آیت‌الله جوادی آملی: جامعه اهل دروغ برپا نمی‌ماند

چکیده : آیت‌الله جوادی آملی در درس تفسیر قرآن خود بیان کرد: طرح داستان خلقت آدم و فرشتگان و ابلیس در جای جای قرآن برای تذکار کبر، حسد و دروغ است انسان هر چه می‌کشد از همین دشمنان درونی حسد، کبر و دورغ است، هر زمان هفتاد میلیون نفر انسانی که در ایران زندگی می‌کنند تصمیم بگیرند که دروغ نگویند ایران بهشت می‌شود. این همه خون‌های پاک در این کشور ریخته شد لذا اگر ایران بهشت نباشد جای تعجب است. مشکل ما همان شیطنت ماست دروغ و استکبار و خودخواهی ما کم نیست و همه اینها مار و عقرب درون ماست...

آیت‌الله جوادی آملی در درس تفسیر قرآن خود بیان کرد: طرح داستان خلقت آدم و فرشتگان و ابلیس در جای جای قرآن برای تذکار کبر، حسد و دروغ است انسان هر چه می‌کشد از همین دشمنان درونی حسد، کبر و دورغ است، هر زمان هفتاد میلیون نفر انسانی که در ایران زندگی می‌کنند تصمیم بگیرند که دروغ نگویند ایران بهشت می‌شود. این همه خون‌های پاک در این کشور ریخته شد لذا اگر ایران بهشت نباشد جای تعجب است. مشکل ما همان شیطنت ماست دروغ و استکبار و خودخواهی ما کم نیست و همه اینها مار و عقرب درون ماست.

به گزارش خبرنگار شفقناآیت‌الله جوادی آملی در ادامه سلسله جلسات درس تفسیر خود در تفسیر آیات ۶۷ تا ۸۸ سوره مبارکه «ص» روز چهارشنبه، ۷ خرداد ماه، بیان کرد: خداوند بعد از بیان توحید در آیه ۶۵ و ۶۶ این سوره « قُلْ إِنَّمَا أَنَا مُنْذِرٌ وَمَا مِنْ إِلَهٍ إِلَّا اللَّهُ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا الْعَزِیزُ الْغَفَّارُ» در آیه بعد از آن به عنوان «نَبَأٌ عَظِیمٌ» یاد می‌کند « قُلْ هُوَ نَبَأٌ عَظِیمٌ» اگر چه در تفسیر این آیه تفاسیر دیگری مانند اینکه منظور از نبا عظیم معاد است چون در بسیاری از موارد قرآن کریم از معاد به عنوان نبأ عظیم یاد شده است و همچنین اینکه منظور از آن ولایت و نبوت است چون روایاتی با این موضوع از معصومین به ما رسیده است اما اصل این است که این آیه به آیه قبل یعنی توحید باز می‌گردد. اما به هر حال به هر کدام از سه اصل از اصول دین برگردد حق است و معنایش این است که جریان اصول دین خبر مهم عالم است و کل این عالم به آخرت ختم می‌شود مهمترین جریانی که انسان در پیش دارد مسئله معاد است که رجوع به مبدإ است و این خبر بسیار مهم است که انسان باید درباره‌اش هم به صورت علمی تحقیق کند و هم عملا معتقد باشد و بر اساس آن حرکت کند.

