جمعیت بیکاران کشور؛ یک قدم تا ۵ میلیون نفر
چکیده :اگر نسبت 41 درصدی جمعیت فعال در پایان سال 1384 را به عنوان شاخص بپذیریم، نرخ بیکاری در پایان بهار 89 به 18.73 درصد خواهد رسید/ فقط 59 هزار و 982 شغل به مشاغل موجود در پایان سال 1384 افزوده شده...
بررسی گزارشهای مرکز آمار ایران نشان میدهد که در سالهای گذشته و با وجود کمشماری جمعیت فعال ایران، نرخ بیکاری ایران روند صعودی به خود گرفته و این رشد بهخصوص در بین جوانان ۱۵ تا ۲۴ سال، افزایش چشمگیرتری داشته است.
به گزارش ایلنا، نتیجه بررسیهای انجام شده از سوی کارشناسان اقتصادی نشان میدهد که اعلام کاهش نرخ بیکاری در سالهای اخیر به دلیل خارج ماندن بخش قابل توجهی از بیکاران از شمول “جمعیت فعال” و در نتیجه از شمول بیکاران بوده است. با توجه به ویژگی ترکیب جمعیتی کشور و نیز با توجه به اینکه جمعیت فعال کشور در سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵ به طور متوسط به میزان ۴ درصد در سال افزایش یافته است و بالاخره با در نظر گرفتن برآوردهای برنامه چهارم توسعه اقتصادی کشور، باید در چند سال گذشته سالیانه ۷۰۰ هزار نفر به جمعیت فعال در کشور اضافه شده باشد که نگاهی به آمار مرکز آمار، نشان میدهد که این موضوع هیچ محلی از اعراب نداشته است.
مرور گزارشهای مرکز آمار ایران نشان میدهد که در سال ۱۳۸۴جمعیت فعال ایران ۲۳میلیون و ۲۹۳هزار و ۴۴۵تفر با نرخ بیکاری ۱۱.۵درصد اعلام شده بود. در سال ۱۳۸۵جمعیت فعال برابر با ۲۳ میلیون و ۴۸۴ هزار و ۶۸ نفر با نرخ بیکاری ۱۱.۳درصد اعلام شد. به عبارتی تنها ۱۹۰ هزار و ۶۲۳ به آمار جمعیت فعال سال ۱۳۸۵ اضافه شده بود. در سال ۱۳۸۶جمعیت فعال ایران مطابق آمار مرکز آمار ایران به ۲۳ میلیون و ۵۷۸ هزار و ۷۱۵ نفر رسید که نشان میداد تنها ۹۴ هزار و ۶۴۷ نفر به این آمار اضافه شده است.
سال ۱۳۸۷؛ جمعیت فعال کم میشود!
این روند در سال بعد شاهد رویداد حیرتآوری بود و برای اولین بار جمعیت فعال ایران کاهش یافت. مطابق گزارش مرکز آمار، جمعیت فعال ایران در سال ۱۳۸۷ به ۲۲ میلیون و ۸۹۲ هزار و ۴۸۹ نفر تقلیل یافت که نشان میداد در یک سال منتهی به پایان سال ۱۳۸۷، ۶۸۶ هزار و ۲۲۶ نفر از جمعیت فعال ایران کم شده بود.
امری که اعتراض فراوان کارشناسان و فعالان افقتصادی را به همراه داشت و بسیاری آن را به نزدیک شدن به موسم انتخابات ریاست جمهوری مرتبط خواندند.
در سال ۱۳۸۸ این روند تا حدودی تصحیح شد. جمعیت فعال ایران با قریب به یک میلیون نفر افزایش به ۲۳ میلیون و ۸۴۰ هزار و ۶۷۶ نفر رسید و در بهار سال ۱۳۸۹ نیز روند تصحیح آمار مربوط به جمعیت فعال ادامه یافت و این رقم به ۲۴ میلیون و ۲۰۴ هزار و ۲۰۱ نفر رسید.
