سهرکوتکردنی کهمایهتییه قهمییهکان سیاسهتێکی زایوونییه
چکیده :بایهخ نهدان به یاسای بنهڕهتی، له بواری نهتهوهییدا چهوسێنهری و دیکتاتۆریهت بهدوای خۆیدا دێنێ و لهو شوێنانهشدا که پێوهندی به مافی گهلان و تاقم و دهسته و کهمایهتییهکانهوه ههیه، ئهبێته هۆی پێشێل کردنی بڕیاره بنهڕهتییهکانی کۆمهڵگا. کهمایهتی، بهرلهوهی دیاردهی بێ یاسایی ئاشکرا بێت و کۆمهڵگا تووشی زوڵم بێت، لهبهرخاتری وهلاوهنرانی بڕیاری کۆمهڵایهتی، تووشی ڕهنجی گهوره دهبێت.ههر بۆیه کهمایهتییهکان یهکهم دهسته و تاقمی کۆمهڵگان که دژ به بێیاسایی ههڵدهستن که چی له لایهن یاساوه به یاساشکێن و دژبهر و دوژمن دهناسێندرێن و بۆ جارێکیتر له دهرهنجامی بهڕێوهچوونی به کهیفی تاکهکهسی دهسهڵاتداران، دوو ئهوندهی تاقمهکانیتر زوڵمیان لێ دهچێ و...
متن زیر برگردان کردی مقاله آقای داریوش محمدی است که پیش از این تحت عنوان سرکوب قومیتها سیاستی صهیونیستی منتشر شده بود.
کهلهمه – داریووش محهمهدی: میرحسهین مووسهوی له گفتگۆ له گهڵ ڕۆژنامهی (قهلهم سهبز) له پرسیارێکدا که پێوهندی به بهڵگهکانی ویکیلیکسهوه بوو، ئاماژهی تایبهتی به چهند بهڵگه کرد. میر حسهین سهبارهت به یهکێک لهم بهڵگانه وتبووی: ( بهڵگهیک ههیه که تیایدا ئیسراییل ئاماژهی به ئهنتریک کردن و خۆشکردنی ئاگری ناکۆکی نێوان گهلان کردووه. دیاره ئهم بهڵگهیه ئهبێت بۆ ههموو کهسێک دهرس و ئهزموونی تێدا بیت.چونکوو نهک تهنیا ئیسراییل بهڵکوو زۆر دهوڵهت و لایهنیتری جیهان لهم شته سوود دهبهن.)
به پێی ئهم بهڵگهیه، بهرپرسی دهزگای زانیاری ئیسراییل پێشنیارێکی ئاراستهی بهرپرسانی سیاسی ئامریکا کردووه که تیایدا وتراوه ئهبیت له هێز و ئیمکانی کهمایهتی و گهلانی ناو ئێران بۆ تێکدانی حکوومهتی ئیسلامی کهڵک وهربگیردرێت. لهم بهڵگهیهدا هاتووه که داگان، بهرپرسی مووساد به بهرپرسانی ئامریکایی وتووه: ( به ئهنتریککردن و هاندانی گرووپی ئهتنیک و گهلانی ناو ئێران وهکوو کورد، ئازهری، بهلووچ که دژبهری حکوومهتی ئێرانن و ههروهها به یارمهتیدانی دهستهی خوێندکاران، بواری وهلاوهنانی حکوومهتی ئیسلامی ساز دهبێت).
تێڕامان لهم پێشنیاره ههم ڕوانگهی ئیسراییل سهبارهت به بابهته قهومییهکانی ئێران لێمان ڕوون دهبێتهوه ههم دهتوانین ئهو سیاسهتانه شی بکهینهوه که به شێوهی نهخوازراو و ناڕاستهوخۆ هاوتهریبی سیاسهتی زایۆنییه و شیکردنهوهی ئهم بابهتانه لایهنی دهرفهت و مهجال و ههروهها لایهنی ههڕهشه و مهترسی لێمان ئاشکرا دهکات. ئهم نووسراوهیه ههوڵ ئهدات سهبارهت بهم بابهته باس بکات.
کهمایهتییهکانی نێو ئێران و مافهکانیان
به پێی (بڕگهو بنهمایهکی قبووڵکراو) کهمایهتییه قهومی و ئایینییهکان، له پاڵ مافی تاکهکهسی و شاروومهندیدا کۆمهڵێک مافی دهستهیییان ههیه. ئهم مافه، له ڕاستیدا جۆرێک جیاوازبوون و سهردهستبوون نییه بهڵکوو به بۆنهی ههل و مهرجی تایبهت و کێشه و گرفته تایبهتهکانیانهوهیه که سهرچاوهی له کۆمهڵیک ئاستهنگی سرووشتی و فهرههنگیدا ههیه و تایبهته بهو کهمایهتیانه وا له وڵاتێکدا دهژین که زمان و فهرههنگی زاڵ، زمانی زگماکی و فهرههنگی خۆماڵی ئهوان نییه. له ڕاستیدا مافی جیاوازی ئهم کهمایهتیه قهومییانه له ماک و ڕهگهزی مافی سینفییه ههر بۆیه گهرهنتی و زامنی بههێزکردنی وڵات و کۆمهڵگایه و کۆک و ڕهگی لهو بڕیاره کۆمهڵایهتییانهدا ههیه وا له چاغی بهدیهاتنی نهوتهوهدا لهدایک بووه.ههر سهبارهت بهم بابهته له یهکێک له دوا بهیانهکانی ڕێکخراوهی نهتهوه یهکگرتووهکاندا هاتووه: ( ههموو وڵاتێک دهبێ له ناو قهڵهمڕهوی دهسهڵاتی خۆیدا پشتیوانی بکات له ههبوونی ئهو کهمایهتییانه وا شوناسی قهومی و فهرههنگی و زمانی و ئایینییان ههیه. ئهبێت ههل و مهرجیک به دی بێنێ بۆ ئهوهی ئهم شوناسه بههێز بێت).
جۆراوجۆری و ڕهنگامهیی قهومی و بوونی کهمایهتی ئایینی و ئهتنیکی له ئێراندا ڕاستی و واقعێکه به مێژوویهکی دوور و درێژ که ههنگاو به ههنگاوی مێژووی ئهم وڵاته بوونی بووه. ههر بۆیه به ڕاستی دهتوانین بڵێین ئهم ههموو جوراوجۆری و ڕهنگامهبوونه له وڵاتێک بهم جوغرافیایهوه شتێکی بێوێنهیه.