وی افزود: سر اینکه خداوند بعد از سخن از «نَبَأٌ عَظِیمٌ» به این مطلب اشاره می‌کند که شما از آن رویگردانید «أَنْتُمْ عَنْهُ مُعْرِضُونَ» این است که انسان عموما گرفتار معرفت‌شناسی تجربی است خداوند بیان می‌کند که اگر چه با قوم بنی اسرائیل تفاوت دارید ولی فکر شما همان فکر برخی از بنی‌اسرائیل‌هاست که گفتند «إِذْ قُلْتُمْ یَامُوسىَ‏ لَن نُّؤْمِنَ لَکَ حَتىَ‏ نَرَى اللَّهَ جَهْرَهً» آنهایی که گرفتار حس و معرفت شناسی تجربی هستند ممکن است اسلامی حرف بزنند اما اسرائیلی فکر کنند. در آیه بعد پیامبر خطاب به مشرکان می‌گوید: شما در مورد جریان عالم اعلی از من سوال می‌کنید که فرشتگان هنگام آفرینش انسان چه اعتراضی داشتند و چه سخنانی با یکدیگر می‌گفتند و اعتراض و اعراض شیطان چه بود؟ اما باید بدانید درست است که من پیامبر خدا هستم اما علم من ذاتی من نیست «مَا کَانَ لِیَ مِنْ عِلْمٍ بِالْمَلَإِ الْأَعْلَى إِذْ یَخْتَصِمُونَ» ذات اقدس اله هر علمی که به من بدهد من عالم می‌شوم هر دستوری دهد هر علمی بدهد گزارشی عطا کند من با خبر می‌شوم من ذاتا از آنچه در عالم اعلی می‌گذرد یا گذشته است با خبر نیستم اما اگر خداوند به من در مورد آن گزارش دهد همان را به شما گزارش می‌دهم «إِنْ یُوحَى إِلَیَّ إِلَّا أَنَّمَا أَنَا نَذِیرٌ مُبِینٌ».

این مفسر قرآن کریم بیان کرد: تخاصمی که میان فرشته‌هاست در مورد پیشنهاد خداوند برای خلقت آدم به عنوان خلیفه الله است. البته اختصامی که در فرشته‌هاست نظیر تنازع ممدوح و محمودی است که بین بهشتیان است. بهشتیان در بهشت «یَتَنَازَعُونَ فِیهَا کَأْسًا لَّا لَغْوٌ فِیهَا وَلَا تَأْثِیمٌ» برای گرفتن این جام‌ها و قدح‌ها یک تنازع ممدوح و محمود لذت‌آفرینی دارند و این تنازعی که در میان فرشته‌هاست به قرینه نفی جنس لغو و تاثیم در آنجا، معلوم می‌شود این تنازع دوستانه و مهربانانه است نه نزاعی که با کینه و حسد همراه باشد.

وی ادامه داد: سر طرح قصه ابلیس در چند سوره، این است که مهمترین مشکل جامعه بشری همان حرص و تکبر و امثال آن است، اینها که جامعه را از پا در می‌آورد. فقر و نداری تا اندازه‌ای انسان را متزلزل می‌کند اما جامعه اهل دروغ و خلاف بر پا نمی‌ماند، لذا خداوند قصه ابلیس که تکبر و حسد دامنگیر او بود هر از چند باری در جاهای مختلف قرآن بیان می‌کند.

آیت‌الله جوادی آملی اظهار کرد: مسئله اختصام ملائکه در آیه بعد ذکر می‌شود که خداوند به فرشتگان فرمود من بشری را از طین می‌خواهم خلق کنم وقتی دستگاه بدنی او کاملا تکمیل شد وقتی که ذهن و قلب و دیگر اعضای او را ساختم از روح خودم در آن دمیدم. فرشته‌ها از روح خدا باخبر بودند،‌ فرشته‌ها از تنزل روح خدا در کالبد بشر با خبر شدند و کیفیت نفخ را باور کردند و فهمیدند. و انسان این شد و وقتی که انسان به این حالت شد به فرشتگان دستور دادیم که بر او بیافتید و بر انسان سجده کنید «فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ». البته بر اساس آیات اولیه سوره بقره بین داستان خلقت و سجده بر انسان تعلیم اسماء و عرضه اسماء بر ملائکه وجود دارد که انسان معلم ملائکه می‌شود از جهت اخباری که آنها آگاه نبودند.

وی افزود: این که خداوند در مورد خلقت آدم گاهی می‌فرماید از طین است، گاهی می‌فرماید از تراب است، گاهی می‌فرماید از «حما مسنون» است و گاهی نیز می‌فرماید از صلصال است همه درست است و هر کدام از اینها مراحلی از خلقت و تکوین انسان است.

