همه غم علی (ع) واگذاری امور به «نابخردان» بود

چکیده :اگر در جامعه‌اي تباهي و مصيبت وجود دارد، بايد ريشه آن را در عملكرد خود آن جامعه جستجو كرد.در هر جامعه‌اي كه مصيبت، بحران، آسيب و شكست مادي و معنوي پيش مي‌آيد، آن جامعه بايد در «مباني»، «اصول» و «روش‌»هاي خود تأمل كند. اگر درجامعه‌اي، مباني و زيرساخت‌ها، قواعد كلي و روش‌ها درست باشد، شكست‌ها به حداقل...

کلمه: دلشاد تهرانی، مترجم و شارح نهج‌البلاغه با بیان اینکه بی‌تدبیری امرای حکومت، هلاکت را به همراه دارد،‌ گفت: علی (ع) می‌فرماید: همه غم من در این است که سرپرستی امت به دست «سفهاء» و نابخردان افتد.

مصطفی دلشاد تهرانی در جلسات هفتگی خود که در مؤسسه دکتر شیبانی برگزار می‌شود، به شرح خطبه ۱۴۳ نهج‌البلاغه امیرالمؤمنین با موضوع «دعای باران» پرداخت.

* عمل نادرست انسان بر روی زمین با آثار سوء مادی و معنوی همراه است

دلشاد تهرانی در شرح خطبه ۱۴۳ نهج‌البلاغه گفت: این خطبه یک مقدمه دارد و در انتهای آن دعای طلب باران آمده است.

وی با بیان اینکه در مقدمه خطبه استسقاء نکات کلیدی و مباحث اساسی در مورد قوانین آفرینش و مشیت‌های پروردگار و تلقی انسان از قوانین هستی بیان شده است، گفت: این مقدمه سه موضوع جزئی دارد. اول اینکه امیرالمؤمنین علی (ع) مردم را از اینکه نظام عالم قانونمند است آگاه می‌کند.

این استاد دانشگاه با تأکید بر این که گرفتاری‌ها و مصیبت‌ها و بحران‌ها ناشی از عمل نادرست انسان است، گفت: سومین مسئله که در مقدمه این خطبه مطرح می‌شود،‌ این است که استغفار و تلاش برای جبران کارها، طبق سنت الهی انجام می‌شود.

دلشاد تهرانی افزود: در دعای درخواست باران نیز ۵ بند مطرح شده است و هر بند نکات لطیفی را بیان می‌کند.

وی در مورد اهداف این خطبه گفت: به نظر می‌رسد که علی (ع) در این خطبه، در مقام تعلیم قرار دارد و قصد یاد دادن آموزه‌های بزرگی را به انسان دارد.

این کارشناس علوم دینی با اشاره به عبارت «واِنَّ الارضَ الّتی تحملکُم» گفت: البته واژه «تحمِلکُم» در برخی نسخه‌های قدیمی «تُقلّکم» عنوان شده است و علی (ع) انسان را به این نکته که جایگاه خود را بر روی زمین درک کند، یادآور شده است. چرا که اگر انسان جایگاه خود را فراموش کند، ظلم و ستم در پیش می‌گیرد.

* تخطّی از مسیر دین، قحطی و هلاکت را به دنبال دارد

شارح و مترجم نهج‌البلاغه، قدرت و اختیارات دنیوی را موجب غرور و تکبّر انسان دانست و افزود: علی (ع) در جمله اول این خطبه بیان می‌کند که زمین و آسمان، جزء نظام قانونمند عالم هستی‌‌اند و از نظام علّی خارج نیستند. امام علی (ع) در ادامه این خطبه ذهنیت غلط انسان را تصحیح کرده و جهتی درست به وی نشان می‌دهد.

دلشاد تهرانی با بیان ادامه این خطبه و تأکید بر اینکه خداوند، رزق و روزی گسترده‌ای به انسان عطا کرده است، افزود: این روزی، از روی دلسوزی و نزدیک‌کردن انسان به خدا قرار داده نشده است و خداوند از این کار، چشم به نیکی انسان ندارد.

این استاد دانشگاه،با بیان اینکه هر مردمی، با هر نام و نشانی که ظلم کنند، خدا آن‌ها را هلاک خواهد، افزود: این قانون ثابت الهی است. اگر مسلمانان از خط دین تعدّی کنند، دچار قحطی و شکست در جنگ می‌شوند. علی (ع) می‌فرماید: هنگامی‌که اوضاع اقتصادی خراب می‌شود و برکت از میان می‌رود، بدانید بی‌تدبیری کرده‌اید و عملکرد مناسبی نداشته‌اید.

وی ادامه داد: درست است که آسمان و زمین برای رسانیدن سود به انسان فرمان یافته‌‌اند، اما این موضوع هنگامی میسر می‌شود که جامعه، توان و تدبیر استفاده از عالم را داشته باشد.

* بی‌تدبیری، موجب سلب رحمت خداوند از جامعه می‌شود

دلشاد تهرانی با استناد به آیه ۲۹ سوره بقره گفت: با توجه به این آیه و با استفاده از خطبه ۱۴۳می‌توان نتیجه گرفت در هر جامعه‌ای که مصیبت، بحران، آسیب و شکست مادی و معنوی پیش می‌آید، آن جامعه باید در «مبانی»، «اصول» و «روش‌»های خود تأمل کند. اگر درجامعه‌ای، مبانی و زیرساخت‌ها، قواعد کلی و روش‌ها درست باشد، شکست‌ها به حداقل می‌رسد.