به بهختهورییهوه دهتوانین بڵێین یاسای بنهڕهتی کۆماری ئیسلامی ئێران، بوونی جۆراوجۆری و ڕهنگامهیی قهومی و بوونی کهمایهتی ئایینی و ئهتنیکی له ئێراندا به شێوهی ڕهسمی و فهرمی قبووڵ کردووه و له چهندین بڕگهی یاسای بنهرهتیدا ئاماژه به مافهکانیان کراوه و دهوڵهت ئهرکدار کراوه بهوهی که مافهکانیان به جێ بێنێ.جیا لهوهش شارستانیهت و ژیاری ئێرانی و بنهما ئیسلامییهکان –وهکوو دوو هۆکاری سهرهکی بهدیهێنهری نهتهوهی ئێران- له سهر بنهمای ئهم مافه ئینسانی و دهستهیییانه دامهزراوه و بهدی هاتووه.
بهداخهوه ” بهڕێوه نهچوونی چهند بڕگهی یاسای بنهرتی ئێران” و له پاڵ ئهوهشدا ” بهڕێوهبردنی ناهاوسان و به گوێرهی کهیفی تاکهکهسی ههندێک له بهرپرسان” بووهته هۆی ئهوهی که کێشه و گرفتی کهمایهتییهکان له ئێراندا دوو ئهونده زۆرتر بێت.ئهم گرفتانه بهر له ههر شتێک ڕهگ و ڕیشهیان له ” شێواز و بۆچوونی تاکهکهسی و کاتی بهرپرسان” دا ههیه. ئهم شێوازانه به زۆری له ژێر ناوی “بهرژهوهندی نهتهوهیی”دا بهڕێوه دهچن بهڵام بهداخهوه ههبوونی کهمایهتییهکان ئهخاته مهترسییهوه. ئاستی چهواشهکاری شێوازی کهیفی و تاکهکهسی بهرپرسان له وتار و کردهوهدا هێنده زۆر و لهبهرچاوه که دوژمنێکی دیار و ئاشکراو ناسنامهدار وهکوو ئیسراییل ئهخاته تهمهعهوه بۆ ئهوهی له سهر بنهمای ئهم کێشهیه له مووساد دا فایلی تایبهتی ڕووخاندنی کۆماری ئیسلامی ئێران به له بهرچاوگرتنی ناکۆکی و کێشه قهومییهکان ، کاری له سهر بکرێت! له درێژهی وتارهکهدا چهند نموونهی ئهم شێوازه دهخهینه بهرچاو.
جوغرافیای سروشتی، جوغرافیای سیاسی و بابهتێک به ناوی دوژمن!
له جوغرافیای سروشتی، جوغرافیای سیاسی و فهرههنگی و کۆمهڵایهتی ئێراندا، قهومی فارس، بوونێکی ناوهندی و سانتراڵی ههیه. فارسهکان ههم بۆ خۆیان له شوێنهوارهکانی ناوهندی ئێراندا دهژین و ههم ساڵههایه دهسهڵاتی سیاسی ئێرانیان بهدهستهوهیه ههر بۆیه فهرههنگ و ئهدهبیاتی فارسی خاوهن شێوازێک هێژمۆنی و سهردهستییه و به بۆنهی گهوهرهپیاوانی ئهدهبی و عیرفانی، ئهم سهردهستییهی بههێزتر بووه و به شێوهیهکی سروشتی فهرههنگی قهومی فارس سهردهست و زاڵه.
ئهم ناوهندیبوونه جوغرافیایی و سیاسییه، کاتێک که بابهت و بۆجوونێک به ناوی دوژمنسازی و دوژمن پهروهری دێنێته ئاراوه دهسکهوتی زۆر مهترسیداری لێ دهکهوێتهوه.له ڕواڵهتدا بۆ پتهوکردنی شوناسی نهتهوهیی بهڵام له ڕاستیدا بۆ پاراستنی بوونی خۆی،کهمایهتییهکان به دوژمن ناو دهبات.ئهم ڕوانینه جیاوازی نێوان قهوم و کهمایهتییهکان ئهکاته بیانووی مهوداگرتنی زۆرتر و ئهیانکاته یار و یاوهری دوژمنی بیانی و دهرهوهی وڵات.
سواربوون به سهر ئهسپهشێتی پڕۆژهی بهدوژمنزانین و دوژمنسازی، هاوڕێ لهگهڵ بۆچوونی ههڵه و چهواشهدا وههم دهکاته جێنشینی ڕاستی و حهقیقهت و بهشێک له نهتهوه له بهرامبهر بهشیکیتردا دهکاته دژبهر و دوژمن و به پارچهپارچهکردن و دابڕاندنیان، ئهم وههمه بهدی دێنێ که بهرژهوهندی ئێوه له ناکۆکبوون و ڕقهبهرایهتیدایه.له ئهنجامی ئهم پڕۆژهیهدا دوژمنی ناوهخۆ له وههمهوه دهبێته ڕاستی و ڕۆڵهکانی میللهت دهکاته دوژمن و ناوی دابهشکهر و پارچهکهر به سهریاندا داسهپێنێ. لیستهی درێژی حیزب و تاقمه دژبهرهکانی کۆماری ئیسلامی ئێران سهلمێنهری ئهم راستییهیه که ئاماژهمان پێ کرد. ئهوهشمان له بیر بێت که بهشێکی زۆر لهو حیزب و تاقمه دژبهرانه، سهردهمێک ڕهگ و دهماریان لهم ئاو و خاکهدا بووه.
ئهم کارانه له ئهنجامی خۆیدا بواری ئامادهبوونی دوژمنی ڕاستهقینهی بیانی خۆش دهکات و ئاوا دهبێت که داکۆکی کردن له سهر مافی ڕاستهقینهی قهومی ئهبێته داردهست و دوژمنی میژوویی وڵات واتا ئیسراییل خهیاڵی ئهوهی دهکهوێته سهر که تاکتیک و ئیستراتژی ڕووخانی ڕژیم له سهر بنهمای ناکۆکی و جیاوای قهومی و ئهتنیکی و ئایینی داڕێژی.
