آورند. امام این موضوع را مطرح کردند چراکه مطمئن بودند جمهوریت به همان معنایی که در سطح جهان مطرح است دقیقاً با اسلام و دین سازگار است؛ اگر تعبیری از دین ارائه شود که با جمهوریت سازگار نیست آن تعبیر از اسلام لااقل از نظر انقلاب ما نادرست است.

ریاست دولت‌های هفتم و هشتم جمهوری اسلامی ایران در آخرین بخش از سخنان خود به تبیین جایگاه جریان اصلاحات پرداخت و با تصریح این نکته که هر جریانی ممکن است اشتباهاتی داشته باشد و ما منکر اشتباهات خود نیستیم ادامه داد: ولی می‌توان به اطلاعات و آماری که چه در دولت قبل و چه امروز منتشر می شود مراجعه کرد و به‌راحتی به این نتیجه اذعان کرد که عملکرد دولت اصلاحات درخشان‌ترین عملکرد در دوران پس از جنگ در بسیاری از حوزه‌ها بوده است.

وی ادامه داد: اصلاحات باید رویکردش رو به مردم باشد و کمک کند بدبینی‌های احتمالی که نظام نسبت به این جریان پیداکرده، حذف شود. اگر چنین نشود، نتیجه‌ای جز واگذاری عرصه به تندروهای مسئولیت‌ناپذیر جامعه حاصل نخواهد شد و این هم به زیان مردم است و هم به زیان نظام و رهبری. اصلاح‌طلبان در عرصه‌های مختلف باید زمینه تعامل و گفتگو با همه جریانات سیاسی معتدل را ایجاد کنند. البته این به معنای ائتلاف مستقیم نیست؛ اما می‌توان در حین رقابت، با احزاب و گروه‌های دیگر همکاری و همراهی داشت.

خاتمی سخنان خود را با این جملات پایان داد که مجلس نباید در انحصار گروهی تندرو و انحصارطلب باشد و امید است گروه‌های اصلاح‌طلب، اعتدال‌گرا و عقلای متعلق به هر جناح و گرایشی بتوانند مجلسی آرام و معتدل به وجود بیاورند.