کمشماری هم به داد نرخ بیکاری نرسید
بررسی نرخ جمعیت فعال از پایان سال ۱۳۸۴ تا ابتدای تابستان سال جاری نشان میدهد که جمعیت فعال ایران در این سالها معادل ۹۱۰هزار و ۷۵۶ نفر افزایش داشته است. این در حالی است که مطابق با پیشبینیهای برنامه چهارم توسعه این رقم با افزایش ۷۰۰ هزار نفری در هر سال، باید ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر بیشتر میشد.
البته گزارشهای مرکز آمار این موضوع را تایید میکند. نسبت جمعیت فعال ایران به کل جمعیت بالای ۱۰ سال از رقم ۴۱ درصدی در سال ۱۳۸۴ به رقم ۳۹ درصدی در پایان بهار سال ۱۳۸۹ رسیده است. این در حالی است که نه فقط نرخ بیکاری در کشور کاهش نیافته است بلکه رقم بیکاری از ۱۱.۳ درصد در پایان سال ۱۳۸۴ به ۱۴.۶ درصد در ابتدای تابستان ۱۳۸۹ رسیده است.
نکته کلیدی دیگر در آمارهای مرکز آمار این است که مطابق جداول این مرکز، جمعیت بالاتر از ۱۰ سال ایران در سالهای مورد اشاره حدود ۵ میلیون و ۲۴۸ هزار و ۷۷۳ نفر افزوده شده است که رشدی معادل ۹.۲۳ درصدی نسبت به سال ماخذ ۱۳۸۴ نشان میدهد با این حال، جمعیت فعال ایران نسبت به سال ۱۳۸۴ تنها حدود ۳.۹ درصد رشد داشته است.
در سالهای مورد اشاره به ترتیب نسبت جمعیت فعال به کل جمعیت و نرخ بیکاری در سال ۱۳۸۴ برابر ۴۱ و ۱۱.۵ درصد، در سال ۱۳۸۵ معادل ۴۰.۴ و ۱۱.۳ درصد، در سال ۱۳۸۶ برابر ۳۹.۸ و ۱۰.۵ درصد، در سال ۱۳۸۷ معادل ۳۸ و ۱۰.۴ درصد، در سال ۱۳۸۸ برابر ۳۸.۹ و ۱۱.۹ درصد و در پایان بهار سال ۱۳۸۹ معادل ۳۹ و ۱۴.۶ درصد گزارش شده است.
بیکاری بالای ۱۸ درصد است
اگر نسبت ۴۱ درصدی جمعیت فعال به کل جمعیت بالای ۱۰ سال در پایان سال ۱۳۸۴ را به عنوان شاخصی برای حرکت و مبدا بپذیریم، نرخ بیکاری در سال ۸۵ برابر ۱۲.۵۵درصد، در سال ۸۶ معادل ۱۳.۱۶درصد، در سال ۸۷ حدود ۱۷ درصد، در سال ۸۸ تقریبا ۱۶.۴۲ درصد و در پایان بهار ۸۹ با جمعیتی حدود ۴ میلیون و ۷۶۷ هزار بیکار به ۱۸.۷۳ درصد خواهد رسید. البته این آمار چندان غیرمترقبه نیست چرا که در شرایطی که بیش از ۵ میلیون نفر به جمعیت بالاتر از ۱۰ سال ایران در سالهای مورد اشاره افزوده شده است، فقط ۵۹ هزار و ۹۸۲ شغل به مشاغل موجود در پایان سال ۱۳۸۴ افزوده شده است. ضمن اینکه باید اشاره کرد که از سال ۱۳۸۴ شاخص بیکاری در کشور دستخوش تحول بنیادینی شد و شاغل از کسی که ۲ روز در هفته کار دارد، به کسی که در هفته ۱ ساعت کار کند تقلیل یافت، ولی با این حال نه تنها گرهی از مشکلات بیکاری باز نشد بلکه این روند بدتر و بدتر شد.
