یادداشت روز «مردمسالاری»/ تاملی در واژه اصولگرایی

چکیده :اگر قرار است احزاب اصولگرا برنامه هاي سياسي خود را طبق قواعد مرسوم و رايج مابين ساير گروه ها پياده کنند، چرا بايد تحت لواي نامي به فعاليت بپردازند و در نتيجه از مواهب ظاهري و باطني اين نام استفاده نمايند که سايرين شايد نزديک تر باشند به آن، ولي همواره "گيوتين" دوري از اصول و ساير اتهامات همراستا بالاي سرشان...

مردمسالاری- محسن دقت دوست:

موضوع تعاریف حزبی که از واژگان اصول صورت می گیرد و جماعت “اصولگرا” را زیر چتر حمایتی این تعریف قرار می دهد یا جماعتی دیگر را از این محدوده خارج می سازد از موضوعات مهمی است که کمتر به آن پرداخته شده است. مسلم است که در عالم سیاست بین گروه ها و احزاب مختلف و حتی در یک گروه که تحت عنوانی واحد به فعالیت می پردازند، بسته به برداشت های مختلف و سلائق اجرایی متنوع موجود، تعاریف متعددی راجع به مبانی اعتقادات سیاسی و شیوه های عملکردی وجود دارد.

کما اینکه مجموعه اصلاح طلبان در فصول انتخاباتی که نمایی از افتراقات و اشتراکات مورد اشاره را عیان می سازد عملا به دو شعبه سنتی و عملگرا تقسیم می شوند. با این وجود قواعدی وجود دارند که گروه های همسو و شکل دهنده به مجموعه هایی با اسم و رسم یکسان را با حلقه های پیوندی بیشتری نسبت به نقاط تمایز مشخص کند. بدیهی است که این پیوندها در رابطه با طیف اصولگرا باید نمود بیشتر و انعطاف کمتری داشته باشد. چرا که با وجود تعاریف عمومی و واسعی که نسبت به تفکر و منش اصولگرایی ارائه می شود و مطابق آنها فعالیت سیاسی خارج از حوزه اصولگرایی عملا وجود خارجی ندارد، نفس گرایش داشتن به اصول که ذهن را به سمت پیروی از یکسری موازین محکم و لایتغیر سوق می دهد طبعا اجازه مانور کمی را روی متغیرهای سیاسی فراهم می سازد.

تمامی این تفاسیر مبتنی بر تعاریف عرضه شده و تعابیر شخصی در مورد مرام سیاسی اصولگرایی بوده و قابل رد یا تایید هستند. در مقابل این نظریات، عملکردهایی وجود دارند که تحلیل محتوای پاره ای از آنها نشان می دهد با هیچکدام از این تعاریف سازگاری ندارند. محض نمونه می توان به فراز و فرود رفتار انتخاباتی اصولگرایان در انتخابات مجالس هفتم و هشتم با روش های بدیعی که برای دستیابی به وحدت به کار بردند و ریاست جمهوری نهم با آن تکثر عجیب و غریب اشاره کرد. در راس همه اینها حمایت حداکثری اصولگرایان در انتخابات دهم ریاست جمهوری از محمود احمدی نژاد که کمترین شاخص پایبندی به اصول مورد نظر همان اصولگریان را طی دوره نخست ریاست خود بر قوه مجریه چه در شعار و چه در عمل – بروز داد و این خود چالش و ابهامی است که با گذشت بیش از پیش زمان اثرات عمیق تری را بر اصولگرایان خواهد گذاشت.

به هر حال این مبحث بسیار پردامنه است و نیازمند بررسی جامع. آنچه باعث شد گریزی کوتاه به این موضوع داشته باشم، مشاهده نقل قولی از آقای محمدنبی حبیبی دبیر کل حزب موتلفه اسلامی در روز دوشنبه بود در مورد دیدگاه انتخاباتی این حزب اصولگرا مبنی بر آنکه: “معتقدیم در انتخابات، (فرد) صالح رای آور نسبت به (فرد) اصلح رای نیاور در پشتیبانی ما ترجیح دارد”.

البته ایشان در ادامه می افزایند که هر دو شخص مذکور باید حداقل کف مطالبات اصولگرایی را داشته باشند. اما به نظر این توضیح نیز رافع ابهامات شکل گرفته نیست. مگر آنکه معیارهای جدیدی را پایه شناخت خود از این مجموعه و استنباط یا پیش بینی تصمیمات و تحرکات آن قرار دهیم. هنگامیکه پای تئوری پردازی در میان است و دوستان اصولگرا به ارائه تعاریف نظری از سیاق سیاسی خود می پردازند، از اصولی صحبت می کنند که پایبندی به آنها نمی تواند محل نسبیت گرایی و رتبه بندی باشد. پس ابتدا باید به این مساله پرداخت که از دید اصولگرایان چگونه و با چه ملاکی یک نفر “صالح” و دیگری “اصلح” می شود؟ زیرا در این صورت باید قائل بود به اینکه اعتقاد و فرمانبری از اصول اموری مشروط و دارای نوسان هستند و اشخاص مختلف را می توان به نسبت دوری و نزدیکی به این اصول درجه داد.

احتمال دیگر آن است که تعابیر و شاخص هایی که از اصول عرضه می شوند را متغیر و دارای طیفی از کیفیت های مختلف بدانیم. نکته بعدی این است که حتی اگر به فرض چنین تمایزی را طبق موازین اصولگرایی مشروع بدانیم، با نظرداشت تعاریف ذکرشده ترجیح صالح بر اصلح چگونه توجیه می شود؟ اگر قرار است احزاب اصولگرا برنامه های سیاسی خود را طبق قواعد مرسوم و رایج مابین سایر گروه ها پیاده کنند، چرا باید تحت لوای نامی به فعالیت بپردازند و در نتیجه از مواهب ظاهری و باطنی این نام استفاده نمایند که سایرین شاید نزدیک تر باشند به آن، ولی همواره “گیوتین” دوری از اصول و سایر اتهامات همراستا بالای سرشان باشد؟

این نکات در کنار ابهامات فراوانی که مواضع مختلف و بعضا متناقض اصولگرایان در انتخابات اخیر و جریانات بعدی آن وجود داشته و در اقشار منتسب به هواداری از آنان نیز جلوه دارد، ضرورت یک بازتعریف و خانه تکانی را در این جناح یادآور می شود.