ڕوانینی سیاسی بۆ هێما فهرههنگییهکان
جیاوازی قهومی و ئایینی له ئێراندا دیاردهیهکی کۆمهڵایتی جوغرافیاتی سروشتییه بهڵام به داخهوه له جیاتی ڕوانینی ئاسایی و فهرههنگی له لایهن کاربهدهستانهوه ڕوانینی سیاسی لێ ئهکرێت. ئهم ڕوانینه سیاسییه به ههر جۆرێک بیت، چ هۆکاری بهههڵه تیگهیشتن له مێژوو بێت، چ هۆکاری لاوازی فکری سیاسهتمهداران و ڕۆشنبیران و ناوهندیبوونی هاوکاتی جوغرافیای سیاسی و سروشتی بهدی هێنابێت، بوونی خۆی به سهر بۆچوونهکانیتردا سهپاندووه.
ئهم ڕوانینه سیاسییه بۆ بابهتی قهومی و کهمایهتی، وای کردووه هێما فهرههنگی و کۆمهڵایهتییهکانیان وهکوو هێما و ماکی سیاسی چاوی لێ بکرێت و داکۆکی کردنیان له سهر سامانی چاندی و شوناسی فهرههنگی وهک کردهوهو چالاکی سیاسی بخریته بهر لێپرسینهوه. له ههمان کاتدا لهو لاوه چالاکه قهومی و ئهتنیکییهکان له ههڵهیهکی گهورهدا له بهرامبهر ڕهقیبێکی ناوهندیدا ڕادهوهستن و جل و بهرگی سیاسی به بهر مافه ڕهواکانیاندا دهپۆشن و وای لێ دێ که نیگا و سهرنجی دوژمنانی دهرهوه ڕاکێش دهکرێت.
بهڕیوهنهچوونی یاسای بنهڕهتی
بایهخ نهدان و خۆگێلکردن له یاسای بنهڕهتی،له بواری نهتهوهییدا چهوسێنهری و دیکتاتۆریهت بهدوای خۆیدا دێنێ و لهو شوێنانهشدا که پێوهندی به مافی گهلان و تاقم و دهسته و کهمایهتییهکانهوه ههیه، ئهبێته هۆی پێشێل کردنی بڕیاره بنهڕهتییهکانی کۆمهڵگا. کهمایهتی، بهرلهوهی دیاردهی بێ یاسایی ئاشکرا بێت و کۆمهڵگا تووشی زوڵم بێت، لهبهرخاتری وهلاوهنرانی بڕیاری کۆمهڵایهتی، تووشی ڕهنجی گهوره دهبێت.ههر بۆیه کهمایهتییهکان یهکهم دهسته و تاقمی کۆمهڵگان که دژ به بێیاسایی ههڵدهستن که چی له لایهن یاساوه به یاساشکێن و دژبهر و دوژمن دهناسێندرێن و بۆ جارێکیتر له دهرهنجامی بهڕێوهچوونی به کهیفی تاکهکهسی دهسهڵاتداران، دوو ئهوندهی تاقمهکانیتر زوڵمیان لێ دهچێ و دهچهوسێندرێنهوه.
ئهو کاربهدهستانهی دهوڵهت وا به ههر بیانوویهک له بهڕێوهبردنی یاسای بنهرهتیدا ڕاوهستان و مهعتهلی دێننه ئاراوه و خۆیان لهو پێویستیه دهدزنهوه، هاوکات له گهڵ پیشێلکردنی مافی ئهتنیکی و قهومیدا و به لاوهنانی ئهم بڕیاره کۆمهڵایهتییهدا ئهبنه هاورێی ئهو دوژمنانه وا خهون به ڕووخانی بنهڕهتی نیزامهوه دهبینن. خافڵبوون له مافی ئهتنیکی و قهومی، هێدی هێدی مهودای سیاسی و ئابووری و کۆمهڵایهتی زۆرترهوه ئهکات و هێماکانی خۆی له چوارچێوهی ههڵدان و گهشهسهندنی ناهاوسانی وڵات، ههژاری چینایهتی و بێ بهشی کهمایهتییهکان له دهسهڵاتدا ئاشکرا دهکات. دیاره ئهم شتهش تهنیا و تهنیا له بهر خاتری بهڕێوهنهچوونی یاسای بنهڕهتییه.
سهیر لهوهدایه بهرپرس و کاربهدهستی دهوڵهت و حکوومهت لهو شوێنانهدا وا داکۆکی له سهر پێویستی بهڕێوهچوونی یاسای بنهڕهتی دهکرێت، ئهگهر بابهتهکهی بهدڵ نهبێت، زۆر به هاسانی و ساکاری ئیمکان و هێزی ئهوهی ههیه ناوی چالاکی سیاسی و دژههێمنایهتی بخاته سهر ههوڵدانه ڕهواکان و هێمای چاندی و فهرههنگی وهکوو جل و بهرگ و مۆسیقا و زمان و ئهدهبیات، به ئامرازی ههڕهشه و مهترسی ناو ببات. لێرهدایه که بێ یاسایی سهقامگیر دهبێت و ههر ئهو دهولهته وا به پێی ئاماژهی ڕوون و ئاشکرای یاسای بنهڕهتی وهزیفه و ئهرکی پهروهرده و پشتیوانی زمانه زگماکییهکان پێی سپێردراوه، خۆی له ئهرکهکهی دهدزێتهوهو ئهو کهسانهش وا باسی زمانی زگماکی دهکهن به دوژمنی میللهت ناویان لێ دهبات گوشاریان دهخاته سهر.ههر بۆیهکهمایهتییهکان یهکهم تاقم و دهستهن وا بهردهوام به بیانووی ئاسایشی نهتهوهیی له مافهکانیان بی بهش دهکرێن.