با این وجود آنچه به این نرخ بیکاری ابعاد نگرانکنندهتری میبخشد مربوط به نرخ بیکاری جوانان است. بر اساس گزارشهای بانک جهانی، در سالهای اخیر حدود ۷۰ درصد جمعیت ایران زیر ۳۵ سال سن دارند. مرکز آمار ایران میزان بیکاری جوانان را ۲۹.۶ درصد اعلام کرده که بیش از دو برابر نرخ متوسط بیکاری اعلام شده از سوی مرکز آمار است.
کارشناسان اقتصادی بر این باورند که ایران برای غلبه بر مشکل بیکاری، نیازمند رشد اقتصادی بالای ۸ درصد است و این درحالی است که در طول سالهای گذشته متوسط رشد اقتصادی کمتر از ۳ تا ۵ درصد گزارش شده است که بیش از فعالیتهای مولد اقتصادی، مرهون قیمتهای بالای نفت بوده است.
نکاتی چند در رابطه با میزان بیکاری در کشور .
معتقدم ، امروزه درموردمسئله ای همچون بیکاری رسانه ها وظیفه بسیار مهمی دارند . باید بیش از اینکه فقط به کم نمائی ان اشاره کرد ، در حد امکان بامطرح نمودن مداوم ان به طرح اصولی وواقعی ان کمک نمود . بنابراین از جنبش سبز نیز انتظار میرود با مطرح نمودن مداوم این مقوله به اشنائی مشخص تر مردم با اشتغال که یکی ازمطالبات اساسی مردم است یاری رساند .
در این موردمرکز امار ایران بااستناد به برداشت های بعضا” مصلحتی وحتی من درآوردی ، امار را انطور که صلاح میداند نشان میدهد . برای روشن شدن این مسئله ، ابتدا میباید روش مواجه شدن با مقوله کار وبیکاری را به بحث گزارد . همانطور که میدانیم درهر جامعه بخشی از جمعیت ، نیروی کار بالقوه ان محسوب میشوند . این نیروی کار معمولا” درصد مشخصی از کل جمعیت هستند. روال کاربراین اساس است که درصدی معین ازکل جمعیت کشور- نه اینکه فرضا” از دهسال به بالا ویا فلان سال به پائین! وغیره بصورت نیروی کار بالقوه به حساب اید . در کشورهای صنعتی فرضا” در اروپا ویا امریکا این در صد مشخص ود ر حد پنجاه تا پنجاه ودو سه در صد کل جمعیت کشور است . حال اگردر کشوری این در صد کمتراز میزان فوق مثلا” ، ۳۰ تا ۴۰ در صد عنوان شود وبرای ان استدلالهای فرهنگی وسنتی وامثالهم بیاوریم انرا نمیتوان جز ترفندی برای امکان کمتر جلوه دادن میزان بیکاری دانست . امادر کشورهای صنعتی غرب این در صد تقریبا” یکسان است . علاوه بر ان تعریف شاغل وغیرشال نیز سرهم بندی شده ومن در اوردی نیست . در اکثر این کشورها امروزه تا اندازه ای به استثنای ایالات متحده که دراین زمینه با کم نمائی های عمدی مواجه است در سایر کشورها شاغل وغیر شاغل باتعریف مشخص وثبت شده اند وجائی برای تعریف مسخره مشغولیت یک ساعت در هفته نمی ماند . بعنوان مثال اگر جمعیت ایلات متحده را حدود ۳۰۰ ملیون در نظر بگیریم ، پنجاه ودو سه در صد ان ویا کمی بیش از ۱۵۰ تا ۱۵۵ میلیون نفر نیروی کار بالقوه ان کشوراست. اکنون هنگامی که میگویند در امریکا هم اکنون بیکاری با امار رسمی %۱۰.