هنوز طرح هدفمندسازی شروع نشده، نان گران شد

چکیده :ابهام پيرامون اصلاح قيمت نان و تاكيد وزير بازرگاني بر انجام اين كار در سال جاري در حالي است كه در شهرهايي مثل گرگان و گنبد حدود دو برابر شد و 100 درصد رشد قيمت داشته است. اين تغيير نرخ در حالي صورت گرفت كه چند روز تا آغاز رسمي اجراي طرح هدفمندكردن يارانه‌ها باقي مانده است....

روزنامه فرهیختگان در گزارشی از دو برابر شدن قیمت نان در برخی مناطق کشور از جمله شهرهای گرگان و گنبد خبر داد و از قول رئیس هیات‌مدیره نان‌های صنعتی کشور نیز هشدار داد که: «در صورت حذف تدریجی یارانه نان شاهد تعطیلی بسیاری از واحد‌های نان صنعتی و تبدیل آنها به شیرینی‌فروشی خواهیم بود.»

در این گزارش آمده است: چندی پیش معاون وزیر بازرگانی از ارسال نامه‌ای به احمدی نژاد مبنی‌بر حذف یکباره یارانه نان خبر داد که در آن به تجربه واحد‌های آزادپز اشاره و هدفمندسازی آرد به عنوان عامل مهمی برای ارتقای کیفیت نان و استفاده بهینه آن عنوان شده بود. بنابراین به دنبال آزادسازی نانوایی‌های سنتی بیش از سه هزار واحد آزادپز در تهران راه‌اندازی شده و تعداد واحد‌های فعال در این بخش به ۱۰ هزار واحد افزایش پیدا کرد. این در حالی است که عمده آرد مصرفی این بخش از کانال‌های غیررسمی تامین می‌شود یعنی دردسر‌ها همچنان به جای خود باقی است.

با تمامی این برآورد‌ها، هنوز درخصوص هدفمندی یارانه آرد در سال ۸۹ ابهام وجود دارد، برخی مسوولان بر این باورند که در یک مرحله از بحث یارانه آرد و نان خارج شویم، چون خروج چندمرحله‌ای باعث ایجاد شوک‌های متعدد در بازار می‌شود و از سویی حذف یکباره یارانه آرد و نان به نفع مردم است که البته گفته شده این پیشنهاد با استقبال فعالان بخش نان کشور روبه‌رو شده است چرا که به اعتقاد آنان با آزادسازی یارانه آرد نه‌تنها کیفیت نان افزایش خواهد یافت بلکه قیمت نیز رشدی نخواهد داشت و نظریه دوم این بود که اگر طبق مصوبه مجلس همان ۴۰ هزار میلیارد یارانه مصوب شود ۳۰ تا ۴۰ درصد قیمت‌ها افزایش پیدا کند.

وزیر بازرگانی درخصوص قیمت‌گذاری نان در زمان اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها می‌گوید: دولت در زمان اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها آرد مورد نیاز نانوایان را به صورت تک‌نرخی عرضه می‌کند. وی نرخ جهانی را مبنای محاسبه قیمت آرد در زمان اجرای هدفمندکردن یارانه‌ها اعلام کرده است. به گفته غضنفری، قیمت هر قرص نان با اجرای تک‌نرخی کردن آن ۲۵۰ تومان پیش‌بینی می‌شود.

اما وی تصریح نکرده است که ۲۵۰ تومان شامل چه نان‌هایی با چه وزنی می‌شود؟ وی می‌گوید: هم‌اکنون قیمت آرد یارانه‌ای حدود ۷۵ ریال و قیمت آرد برای آزادپزها ۴۵۰ تومان است. بنابراین قیمتی که تصور می‌کنیم بعد از هدفمندکردن یارانه‌ها اجرایی شود، بین دو قیمت مذکور خواهد بود.

به استقبال افزایش قیمت‌ها

ابهام پیرامون اصلاح قیمت نان و تاکید وزیر بازرگانی بر انجام این کار در سال جاری در حالی است که در شهرهایی مثل گرگان و گنبد حدود دو برابر شد و ۱۰۰ درصد رشد قیمت داشته است. این تغییر نرخ در حالی صورت گرفت که چند روز تا آغاز رسمی اجرای طرح هدفمندکردن یارانه‌ها باقی مانده است. بنابراین این شبهه را در اذهان شهروندان ایجاد کرده که این فرآیند، مقدمات اجرای هدفمند کردن یارانه‌هاست.