چهند نموونهیهک له بهڕێوهنهچوونی یاسای بنهڕهتی سهبارهت به قهوم و کهمایهتییه ئایینی و مهزههبییهکان
ساڵههایه موسوڵمانانی سوننی دانیشتووی تاران، ویست و ئارهزووی ئهوهیان ههیه له تاران و له پایتهختی وڵاتدا خاوهن مزگهوتێک بن بۆ ئهوهی به پێی ئادابی مهزههبی خۆیان تاعهتی خۆیان بهڕێوه ببهن.دیاره ئهمه هیچ جۆره دژبهرایهتییهکی له گهڵ کۆماری ئیسلامی ئێراندا نییه و مافی ڕهوای خۆیانه.بهڵام به بیانووی تاکهکهسی و بۆجوونی دهرهوهی یاسا ئهم داخوازییه پشت گوێ دهخرێت.وهک بڵێی فهرامۆشیان کردبێت که ئیمه داعی دین و ئایینێکین که یهک سهر حهق و پاراستنی مافه. ئهم شته گهورهیی مهزههبی بهرزی تهشهییوع دهخاته ژێر پرسیار و بیانوو به دهستی دوژمنانهوه دهدات و له ڕیزی یهکهمیاندا گهورهترین دوژمنی ئیسلام و ئێران دهکهویته ههوا ههوهسی ڕووخاندنی نیزام.
ساڵههایه ئازهرییهکان و کوردهکان و کهمایهتییهکانیتر ئارهزووی بهڕێوهچوونی بڕگهی ژماره ۱۵ ی یاسای بنهڕهتییان ههیه بهڵام به داخهوه ئهم هیوا و ئاواته بهدی نههاتووه. ڕهنگه دادگایهک بتوانێ به پێی ئهم یاسا بنهرهتییه کاربهدهستانی دهوڵهت بخاته بهر جهزا و ڵێپرسینهوه له بهر خاتری کرداری نهککردنی ئهو ماددهیه. دیاره بهدیهاتنی ئهو ئاواته و کرداری بوونی ئهو بڕگهیه دهتوانێ رێگری پلانی دوژمنان بیت.
ئامانه تهنیا دوو نموونهن و وێنهی زۆر و بهڵگهی زۆر ههیه که نیشان ئهدهن کاربهدهستانی دهوڵهت به شێوهی خوازراو یان نهخوازراو، کایه به بهرژهوهندی نهتهوهییمان دهکهن. نووسهری ئهم وتاره جوان له بیری ماوه که وهختی خۆی سهید مستهفا تاجزاده له ڕۆژنامهی ” نشاط”دا به چهند وێنه لهم بابهتانه ئاماژهی کردبوو. ئهو لهو نووسراوهیهدا ئاماژهی بهوه کردبوو که شێوه ڕوانینی شاروومهندی دهرهجه دووههم بۆ کهمایهتییهکان، ههم له ئێراندا کێشه و ئاستهنگی سیاسی و کۆمهڵایهتی بهدیدێنێ، ههم ئهو وڵاتانه وا فارس و شیعهکان تیایاندا وهکوو کهمایهتین ، هان ئهدات به شێوهی نادادوهرانه ماماڵهیان له گهڵدا بکهن. به داخهوه کهس گوێی بۆ ئاماژه دڵسۆزانهکانی تاجزاده نهگرت و بهرژهوهندی تاقمی و دهوڵهتی هێنده بهرزتر له بهرژهوهندی نهتهوهیی ڕاگیرا که تاجزاده و زۆر کهسیتر بوون به دیلی بێ یاسایی و حوڕبوونی خۆیان.
ئهبێ چی بکرێت؟
لهناو وڵاتانی دراوسێی ئێراندا، تورکیا سهرهڕای ڕووبهڕووبوونهوهی مێژوویی ناڕاست له ڕابردوودا، لهم ساڵانهی دوایییهدا له بهرامبهر کێشه و ئاستهنگی قهومیدا ههنگاوی باشی ههڵگرتووه. کاربهدهستانی دهوڵهتی تورکیا سهرهڕای دژبهرایهتی پیاوانی لهشکری و فاشیستهکانی تورکیا،بهردهوام له پێوهندییهکانیان له گهڵ ئامریکا و ئوروپادا دانیان به کێشهی کورددا ناوهو له ڕیزی یهکهمدا دهوڵهتی ئهردۆغان، زۆر بوێرانه بۆ چارهسهری هاتوونهته مهیدانهوه.
وهک دهزانین له حکوومهتی سهددامدا تهنیا له یهک ژهنۆسایدی قهومی به ناوی ئهنفالدا ۱۸۲ههزار کورد بوون به قوربانی و تا ۲۰ سال بهر له ئێستا له تورکیادا کوردهکان به ناوی تورکی کێوی ناویان لی دهبرا. بهڵام به داخهوه ئێستا کار بهوی گهیشتووه که ئهبێ ههوڵدانی حکوومهتی نوێی ئهو دوو وڵاته له بهرامبهر مهسهلهی کورددا بکهین به وێنه و بمانهوێ سهرنجی بهرپرسانی لای خۆمان بۆ لای ئهو دوو وڵاته ڕاکێش بکهین.ئهوه له حاڵێکدایه که کۆماری ئیسلامی ئێران له کارنامهی خۆیدا وینه و نموونهی ڕهفتاری چاک له گهل کوردو قهومهکانیتریشی بووه. بیڵام ئهبێ ئێستا له بێری ئهوهدا بێت که ههر چۆنێک بێت ئاڵ و گۆڕهکانی ئهو وڵاتانه له سهر ههل و مهرجی ئێرهس کاریگهری دادهنێت
نووسهر ئهوهشی له بیره که تاجزاده بهر له ههڵبژاردنی دهههمی سهرۆک کۆماری له گفتگۆیهکدا ئاماژهی بهوه کردبوو که بهیان و لیدوانی مووسهوی سهبارهت به باسی قهومهکانی ئێران یهکیک له باشترین و ههمهلایهنهترین بهیانهکانه و تهنانهت ههمهلایهنهتر و بهربڵاوتر لهو بهیانهیه که پێشتر بۆ دوکتور موعین ئاماده کرابوو.
میرحسهین مووسهوی، لهو بهیانهدا له ئاماژهکردن به مافی یاسایی قهوم و کهماتییهکاندا وتبووی: ” لهبهرچاوگرتنی ماف و داخوازی کهمایهتی و قهومهکانی ئێران که له یاسای بنهڕهتیدا هاتووه، یهکگرتن و ئاسایشی نهتهوهییمان بههێز ئهکات.ئهمه هاوتهریبی بڕگهی ۱۹ی یاسای بنهرهتییه.ئهبێ جارێکیتر به سهر شێوازی بهڕێوهبردنی وڵاتدا ڕۆ بچینهوهو جێگا به گشت قهومهکان بدرێتو میللهتی ئێران له ههر قهوم و دهستهیک به پاڵپشتی ڕێنوێنییهکانی سوورهی (حجرات) هاوسان و هاوبهش بن”.