۲ است . وبا براورد های غیر رسم حدود% ۲۰ است . یعنی با اماررسمی امریکا، هم اکنون قریب ۱۶ ملیون و با بر اوردهای غیر رسمی ۳۰ ملیون ، بیکار دارد . نمونه دیگر کشورالمان : در کشور المان که تقریبا کل نیروی کار ثبت شده است ؛ ونیروی کارغیرمجاز ( معروف به سیاه اغلب لهستانی وسایر کشورهای بلوک شرق سابق ) احتملا” حدود ۱ملیون نفر است . ولی بهر حال بیکاران مجاز کاملا” ثبت شده اند . اگراکنون تعداد بیکاران المان رامورد توجه قرار دهیم : درکشورالمان هم که امروزه قریب به ۸۵ ملیون جمعیت دارد تعداد نیروی کار بالقوه اش حدود چهل وسه تا چهار میلیون خواهد شد. که همام اکنون حدود % ۱۰ ان بیکار است ، وبدین ترتیب تعداد بیکاران در المان کمی بیش از ۴ ملیون نفر خواهد شد . اما در کشور ایران اگر بخواهیم نیروی کار بالقوه ی انرا بهمان نسبت حساب کنیم- که در واقع باید چنین حساب کرد ! – چون در سایر امور هم ما خود را مرتبا” با انها مقایسه میکنیم ! پس نیروی کار بالقوه ایران با جمعیت حدود از ۷۵ ملیون کمی بیش از ۳۸ ملیون خواهد شد . علاوه بران باید توجه داشت برخلاف کشو رهای پیشرفته در کشور ما بخش مهمی از شاغلان ویا نیروی کاری که شاغل خوانده میشوند را : اشتغال کاذب وبیکاری پنهان ، تشکیل میدهند ؛ که در یک بررسی وارزیابی منصافانه انها راهم باید جزء بیکاران بحساب اورد ! اگرنیروی کار بلقوه ایران ۳۸ ملیون نفرباشد تعداد نیروی کار بالفعل ان بدون کسر کردن بیکاران پنهان چه تعداد است ؟ به شهادت امار رسمی رقمی که هنگام معرفی دولت به مجلس ارائه شد، حد اکثر ۲۰ ملیون نفر بوده است . با توجه به امار های منابع دیگر با رقم های ۱۷.۵ و۱۸ ملیون هم مواجه خواهیم شد . انهم با توجه به اینکه بخش مهمی از این رقم را بیکاری پنهان وبعضا” اشتغال کاذب تشکیل میدهد . حال اگرنیروی کار بالفعل علی رغم اینکه بخش عظیمی ازان را بیکاری پنهان ویا اشتغال کاذب وخرده کارتشکیل میدهد ، در حدود ارقام پیش گفته باشد ، در اینصورت میزان بیکاری در چه حدی است ؟ طبیعی استکه میزان ان تفاضل میان اشتغال بالقوه وبالفعل خواهد بود . یعنی دست کم بیش از ۱۶ ملیون نفر !؟ رقم غیر قابل باوری است ؟ نه !؟ تعجب نکنید ! اما در اغلب کشورهای توسعه نیافته بعللی که ویژه این جوامع است ، نیروی کار بالقوه را کمتر ویا در حدود سی وپنج شش در صد کل جعیت حساب میکنند . چون عقب مانده اند ! وبدلیل عقب ماندگی بیش ازیک سوم نیروی کار بالقوه شان بگونه ای داوطلبانه خارج از بازار کار قرارمیگیرند ! البته معمولا” به این عقب ماندگی ومحرومیت از حق داشتن شغل ، پوششی فرهنگی داده ومعمولا” انرا ناشی از فرهنگ ووجود سنت های خانوادگی در این جوامع میدانند . در کشور ما هم همواره به این محرومیت پوشش فرهنگی داده .بدین گونه نا کارامدی خود را توجیه میکنند !!این محرومیت بیشتربانوان را شامل میشود که تحت عنوان خانه داروامثالهم از حق داشتن شغل البته بصورت داوطلبانه ! محروم میشوند.