از یک طرف رئیس اتحادیه نانوایان تهران می‌گوید: «با اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها قیمت نان سنتی افزایش پیدا می‌کند اما هنوز هیچ‌گونه قیمت‌گذاری‌ای در این خصوص صورت نگرفته است» و از طرف دیگر افزایش نرخ نان در شهرستان‌ها از اجرای این طرح در کلانشهری مثل تهران پیشی گرفته و نه‌تنها منتظر اعمال‌نظر‌های مسوولان نمانده بلکه سیر صعودی خودخواسته را دنبال کرده است.

وزیر بازرگانی در بیانات خود اظهار داشت: در طرحی که وزارت بازرگانی برای کارگروه تحول اقتصادی ارائه کرده، آمده است، گندم با قیمت‌های جهانی در اختیار کارخانه‌های آرد قرار بگیرد و آنها با یک قیمت عادلانه آن را به نانوا بدهند و نان هم براساس قیمت‌های جدید آرد عرضه شود. این در حالی است که نرخ نان بربری در نانوایی‌های برخی شهرهای گلستان ازجمله گرگان و گنبد، از ۵۰۰ ریال به هزار ریال به ازای هر قرص نان افزایش یافته است. قیمت هر قرص نان لواش از ۳۵۰ ریال به ۴۰۰ ریال افزایش یافت و وزن چانه هر قرص نان بربری نیز از ۴۰۰ گرم به ۴۳۰ گرم افزایش یافت و وزن چانه هر قرص نان لواش نیز همان ۲۱۰ گرم باقی مانده است.

دست‌اندرکاران این طرح باید در نظر بگیرند بر اساس قانون هدفمندشدن یارانه‌ها، دولت موظف است یارانه آرد و نان را به میزانی که در لایحه بودجه سالیانه مشخص می‌شود ‌با روش‌های مناسب در اختیار مصرف‌کنندگان متقاضی قرار دهد. همچنین سرانه یارانه نان ‌روستاییان و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر و اقشار آسیب‌پذیر در سایر شهرها به ‌تشخیص دولت حداقل ۵۰ درصد بیشتر از متوسط یارانه سرانه خواهد بود. علاوه‌برآن دولت موظف است سیاست‌های تشویقی و حمایتی لازم را برای ایجاد و گسترش واحدهای تولید نان صنعتی و نیز کمک به جبران خسارت واحدهای تولید آرد و نان که در اجرای قانون هدفمندی یارانه ادامه فعالیت آنها با مشکل مواجه می‌شود اتخاذ کند.

۱۲ هزار تن نان صنعتی با کدام کارخانه

باید خاطرنشان کرد در ایران چهار کارخانه نان صنعتی به نام‌های سنان با ظرفیت ۵۰ تن، اومت با ظرفیت ۵۰ تن، حور آذر با ظرفیت ۳۰ تن و امیرنان مازندران با ظرفیت ۳۰ تن وجود دارد. این در حالی است که هدف تولید ۱۲ هزار تن در سال است. با این وجود فقط چهار تا پنج درصد از ظرفیت نان کشور به نان حجیم و صنعتی اختصاص دارد که در مقایسه با رقم ۹۶ درصد بخش سنتی رقم بسیار ناچیزی است و ایجاد رقابت بین این دو بخش بدون ایجاد شرایط مساوی در عمل غیرممکن است.

در این میان تبدیل برخی واحد‌های نان صنعتی به تولید محصولات دیگر را می‌توان از پیامد‌های مدیریت نادرست این بخش عنوان کرد. طوری که به گفته مجید قهرمانان رئیس هیات‌مدیره نان‌های صنعتی کشور، «در صورت حذف تدریجی یارانه نان شاهد تعطیلی بسیاری از واحد‌های نان صنعتی و تبدیل آنها به شیرینی‌فروشی خواهیم بود.» بنابراین امید می‌رود با تدابیر مسوولان در بحث نان صنعتی، این ظرفیت بیشتر شود.

سوالات متعددی پیرامون سرنوشت نان وجود دارد؛ اینکه آیا به‌واقع اختصاص یارانه به بخش آرد و نان، موجب نارضایتی نانوایان و مردم می‌شود؟ آیا دولت می‌تواند وضعیت موجود پرداخت یارانه‌ها را به‌گونه‌ای تغییر دهد که مردم خود یارانه‌های دریافتی را مدیریت کنند؟

پاسخ به این سوالات به زمان و به چگونگی اجرای هدفمندی یارانه از سوی دولت بستگی دارد و چه‌بسا صبر صنف نان و بلاتکلیفی مردم نگران را می‌طلبد.