ئهڵبهت ئهندازیار مووسهوی ههر بهوه و رانهوهستا و سیاسهت و ئیستراتژی زۆری بۆ قهرهبووکردنهوهی ئهو زوڵمانه لهبهرچاو گرتبوو وا به سهر قهومهکانی ئێراندا چووه.بۆ وێنه:
-
«وڵامدانهوهی داخوازی یاسایی قهومهکان له چوارچێوهی یاسادا».
-
« پتهوکردنی متمانه، هاوبهشی و ڕهزامهندی له ناو قهومهکاندا به نیسبهتی حاکمیهتهوه، له ڕێگای دابهشکردنی دادوهرانهی سامان و ڕێز و دهسهڵاتهوه ».
-
« ههڵدان و گهشهپێدانی وڵات به شێوهی هاوسان و دادوهرانه له سهرتاسهری وڵات به تایبهت پێڕاگهیشتن و ئاوهدانکردنهوهی شوێنه سهرسنوورهکان و ناوچهکانی بن شهڕی ئێران و عێراق له باشوور و ڕۆژههڵاتی وڵاتدا».
-
« بهشدارکردنی ههموو قهوم و مهزههبی ناو ئێران له بڕیارگرتنی نهتهوهیی و بهیار زانینی قهومهکان و بڕوا کردن به دهوری ئهوان».
هیوادارین ڕۆژێک تهواوی ئهو هیوایانه وا مووسهوی و تاجزاده و گهورهپیاوانیتر و سهوزبڕواکانیتر سهبارهت به باسی نهتهوه و قهومهکانیتر ههیانه بهدی بێت. دیاره لهو ڕۆژهدا ددانی تهماحی دوژمنی زایۆنی دهکهندرێت و بۆ ههمیشه فڕک ئهدرێت و له سێبهری بهرخۆدانی بزاڤی خهڵک و زانیاری گشتیدا گهیشتن بهو ئاواته دوور نابێت.
چه کار خوبی! این میتواند یک شروع جدید باشد اگر واقعا جدی گرفته شود
هرچند نتونستم بخونم ولی چاب مقالات یا اخبار به زبانهای کردی و ترکی واقعا جای تحسین دارد! انشاالله سرآغاز جدیدی باشد
دست شما درد نکنه. گذاشتن مقالات و موضوعات به زبان قومیتها تاثیر بسیار زیادی در گستردگی جنبش سبز خواهد گذاشت
اول فکر کردم سایت به هم ریخته !
درود بر صلاح الدین ایوبی کسیکه از شدت غیرتمندی خنده را بر خود حرام کرده بود تا زمان آزادی قدس شریف
صلاح الدین ایوبی کسی بود که در مناطق غربی ایران دست به قتل عام مذهبی شیعیان زد.
به علاوه کسی که شادی رو بر خودش حرام میکنه ایمان نداره چون اسلام پیروان خود را به شادی دعوت میکند و آنها را از غم و اندوه باز میدارد. و طبق آیات قرآن مومنان غمگین نمیشوند :
بَلَى مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَلَا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَلَا هُمْ یحْزَنُونَ
آری، کسی که روی خود را تسلیم خدا کند و نیکوکار باشد، پاداش او نزد پروردگارش است؛ نه ترسی بر آنهاست و نه غمگین میشوند.
دوست عزیز از نگاه بسیاری از شرقشناسان صلاح الدین تنها شخصیت احترام برانگیز شرق به شمار می آید. برای درک گذشت و انسان دوستی ایشان می توانید به نحوه ی برخورد او در کسوت یک فاتح با صلیبیان مغلوب بنگرید.صلاح الدین هم عصر فاتحانی چون چنگیز و تیمور بود اما سیرت او یکسره با چنین افرادی متفاوت بود.
لطفا ادعایی نکنید که در اثباتش بمانید. شرق که هیچی همین ایران به تنهایی شخصیتهای بسیار بزرگتر و قابل احترامتر از یک جنگجوی کشورگشا داره. شخصیتهایی مثل فردوسی وابن سینا و حافظ که برای آنها روز بزرگداشت هم میگیرند. تا حالا کی شنیدید که کشورهای غربی برای صلاح الدین بزرگداشتبه پا کنند؟
…
زور سپاس کله مه
خوبه که مقالات به همه گویشها نوشته بشه خسته نباشید
وای خدایا! اول فکر کردم اکسپلوررم قاط زده و حروف را در هم نشان میده
عالی ولی به شرطی که مقطعی و احساسی نباشه !
که له مه هی هه مومانه . زور سپاس
بژر بزووتنه وی سه وز . بژی موسوی
ئه م نوسراوه تانه له بیرمان ناچیت . هیوه شه بیرتان نه چیت .
————-
بسیار عالی بود من به عنوان یه کرد این حرکت رو امیدی برای همبستگی ملی …میدانم .ضمنا صلاح الدین ایوبی مرد بزرگی بوده و حتی در کتاب ادبیات سال دوم دبیرستان نیز به این اشاره شده است و همگان در تاریخ به بزرگی از ان یاد کردهاند و همه میدانند که فاتح جنگهای صلیبی بوده نه جنگ های مذهبی و در اخر خواهشا مندم که بدون اگاهی از چیزی در مورد ان حرف نزنیم .
به نام خدا
سلام
من تو فارسی مشکل داشتم اینو چطور بخونم؟ به هر جهت کار جالبی بود.به قول فلاسفه من صرفا در مورد ساختار میتوانم نظر بدهم. اقدامی عملی در راستای حقوق ملت مندرج در قانون اساسی مبنی بر حرمت گذاشتن به قومیتهایی _که توسط دولت مورد بی احترامی و توسط صدا و سیما مورد تمسخر قرار میگیرند_ بود. ادامه بدهید. ما پیروزیم.
بسیار عالی است، به شرط اینکه این رویکرد مقطعی و تاکتیکی نباشد.
امیدوارم رهبران جنبش سبز و میر حسین موسوی باید به طور شفاف رویکردشان را در باره ی مسئله ملیتها اعلام کنند.