این استاد دانشگاه اظهار داشت: علی (ع) ما را به این نکته رهنمون می‌سازد که اگر در جامعه‌ای تباهی و مصیبت وجود دارد، باید ریشه آن را در عملکرد خود آن جامعه جستجو کرد.

نویسنده کتاب «دلالت دولت» با اشاره به بند دوم خطبه ۱۴۳ گفت: خداوند بندگانش را هنگامی که اعمال ناشایست انجام می‌دهند، گرفتار می‌کند و این یک اصل و قاعده است. این گرفتاری با کاهش «ثمرات»، «برکات» و «خیرات» همراه است. نباید فراموش کرد که کوچکترین عمل در این عالم، با عکس‌العمل مواجه است.

* پذیرش سریع خطا، نشان از عدالت فردی شخص دارد

دلشاد تهرانی با بیان اینکه کمترین عمل زشتی که در این عالم انجام دهیم، دیر یا زود آثاری در پی دارد که به انسان باز می‌گردد، عنوان کرد: علی (ع) می‌فرماید که در چنین مواقعی، انسان توبه کند، از لذت گناه دل بکند، پند بگیرد و از انجام گناه خودداری کند.

وی افزود: در ادامه این خطبه، علی (ع) انسان را به آمرزش خواستن از خدا برای بازگشتن روزی سفارش می‌کند و می‌فرماید: خداوند فرموده است «اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّارًا یُرْسِلِ السَّمَاء عَلَیْکُم مِّدْرَارًا وَیُمْدِدْکُمْ بِأَمْوَالٍ وبَنِینَ» یعنی از خدا آمرزش بخواهید که بسیار آمرزنده است و بعد از توبه، باران آسمان به فراوانی برشما می‌بارد و شما را به اموال و فرزندانتان مدد می‌دهد. همچنین علی (ع) برای این فرمایش خود، آیات ۹، ۱۰ و ۱۱ سوره نور را نیز شاهد می‌گیرد.

این کارشناس علوم دینی، کسی که به سرعت خطای خود را می‌پذیرد و بدان اقرار می‌کند و سعی در جبرانش دارد را فردی عادل و کامل بیان کرد و گفت: کسی که پیش از فرا رسیدن مرگش توبه کند، رحمت خدا را بر خود می‌خرد. علی (ع) در مقدمه دعای طلب باران چگونگی زندگی کردن و چگونگی اصلاح خطاها و بی‌تدبیری را به انسان آموزش می‌دهد.

* بالا بودن قیمت‌ها در یک جامعه، نشانه خشم خداوند است

دلشاد تهرانی برای دعای باران ۵ فلسفه بیان کرد و افزود: «نفی استکبار و شکستن گردن‌فرازی‌ها و گردن‌کشی‌ها»، «توجه‌یافتن به آثار اعمال انسان»، «برقراری ارتباط قوی با یکتا قدرت هستی» و «برآوردن دست نیاز به بی‌نیاز مطلق» فلسفه دعای باران است.

وی به عبارت «اللهمّ فاسقنا غیثک» اشاره کرد و گفت: علی (ع) در این دعا، از خداوند طلب باران بسیار می‌کند. بنابراین باید در دعا از خداوند درخواست کم و کوچک نداشته باشیم. خداوند به همه چیز قادر است، پس باید زیاده‌خواهی در دعا را مدنظر قرار دهیم.

شارح و مترجم نهج‌البلاغه با بیان این عبارت از خطبه استسقاء که «لا تؤاخذنا بما فعل السفهاء» گفت: امام در این قسمت از دعا از خداوند در خواست می‌کند که بی‌تدبیری نابخردان را بر دیگران نگیرد. منظور از «سفهاء»، امرای حکومت است که با بی‌تدبیری و عمل نادرست خود، خشکسالی، قحطی، بی‌نظمی و آسیب‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را بوجود می‌آورد.

وی افزود: علی (ع) می‌فرماید: ای مردم! همه غم من در این است که کار سرپرستی امت به دست نابخردان و نابکاران آن افتد.

دلشاد تهرانی با اشاره به عبارت «تُرخص الاسعار» گفت: علی (ع) با بیان این مطلب از خدا می‌خواهد قیمت‌ها را ارزان کند. پیامبر (ص) فرمود: هرگاه قیمت‌ها در جامعه بالا رفت، بدانید که خداوند بر آن جامعه خشم گرفته است. بنابراین، علی (ع) با بیان این مطلب به دنبال رحمت خداوند است.

مصطفی دلشاد تهرانی، عضو هیأت علمی دانشکده علوم حدیث است. این استاد دانشگاه علاوه بر کتاب «پیشگاه حقیقت» آثار دیگری نیز مانند «مدرسه حسینی»، «نهضت حسینی و عزت حسینی» و «حماسه حسینی و ظهور حقیقت آدمی» را تألیف و منتشر کرده که برخی از این آثار تا ۳۰ بار تجدید چاپ شده‌اند.

سیره نبوی، دولت آفتاب، حکومت حکمت و چشمه خورشید عناوین برخی دیگر از آثار او را تشکیل می‌دهند. کتاب «سیره نبوی» که به بررسی زندگانی و احوال پیامبر اکرم (ص) می‌پردازد، در سال ۸۶ به عنوان کتاب سال برگزیده شد.

«دلالت دولت» آخرین اثر دلشاد تهرانی درباره آئین‌نامه حکومت و مدیریت در عهدنامه مالک‌اشتر است که آبان‌ماه سال جاری رونمایی شد.