یک موسسه تحقیقاتی: آزادی رسانه ای در ایران محدودتر شده است

چکیده :ایران را پس از کشورهای اریتره، کوبا، ازبکستان، بلاروس و گینه استوایی قرار داده‌است. در واقع ۱۰ کشوری که بنا به گزارش «خانه آزادی» محدودترین وضعیت مطبوعاتی را در سال ۲۰۰۹ داشتند عبارتند از بلاروس، کوبا، گینه استوایی، اریتره، ایران، لیبی، میانمار، کره شمالی، ترکمنستان و...

کلمه: موسسه «freedom house» یا «خانه آزادی» در گزارش سالیانه خود در باره آزادی رسانه‌ای در سراسر جهان، ایران را کشوری «غیرآزاد» و در بین ۱۹۵ کشور، آن را در رده ۱۸۱ جدول آزادی رسانه‌ای قرار داده‌است.

خانه آزادی سازمان مستقل غیرانتفاعی است که از گسترش آزادی در سراسر دنیا حمایت می‌کند. این سازمان، سالانه گزارشی از میزان آزادی رسانه‌ها در کشورهای مختلف دنیا را منتشر می‌کند.

این گزارش که امروز، دهم اردیبهشت، منتشر شد و رده‌بندی کاملی از همه کشورها در زمینه میزان آزادی رسانه‌ها در سال ۲۰۰۹ ارائه می‌دهد ایران را  پس از کشورهای اریتره، کوبا، ازبکستان، بلاروس و گینه استوایی قرار داده‌است. در واقع ۱۰ کشوری که بنا به گزارش «خانه آزادی» محدودترین وضعیت مطبوعاتی را در سال ۲۰۰۹ داشتند عبارتند از بلاروس، کوبا، گینه استوایی، اریتره، ایران، لیبی، میانمار، کره شمالی، ترکمنستان و ازبکستان.

در این گزارش کشورهای دنیا درسه دسته آزاد، نیمه‌آزاد و غیرآزاد قرارگرفته‌اند. ۳۵ درصد کشورهای دنیا،که دربردارنده ۱۶ درصد جمعیت دنیا هستند، در دسته «آزاد» از نظر رسانه‌ای قرار دارند. ۳۲ درصد کشورها، که دربردارنده ۴۰ درصد مردم دنیاهستند، در دسته «غیرآزاد» قرار می‌گیرند که ایران یکی از آن‌هاست.

تنها سه درصد جمعیت موجود در خاورمیانه و شمال آفریقا از رسانه‌های آزاد برخوردارند . ۷۵ درصد جمعیت این منطقه دارای رسانه‌هایی «غیرآزاد» هستند که ایران و لیبی در پایین‌ترین درجه آن قرار گرفته‌اند. رسانه‌های کشورهای کویت، لبنان و مصر «نیمه‌آزاد» اعلام شده‌اند.

در اروپای غربی که بیشتر کشورهای آن از مطبوعات آزاد برخوردارند ایتالیا در رتبه «نیمه‌آزاد» قرار گرفت. دخالت دولت در امور مطبوعاتی ایتالیا به عنوان دلیل این رتبه‌بندی ذکر شده‌است.

رتبه ایران در سال ۲۰۰۹ نسبت به سال ۲۰۰۸ تغییری نکرده و همچنان در درجه بندی ۹ تا ۹۸ این سازمان، در رده ۸۵ ایستاده است.

«خانه آزادی» همچنین در گزارش جدید خود درباره آزادی رسانه‌ها، از ادامه محدودیت‌های گسترده مطبوعات، بازداشت و زندانی‌کردن روزنامه‌نگاران و کنترل و سانسور اینترنت در ایران سخن گفت.

این گزارش تفصیلی، که مانند همیشه با یک‌سال تاخیر، ۲۹ آوریل، ۹ اردیبهشت، منتشر شد، به فشار بر روی ناشران، روزنامه‌نگاران و وبلاگ نویسان منتقدی اشاره کرد که در طی سال ۲۰۰۸ با بازداشت، زندانی شدن و بستن روزنامه‌ها‌یشان روبرو بوده‌اند.

فشار به روزنامه‌نگاران

درادامه گزارش به بازداشت، زندانی شدن و جریمه نقدی عده زیادی از ناشران، نویسندگان و روزنامه‌نگاران به‌خاطر تهیه گزارش اشاره شده است. از جمله به سعید متین‌پور که در سال ۲۰۰۷ به اتهام تبلیغ علیه دولت متهم شد و پس از ۸ ماه زندانی شدن باید ۵۰۰ میلیون تومان جریمه می‌داد تا از زندان آزاد شود.

موضوع منع استخدام روزنامه نگارانی که پیشتر محکوم شده‌‌اند از سوی ناشران و نیز ممنوعیت خروج بسیاری از روزنامه نگاران و در نتیجه خودسانسوری گسترده در میان روزنامه‌نگاران از جمله مباحث موجود در این گزارش است.

این گزارش به بسته‌شدن بسیاری از روزنامه‌ها به خصوص روزنامه‌های اصلاح‌طلب، مجله‌های فرهنگی یا قومی اشاره می‌کند که در سال ۲۰۰۸ در ایران انجام ‌شده‌است.

محدودیت‌های اعمال شده بر رسانه‌های خارجی

عدم توانایی عمل آزادانه رسانه‌های خارجی موضوع دیگر مورد بحث خانه آزادی است. دراین زمینه به الزام گزارشگران خارجی اشاره شده که برای دریافت ویزا باید جزییات سفر خود ارائه دهند.

در برخی موارد نیز ویزای مجدد به افراد داده نشده یا حتی در مواردی گزارشگران خارجی مجبور به خروج از کشور شده‌اند. دو نمونه مورد اخیر رابرت تیت گزارشگر نشریه انگلیسی گاردین و نیز استوارت ویلیامز، مدیردفتر خبرگزاری فرانس‌پرس در تهران بوده‌است.

انحصار رادیو و تلویزیون و گسترش ماهواره و اینترنت

این گزارش، در ادامه با اشاره به محدودیت پخش روزنامه درخارج از شهرهای بزرگ ایران و وجود رادیو تلویزیون به عنوان مهم‌ترین منابع خبری مردم، «کنترل انحصاری» این دو رسانه از سوی دولت مطرح شده است. اگرچه مراجعه به ماهواره به عنوان منبعی که تعداد فزاینده‌ای از مردم در سال ۲۰۰۸ به آن رو آورده‌اند نیز مورد اشاره قرارگرفته‌است.

خانه آزادی سپس به کنترل نظام‌مند دولت ایران بر اینترنت و سایر تکنولوژی‌های دیجیتال پرداخته و می‌نویسد که باوجود این محدودیت‌ها، استفاده از اینترنت به شدت گسترش یافته به‌طوری‌که حدود ۳۵ درصد جمعیت ایران به آن دسترسی پیداکرده‌اند.

در این گزارش دولت ایران متهم شده که سایت‌های اینترنتی بسیاری را بسته‌است و دسترسی به سایت‌های خبری بین‌المللی و سازمان‌های بین‌المللی را محدود کرده و سایت‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و یوتیوب و نیز وبلاگ‌ها را نیز به طور متناوب می‌بندد.