ئهوه روانگهیه ئهگهر به شێوهی بهردهوام و جیددی پێرهو بکرێ، دهتوانێ کۆتایی بهو بێ متمانهییه بێنێ که له نێوان کورد و ناوهنددا ریشهی داکوتاوه.
سهرکهوتوو بن
عالیه
جنبش وفعالیتهای فرهنگی وادبی باهرفشاروتدابیری،نه اینکه ازبین نرفت بلکه سراغازی هم برای دوباره زنده کردن اصالت، فرهنگ،هویت دربطن جامعه کرد شد.این حرکت انفعالی از طرفی دامنه دفاع از موجودیت این ملت را همراه با سمپاتی به سرتاسر جهان کشاند ومتاسفانه ازطرفی انارشیسم فارس را به اذهان نشاند.فارسها اصالت دیرینه و فاصلحوبین اخویکوم را هم ازاسلام داشتند،کاش اصالت این دو گزینه جریانی در خونشان داشت.به خود آیید بگذارید همه مان از این رنگینه قوم مللیتی لذت ببریم و با صفا پاکی نیت به بودن همدیگر افتخار کنیم وبه واژه های دشمن،دفاع،اعدام،جاسوس،توطعه احتیاجی حس نکنیم.بجای کشتن زبانهای همدیگررایاد بگیریم.این بهترین فعالیت وورزش ذهنی است تودرهمسایگی خود داری.
یک کرد که همتون رو دوست داره حتی تو جلادی که برادرم اینها رو گفت تو داخدارم کردی.سبز ببینید!
برادر/ خواهر کرد هموطنم
این مملکت همیشه از آن شما بوده و همیشه تاریخ هم از آن شما خواهد بود.
مادر کورش کرد بود، ماد بود و شماها اصیلترین ایرانیان هستید. هر روز عده بسیار زیادی از هموطنان شما در نقاط مختلف ایران، از ظلم و جوری که در سالها و قرون نسبت به شما روا داشته شده آگاهی بیشتری کسب کرده و خود را همدل و همراه شما مییابند. من خودم یکبار و برای مدت کوتاهی سنندج مریوان بودم و چقدر با برادران و خواهران کردم احساس صمیمیت و نزدیکی داشتم. برادر / خواهر کردم، چه زیبا گفتی:
به خود آیید بگذارید همه مان از این رنگینه قوم مللیتی لذت ببریم و با صفا پاکی نیت به بودن همدیگر افتخار کنیم وبه واژه های دشمن،دفاع،اعدام،جاسوس،توطعه احتیاجی حس نکنیم.بجای کشتن زبانهای همدیگررایاد بگیریم
به امید آن روز
منتظر
دوست من نگو فارس ها چنین کردند ما فارس هستیم و برای ما کرد ها و ترک ها و….همانقدر عزیزند که فارس ها ، ما زبان و لهجه و هنر قوم های ایرانی را همانقدر دوست داریم که زبان فارسی را دوست داریم . ما از این که تلاش کنیم تا زبان قوم های ایران را یاد بگیرم لذت می بریم . ما ایران را ایران می خواهیم ، ایرانی که کرد و ترک و گیلک و …..غیره نداشته باشد ایران ما نیست . آن چه بر سر این ملت آمده ظلمی است که بر همه ما رفته است اگر زبانی در کشور خوار شود میرث ملی ما خوار شده ست ما معتقدیم زبان و فرهنگ قوم ها میراث ملی همه ماست و سهم همه ما در همه آن ها یکی است اما من پارسی را پاس می دارم و تو کردی را و دیگری ترکی را و…. اگر پرچم نگهداری از زبان کردی از دست تو بیافتد شک نکن که منش برخواهم داشت چون میراث من است. نا برابری هایی که دولت ها در حق قوم ها روا داشتند پیوندی با پارس ها ندارد . عزیز دلم مگر همه دولت مردان ایران فارس هستند ؟
با اینکه کار خوبی بود ولی مایلم مواردی رو به اطلاع دوستان برسانم:
– اولا زبان ترکی یا عربی یا کردی زبان محلّی نیستند، اینرو یکبار برای همیشه بهتره برای همه روشن کنیم
– دوما مشکل اقوام غیر فارس در ایران نداشتن روزنامه یا رادیو به زبان خودشان نیست، آنچه میتواند اعتماد این اقوام رو در این مورد جلب کند انتشار گاه نامه یا اینطور کارهای مقطعی نیست. آنچه باید انجام شود رسمیّت یافتن زبانهای دیگر رایج در ایران است، پس خواهشمندم اینقدر به اصل ۱۵ قانون استناد نفرمائید. آنچه باعث تضمین حق تمام اقوام غیر فارس میشودتنها دادن حق تحصیل به زبان ترکی یا عربی نیست چرا که تا زمانی که زبان رسمیّت نداشته باشد تحصیل آکادمیک به آن زبان بیشتر به طنز شبیه است.
با عرض سلام خدمت همهی زحمتکشان سایت کلمه با ابراز خرسندی همانند یک کرد میخواهم که از شما سپاسگزاری کنم. امیدوارم که ادامه داشته باشد و محدود به یک مقاله و نوشته نباشد
agha chera nazare ma nemiyad inja?!!!
زمانی کوردی چەند شیرینە، لەهەر شوێنو جێگەیەک بڵاو بکرێتەوە، بەڵام ئومێد دەکەین ئەم هەنگاوە ببێتە مایەی بەدیهێنانی مافەکانی گەلەکەمان لەڕۆژهەڵاتی کوردستانو مەبەستی سیاسی لەپشت باسکردنی مافی گەلی کوردەوە نەبێت. هەر شەکاوە بێت ئاڵای بەرزی کوردستان… سەرکەوێ خەباتی بزاڤی رزگاریخوازی گەلەکەمان.