این مرجع تقلید تصریح کرد: وقتی دستور و امر سجده به فرشتگان ابلاغ شد همه فرشتگان سجده کردند و هیچ کدام از فرشتگان امتناع از سجده نکردند «فَسَجَدَ الْمَلَائِکَهُ کُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ» مگر ابلیس که منشا امتناع ابلیس از سجده استکبار بود « إِلَّا إِبْلِیسَ اسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ». طرح داستان خلقت آدم و فرشتگان و ابلیس در جای جای قرآن برای تذکار کبر و حسد و دروغ است انسان هر چه می‌کشد از همین دشمنان درونی حسد، کبر و دورغ است و گرنه کشور ما بهشت است اگر هر زمان این هفتاد میلیون نفر انسانی که در ایران زندگی می‌کنند تصمیم بگیرند که دروغ نگویند و روی هوا راه نروند ایران بهشت می‌شود. این همه خون‌های پاک در این کشور ریخته شد لذا اگر ایران بهشت نباشد جای تعجب است. مشکل ما همان شیطنت ماست دروغ و استکبار و خودخواهی ما کم نیست و همه اینها مار و عقرب درون ماست. بر اساس بیان نورانی حضرت امیر (ع) شیطان شش هزار سال سابقه عبادی داشت که با یک استکبار همه را به هم زد. این شیطان دشمن همه ماست و این طور نیست که ما را رها کند و این اعدا عدو در درون ما هم هست وقتی که استکبار و کبر وضعیت کسی که شش هزار سال عبادت می‌کرد را به هم زد ما باید هر لحظه بگوییم «اعوذ بالله» «اعوذ بالله» این شیطان در کمین ماست.

وی ادامه داد: این که سلیمان شیاطین را در بند کشید به خاطر راهزنی و قتل بود و به این علت بود که راهزنی نکنند و مردم را بی دلیل نکشند اما وسوسه شیطان هیچ وقت به بند کشیده نمی‌شود. اگر ما بتوانیم کار سلیمانی بکنیم می‌توانیم شیطان را طرد کنیم. شخص مومن و با تقوا همیشه مراقب است و می‌داند که کعبه دل خیلی قداست دارد زمانی که ببیند شیطان محرم شده است برای اینکه دور قلب و دل او که روح خداست بگردد و او را از راه خداوند دور کند و این کعبه دل را صاحب شود می‌فهمد این حرامی است و از او دوری می‌کند «إِنَّ الَّذِینَ اتَّقَواْ إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِّنَ الشَّیْطَانِ تَذَکَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبْصِرُونَ» و این اعوذ بالله را برای همین گذاشته‌اند. اینکه گفته‌اند هواستان همیشه جمع باشد و عبادات خود را به موقع انجام دهید و نماز خود را با حضور قلب بخوانید برای همین است.

این مفسر قرآن کریم بیان کرد: بعد خداوند به ابلیس فرمود:‌« قَالَ یَا إِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَنْ تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَیَّ أَسْتَکْبَرْتَ أَمْ کُنْتَ مِنَ الْعَالِینَ؛ پروردگارت گفت: اى ابلیس، چه چیز تو را بازداشت از این که براى کسى سجده کنى که من او را با دو دست خودم آفریدم و در آفرینش او عنایتى خاص داشتم؟ آیا خود را برتر شمردى یا از بلندمرتبگانى بودى که به سجده کردن فرمان نیافته بودند؟» در روایات ما آمده است که دو دست خداوند یمین است، اینکه گفته می‌شود هر دو دست یمین است یعنی اینکه هم با دست راست هم با دست چپ کار خیر می‌کند و دیگران با راست و چپ گناه می‌کنند. یمین یعنی یمن و برکت و منظور راست و چپ نیست بلکه منظور یمن و شئم است. این معلوم می‌شود دست ظاهری نیست و بیان شده است که خداوند با دست جمال و جلال خلق کرده است. همانطور که در دعای شب جمعه می‌خوانیم «باسط الیدین بالرحمه» یعنی دستش باز است باسط است و این نشان دهنده احترام هم هست چرا که اگر کسی بخواهد چیزی را به دیگری بدهد دو دستی می‌دهد و با دو دست باز می‌دهد و این یعنی اینکه علاوه بر اینکه بااحترام می‌دهد دو دستش باز و باسط است و همه چیز در آن هست و اگر انسان نمی‌تواند همه چیز را بگیرد به خاطر ظرف وجودی کم خود اوست که فقط به اندازه خودش می‌گیرد.