کشورهایی مثل بلژیک، کانادا و…که هیچ ادعای مقدس بودن و نمایندگی الله بودن در روی زمین هم ندارند، سالها است آنچنان مسایل قومی را به دمکراتیک ترین شیوه ممکن حل کرده اند که وقتی در چند سال پیش منطقه کوبک که فرانسوی زبان هستند در یک همه پرسی آزاد رای به ماندن در چهارچوب کشور کانادا دادند. این در حالی است که آنها می توانستند بصورتی بسیار آزادنه رای به تجزیه بدهند. تجزیه نشدند چونکه از همه حقوق اولیه انسانی که هموطنان انگلیسی زبان و دیگر اقوام خود از آن برخوردار بودند را دارند. پس دلیلی به تجزیه نبود و نیست. کردهای ترکیه در جدیدترن اقدام مدنی خود طرح خودمختاری دمکراتیک را میخواهند به پارلمان ترکیه ببرند. یعنی ترکیه، هر چند برعکس ایران و ایرانی، هیچگونه قرابتی با مثلا نژاد و فرهنگ کرد و کردستان ندارد، اما بعد از ۸۰ سال سرکوب و تحقیر و البته در جریان بودن یک جنگ تمام عیار بین ترکان و کردان، امروز هر دوی اینها تصمیم گرفته اند تا اسلحه ها را به زمین بگذارند و در عوض مسئله کرد را از راهی دمکراتیک حل بکنند. در ترکیه دیگر امروز نه تنها سخن آزادنه و بحث پیرامون راه حلهای مسئله ۲۵ میلیون انسان کرد تابو نیست، بلکه به مهمترین اجندای همه دولت و ملت شده است. حمل عکس اوجلان و حتی چریکها و مبارزین جانباخته کرد امروز در هیچ کجای ترکیه قدغن نیست. اما و برعکس در ایران مدعی پرخاله و دختر خاله بودن قوم کرد، برای نمونه حمل عکس دکتر…حتی در شهرهای کردنشین هم مساوی است با اتهام تجزیه طلبی و در نتیجه حکم های سنگین زندان ووو. …
قبل از هر چیز امیدوارم که نوشته من سانسور نشود و کلمه همانطور که ادعا می کند به آزادی بیان در چهار چوب حفظ احترام پایبند باشد.
هموطنان کردستانی.
لطفا با درایت مسائل را بررسی کنید و تاریخ را فراموش نکنید.
سوپاس
با سلام
کار بسیار ارزنده و قابل تحسین . از همین جا به تمام هموطن سبزم درود میفرستم .
یادمان باشد تاریکترین ساعت روز قبل از طلوع خورشید است .
ما ایرانیان فقط یک ملتیم ! ، و ان هم ملت ایران , فارغ از هرگونه گویش و رنگ .
آفرین که له مه
دست مریزاد ما که نفهمیدیم چی نوشتی اما اگر همچنان در این کار پایدار باشی ما هم آهسته آهسته کردی را یاد می گیریم . به باور من فرهنگ ایرانی برآید فرهنگ قوم های ایرانی است و ما با یاد گرفتن زبان های مختلف خودمان ، در واقع فرهنگ خودمان را بهتر می شناسیم. ادامه دهید و ترجمه هم نکنید ما خواهیم آموخت
سلام و دست مریزاد به دست اندرکاران سایت کلمه،ضمن سپاسگزاری و تشکر از این حرکت نسبتا خوب این سایت باید نکاتی را به عنوان ۱ کرد ایرانی آزادیخواه به عرض این دوستان گرامی، دوستداران و رهبران جنبش سبز برسانم:۱- تا زمانیکه رهبران این جنبش به احزاب کردی … که در دل و جان مردم کرد جای دارند به چشم ضد انقلاب ، نوکر بیگانه و تجزیه طلب نگاه کنند جایی در دل مردم کردستان و پشتیبانی برای جنبش سبز نخواهند داشت. ۲- تا زمانی که به رهبران تاریخی و دمکراتیخواه این مردم، … احترام نگذارند مردم کردستان به این جنبش روی نخواهند آورد. ۳-رهبران این جنبش و مردم عزیز ایران باید بدانند قبل از اینکه شماها سبز باشید کردها از ۳۰ سال پیش خواهان اجرایی شدن آرمان و برنامه های جنبش سبز بودند که متاسفانه گوش شنوائی از طرف حاکمیت نبوده به این نداها گوش دهد.۴.امیدوارم که این عملتون تاکتیکی جهت فریب ملت کرد نباشد و قلبا و از روی باور عمیق به رنگارنگ بودن فرهنگ غنی ایرانیها باشد ،چون در غیر این صورت نه تنها ثمری برای جنبش سبز نخواهد داشت بلکه بزرگترین ضربه را هم به این جنبش خواهد زد.۵-خواهشمند است این موضوع ملت و قوم را برای همیشه در این جنبش حل کنید ،چون اگر فارس ملت باشد کرد ،ترک و بلوچ هم ملتند ،اگر کرد ،ترک و بلوچ قوم باشند ،فارس هم قوم هست، با تشکر و به امید پیشرفت روز افزونه جنبش سبز جهت رسیدن به حکومتی آزاد ،دمکرات و انسانی
هر بژی ایران
بژی کوردستان
بژی مووسه وی
(تا پا به فرودگاه میگذارم تنم میلرزد، فقط به خاطر اینکه کرد هستم).
مهران عزیز، درست است ایران مال ایرانیهاست ولی ایران با من است پیش من است در یمن است. کردها چه در دوران شاه چه در این دوران قوربانی سیاست محوریت و اولویت قرار گرفتن زبان فارسی(پارسی،پارتی که حتی این اسم را هم مادها(کردها) بر شما گذاشتند) شدند.این محوریت تنها در زبان خلاصه نشد.اقتصاد،دین،مکان را هم یدک و هر یک از اینها را در قالب قانون به من کرد تحمیل کردند.با نزدیک شدن و انتقاد هر یک از این گزینه ها به دارم میکشد. چون پارس نیستم، اسنا عشری نیستم حق مدیریت حساس را ندارم. متاسفانه اطلاع رسانی هم اینقدر محدود است که حتی عزیزان پارس هم اطلاع ندارند چه بر کردها تحمیل کرده اند.
اگر کرد پشتوانه تو وتو پشتوانه کرد یا هر یک از قومیتهای ایرانی به این واقعیت اموزنده بودند،جلاد هم بدون اینکه احتیاج به جلادی داشته باشد به ارزوهایش میرسید. دمکراسی و قبول متقابل تنها با اموزش قابل هضم است. (این ها رو نه صهیونیزم نه استعمار به من تلقین کرد). بلکه اگر ما رو با هم دید بیشتر از ما حساب خواهد برد. ایران را دوست دارم چون تنها نیستم،رنگ پارس ، اذری،ترکمان، عرب، بلوچ،…. همیشه بهار را در ذهنم تداعی میکند. همتون رو دوست دارم!
با سلام به عقیده من ما کردها و دیگر ایرانیهای هم وطن باید این را فراموش نکنیم که حق آن داشت این ملت و کشور با فرهنگ چند هزاره اش پرچم دار نظام فدرالی در دنیا می بود نه اینکه با نهایت تاسف حتی ده ها سال بعد از پیاده شدن نظام فدرالی در کشورهای بزرگ و قدرتمند دنیا هنوز به خود نیامده و نمی خواهد اثرات مثبت یک نظام فدرال را بر اقتصاد – همبستگی و پیشرفت یک کشور ببیند. آیا روسیه که ابر قدرت نظامی در دنیا بود نمی توانست با فشار نظامی از فدرال شدن کشورش جلوگیری کند؟ قطعا می توانست اما افرادی لایق و با خرد در دولتهای روسیه – آلمان -آمریکا- انگلیس و …. خوب و به روشنی دیدند که فدرال شدن کشورشان گامی بزرگ در پیشرفت کشور و حتی اتحاد کشورشان است.
کردها چه در ایران و چه در هر کشور دیگری هیچگاه لحظه ای از تلاش برای رسیدن به حق خود باز نایستاده اند و نخواهند ایستاد چون این در خون و رگ آنها جریان دارد- مقابله با این حس آزادیخواهی از جانب هر دولت و ملتی با شکست روبرو خواهد شد. امید وارم ایران آخرین کشوری نباشد که حق کردها را به رسمیت بشناسد که اگر چنین شود باز هم فرهنگ چند هزاره ایرانی زیر سوال خواهد رفت .
آنهائی که با تاریخ آشنا هستند خوب می دانند که مادها اولین ملتی بودند که به ایران پای گذاشتند و سالها بعد از حظور ملتهای دیگر اعم از فارس (پارتها) استقبال کردند. جدای از اینها مقاومت سخت کردها در طول جنگ ۸ ساله با عراق و حفظ وجب به وجب خاک پاک ایران در مناطق مرزی کردستان و برعکس زبان شیرین فارسی تاثیر ناپذیر بودن زبان کردی از زبانهای بیگانه همچون عربی را می توان نشان اصیل و غنی بودن ملت کرد و فرهنگ کرد ایرانی دانست. بیائید دست در دست یکدیگر حظور خود در سده ۲۱ را ببینیم و به وظیفه خود عمل کنیم که ۱ روز دیرتر این حقیقت را ببینیم ۱ روز بیشتر به خود و کشورمان ضربه زده ایم.
سلام اولسون سیزعزیز زحمت چکن لره
چوخ سوینیرم کی بو شانلی ایشی گوروب و گورسدینیز کی هامی بیلنیزه موهیم دی.
آرزی ادیرم بو ایشین ایدامه سی اولوپ و هر دیله گوزوز اولسون.
تورک ، کورد ، عرب ، بلوچ ، گیلک هامی سی ایرانی دیلار ….
فقط کاش ترجومه لرینده گویاسیز کی بقیه دوشونسون لر و ایستفاده ادسینلر.
ترجمه:
سلام بر بر شما عزیزان زحمتکش
خیلی خوشحال شدم که این کار با ارزش رو انجام دادین و نشون دادین که همه براتون مهم هستن.
آرزو می کنم این کارتون ادامه داشته باشه و به همه زبونا توجه کنین.
ترک ، کرد ، عرب ، بلوچ ، گیلک همه ایرانی هستن….
فقط ای کاش ترجمه هاشون رو هم بگذارید تا بقیه بفهمن و استفاده کنن.
آفرین کلمه و آفرین میرحسین
این راه رو ادامه بدید تا کسانیکه از اختلاف قومیتی چه در داخل و چه در خارج سود می برند شکست بخورند
این کار رو برای تمام قومیتها مثل تر کها بلوچها و عربها و .. انجام دهید
با تشکر
عزیزان کلمه ایرانیان احتیاج به این آموزه هایی دارند که حتی شما هم سانسورشان می کنید.جا بدهید کردها روی موضوعات ریشه ای با دیگر هموطنانشان مناقشه کنند. پروسه تفاهم، اموزش و زمان می خواهد.رشد دمکراسی از طریق مطبوعات در کردستان پیشینه ای دیرینه تری دارد. هر کردی در هرجای جای گردون حتی دهاتها، گزینه همزیستی،برابری را سالهاست پختشان کرده. جا بدهید موانع قانونی به چالش کشیده شوند.باور کنید یک رئیس جمهور کرد حتی بیشتر از یک پارس مدافع ایران خواهد بود.سبز ببینید. یک کرد
مهران عزیز، درست است ایران مال ایرانیهاست ولی ایران با من است پیش من است در یمن است. کردها چه در دوران شاه چه در این دوران قوربانی سیاست محوریت و اولویت قرار گرفتن زبان فارسی(پارسی،پارتی که حتی این اسم را هم مادها(کردها) بر شما گذاشتند) شدند.این محوریت تنها در زبان خلاصه نشد.اقتصاد،دین،مکان را هم یدک و هر یک از اینها را در قالب قانون به من کرد تحمیل کردند.با نزدیک شدن و انتقاد هر یک از این گزینه ها به دارم میکشد. چون پارس نیستم، اسنا عشری نیستم حق مدیریت حساس را ندارم. متاسفانه اطلاع رسانی هم اینقدر محدود است که حتی عزیزان پارس هم اطلاع ندارند چه بر کردها تحمیل کرده اند. سبز ببینید. یک کرد
با سلام
مسئولین محترم مطمین باشید ما این اقدام را آغازی در راه دموکراسی در ایران می دانیم و خوشحالیم که این دموکراسی به دست جنبش سبز(جنبش دموکراسی) اتفاق افتاد و ما (ملت کرد) بارها نشان داده ایم که پشت سر جنبشی هستیم که به فکر دموکراسی ،آزادی و آبادانی ایران عزیز است ما در انتخابات گذشته طرفداری خودمان را از شما را اعلام کردیم ولی متاسفانه آرای ما مثل بقیه ایرانیان عزیز نادیده گرفته شد .
“امیدوارم ارایه اخبار و دیدگاهها به زبان های مختلف از جمله کردی تحت شرایط خاص نباشد و پیوسته باشد .”
به امید پیروزی دموکراسی